Vier misverstanden over ongewild urineverlies of urine-incontinentie

Over ongewild urineverlies of urine-incontinentie bestaan veel misverstanden en taboes. Zo denken veel mensen foutief dat urine-incontinentie hoort bij verouderen, dat het alleen bij vrouwen voorkomt of dat het normaal is na een bevalling. Ook denken veel mensen dat een beetje urineverlies bij het leven hoort, of dat urineverlies niet kan behandeld worden. 

Ten eerste komt urine-incontinentie ook op jonge leeftijd voor. Naar schatting zou ongeveer 10 procent van de mannen boven de veertig en ruim 20 procent van de vrouwen een of andere vorm van incontinentie hebben. Maar hoe ouder, hoe hoger het percentage, zowel bij mannen als vrouwen. Bij mannen boven de 75 zou een op drie aan incontinentie lijden, bij vrouwen meer dan de helft. Leeftijd is dus een belangrijke risicofactor voor incontinentie, zowel bij vrouwen als mannen. De urinewegen verouderen, de blaas kan meer of minder elastisch worden, oudere mannen kunnen last hebben van een vergrote prostaat, de bekkenbodemspieren kunnen zwakker worden… Ook diverse ziekten zoals diabetes, hartfalen, de ziekte van Parkinson, een beroerte (CVA)…, de inname van diverse geneesmiddelen, een minder goede mobiliteit enzovoort kunnen het moeilijker maken om droog te blijven. Dat heeft bij ouderen vaak een grote impact op de levenskwaliteit. Schaamte en bang zijn dat men urine kunt zien of ruiken, maken dat ze gezelschap mijden en er zelfs depressief van kunnen worden. Toch zoekt minder dan de helft van deze groep professionele hulp; de meesten lossen het zelf op met het dragen van speciaal verband, inlegkruisje of maandverband.

Mensen beseffen vaak niet dat urine-incontinentie geen normaal ouderdomsverschijnsel is en dat er wel degelijk goede behandelingsmogelijkheden bestaan, ook voor ouderen en kwetsbare ouderen die in een verzorgingstehuis verblijven.  Met plastraining en het trainen van de bekkenbodemspieren, en indien dat onvoldoende helpt ook met medicatie en eventueel een chirurgische ingreep.

Ongewild urineverlies of urine-incontinentie wordt vaak gezien als een typische vrouwenkwaal. Nochtans komt het ook vaak voor bij mannen, weliswaar minder dan bij vrouwen. 

Dat incontinentie meer bij vrouwen voorkomt, heeft meerdere verklaringen.

• Mannen hebben een langere plasbuis. Dit betekent dat zijn plasbuis een langer afsluitmechanisme heeft dat onderweg de binnenste sluitspier, de prostaat en de buitenste sluitspier tegenkomt. De vrouw heeft maar één afsluitmechanisme, de buitenste sluitspier of ‘externe sfincter’. 

• Ook de ondersteuning van het omliggende weefsel speelt een rol. De bekkenbodem is bij vrouwen minder sterk dan bij mannen (ook door zwangerschap, verzakking enzovoort). Na de overgang worden de klachten vaak heviger, omdat door de hormoonveranderingen het steunweefsel rond de blaas afneemt.

• Een derde factor is dat het slijmvlies in de plasbuis een rol speelt bij het goed kunnen afsluiten. Na de overgang van vrouwen droogt dit slijmvlies uit waardoor de plasbuis minder goed dicht gedrukt kan worden. Hierdoor wordt de plasbuis kwetsbaarder en kan ze sneller geprikkeld zijn.

Hieruit besluiten dat urineverlies bij vrouwen een normaal verschijnsel is waarmee men moet leren leven, zoals veel reclames voor bijvoorbeeld inlegkruisjes suggereren, is echter totaal onjuist. In de meeste gevallen is een behandeling mogelijk. Heb je last van ongewild urineverlies, aarzel dan ook niet om je huisarts te raadplegen.

Zwangerschap en bevalling zijn belangrijke risicofactoren voor het ontwikkelen van inspannings- of stressincontinentie bij vrouwen. Dat is een vorm van incontinentie waarbij je (kleine hoeveelheden) urine verliest als je plots de buikspieren spant, zoals bij persen, hoesten, heffen, niezen, lachen, sporten of vrijen. De oorzaak is een slechte werking van het afsluitmechanisme van de blaas. Meestal liggen verzwakte bekkenbodemspieren aan de basis van het probleem. 

Ongeveer een derde tot de helft van alle zwangere vrouwen zou tijdens de zwangerschap en/of direct na de bevalling last van ongewild urineverlies. Meestal verdwijnt dit spontaan in de eerste weken na de bevalling, maar bij sommige vrouwen blijft het veel langer duren. Ook dit is niet normaal. Als het ongewild urineverlies een week na de bevalling niet vermindert, of als je bij het eerste postnatale onderzoek (meestal rond 6 weken) nog ongewild urine verliest, bespreek je dit het best met je arts. Ter preventie en als eerstelijnsbehandeling wordt bekkenbodemkinesitherapie sterk aangeraden bij pas bevallen vrouwen.

Overigens komt urine-incontinentie ook voor bij (jonge) vrouwen die nog nooit zwanger zijn geweest. 

Veel ouder wordende mannen hebben last van ongewild druppelsgewijs urineverlies na het plassen. Hoewel er bij nadruppelen maar enkele druppels verloren gaan, leidt dit tot vlekken op de bovenkledij, urinegeur en schaamtegevoel. Dit is de meest voorkomende vorm van urine-incontinentie bij mannen. Meestal is dit te wijten aan een vergrote prostaat die de plasbuis afknelt, zodat de urine zich ophoopt in de blaas en alleen nog druppelsgewijs naar buiten kan lopen. Ook een ontsteking aan de prostaat kan dit probleem geven. Prostaatkanker veroorzaakt meestal geen belemmering van de urinestroom.

Het is ook mogelijk, zowel bij mannen als bij vrouwen, dat het sluitmechanisme van de blaas niet goed functioneert, bijvoorbeeld door een blaasverzakking, waardoor deze steeds een beetje open blijft staan. Ook dan kan urine druppelsgewijs naar buiten lopen. 

Ook hier denken veel mensen ten onrechte dat deze vorm van incontinentie een normaal ouderdomsverschijnsel is, waarmee ze moeten leren leven. In veel gevallen kan dit echter opgelost of sterk verminderd worden.

• Een eenvoudige tip om nadruppelen te beperken is na het plassen met de hand het plaskanaal leeg te duwen vanuit het perineum (= de streek tussen de uitwendige geslachtsorganen en de anus) tot aan de penis. Strijk een aantal keer met een vinger langs de plasbuis van de balzak naar de top van de penis.

• Wanneer een prostaatvergroting de oorzaak is, dan kan een prostaatoperatie worden overwogen.

• Als deze vorm van incontinentie wordt veroorzaakt door slecht functioneren van de bekkenbodemspieren, zal worden geprobeerd die spieren te versterken door een aangepast oefenprogramma onder begeleiding van een gespecialiseerd kinesist.