Vegetarische baby's

dossier Als je zelf vegetarisch eet, verkies je misschien ook om je kind geen vlees (en misschien zelfs helemaal geen dierlijke producten) voor te schotelen.
Heel wat artsen en diëtisten hebben een vegetarische of een veganistische voedingswijze al erkend als een gezond alternatief, ook voor baby's. Toch loop je kans op kritiek van familie of vrienden, vooral wanneer je kiest voor veganisme voor je kind. Als je wat meer zelfvertrouwen nodig hebt om de stap te zetten, kun je heel wat informatie vinden geschreven door dokters, voedingsdeskundigen en vegetarische ouders. Hier geven we alvast een overzicht van de belangrijkste punten die je in overweging dient te nemen.

Lees ook: Vegetarische kinderen

Borstvoeding

Moedermelk is het enige voedsel dat een baby nodig heeft tijdens de eerste 4 tot 6 maanden. Men raadt aan borstvoeding daarna zolang mogelijk vol te houden, als aanvulling op wat de baby krijgt van de tafel, liefst voor twee jaar of zelfs langer. Moedermelk is er om te voorzien in alle behoeften van een menselijke baby, net zoals de melk van andere zoogdieren ideaal is voor hun jongen. Moedermelk zorgt voor immuniteit en verzekert dat de baby precies die voedingsstoffen krijgt die hij of zij nodig heeft.
Kinderen die borstvoeding krijgen, hebben 80% minder ademhalingsproblemen en lopen slechts één derde van de middenoorinfecties op in de eerste drie levensjaren. Ze lopen minder risico op allergieën en hebben minder kans om gedrags- en leermoeilijkheden te ontwikkelen, en verder op o.m. jeugddiabetes (diabetes mellitus type 1), inflammatoire darmziekte, en lymfoma. Tenminste één studie heeft aangetoond dat melk van vegetarische moeders minder besmet is met pesticiden dan melk van omnivore moeders.
Als de baby niet of slechts deels gevoed kan worden met moedermelk, dan is commerciële zuigelingenvoeding het alternatief. Soja-zuigelingenvoeding kan een goede keuze zijn voor veganistische baby's en voor kinderen die allergisch zijn aan koemelkeiwit of die lactose-intolerant zijn. Deze producten zorgen voor een normale groei en ontwikkeling. Merk wel op dat sommige baby's ook allergisch kunnen zijn voor soja.

Lees ook: Sojamelk

Koemelk of plantaardige "melksoorten", zoals soja-, rijst-, haver- of amandelmelk hebben, zelfs als ze verrijkt zijn, niet alle voedingsstoffen in de juiste hoeveelheden om te voorzien in de behoeften van de baby. Voor het eerste levensjaar mag je dus niet op dergelijke producten vertrouwen.
In commerciële zuigelingenvoeding op basis van koemelk is het eiwit normaal gezien behandeld om de vertering gemakkelijker te maken en zijn er een aantal vitamines en mineralen toegevoegd die in gewone koemelk ontbreken. Toch wordt koemelk vandaag door meerdere artsen afgeraden. Zelfs wijlen Dr. Benjamin Spock heeft in zijn laatste editie van "Baby-, Kinderverzorging en Opvoeding" koemelk afgeraden als voedsel voor baby's en kinderen. Een paar problemen komen voort uit het hoge eiwitgehalte en de minerale samenstelling van koemelk, die de nieren kunnen overbelasten. Een aantal recente studies heeft bovendien aangetoond dat koemelk het risico op diabetes (type 1) kan vergroten. Zo bleek uit een studie dat alle van 142 diabetische kinderen antilichaampjes tegen koemelkeiwit in hun bloed hadden ontwikkeld.

Baby's die koemelk krijgen, kennen een snellere groei dan kinderen die borstvoeding kregen. Koemelk is wel ideaal voor kalfjes die hun gewicht verdubbelen in minder dan vijftig dagen. Baby's bereiken pas na zes maanden het dubbele van hun gewicht. Dus kinderen die borstvoeding kregen, volgen niet dezelfde groeipatronen als baby's die zuigelingenvoeding kregen, om het even of het nu gaat om koemelk of sojamelk.

Vast voedsel: 4 - 6 maand

Het is aan te raden om met vast voedsel te beginnen rond de leeftijd van vier à zes maanden. Het is beter hier niet langer mee te wachten aangezien vast voedsel voor bijkomende energie en voedingsstoffen zorgt (eiwitten, ijzer en zink) die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van je baby. Best is om nieuwe producten één voor één te introduceren, met ten minste drie tot vier dagen ertussen, om allergische reacties te kunnen observeren en om na te gaan hoe goed het voedsel verteerd wordt.
Doorgaans krijgt je baby z'n eerste vaste voedsel in de vorm van fruitpapjes. Een heel rijpe peer of banaan is een goede keuze om mee te beginnen, aangezien deze rijk zijn aan ijzer en koolhydraten en makkelijk verteerd worden. Je kan later ook appels, bessen, mango, enz. proberen. Er zijn natuurlijk biologische fruitpapjes verkrijgbaar in de handel.

IJzerrijke voeding
Gepureerde pruimen en abrikozen worden goed verteerd. Je kan ook gedroogde vijgen, pruimen, rozijnen of dadels gebruiken, geweekt in water en fijngemalen. Als je met ijzer verrijkte granen wil gebruiken, begin met hypoallergeen graan, zoals rijst of gerst. Later kan je andere soorten proberen zoals haver, rogge, maïs en tarwe.

Fruit en groenten
Pureer vast voedsel met moedermelk, vruchtensap of water. Probeer zoete aardappelen, pompoen en wortelen; experimenteer verder met andere gekookte groenten. Sommige groene groenten zijn redelijk goede bronnen van ijzer en calcium. Het is mogelijk dat je baby aanvankelijk geen zin heeft in groenten met een sterkere smaak, zoals broccoli, bloemkool en kool, maar dit kan later veranderen.

Eiwitrijke voeding
Meng avocado, tofu en/of gekookte groenten. Granen (bruine rijst, gebroken tarwe, haver, rogge en gerst) kunnen vermalen worden in een blender en gekookt worden tot ze zeer zacht zijn. Om het eiwit- en mineraalgehalte te verhogen kan je een beetje tahini of amandelpasta toevoegen aan granen, wortelen of zoete aardappelen.
Je kunt peulvruchten op het menu van je baby zetten, maar zorg ervoor dat alle bonen gekookt zijn tot ze zacht zijn en dat de velletjes verwijderd zijn. Een dunne groene bonensoep of erwtensoep is een goede manier om je baby aan het eiwit van peulvruchten te laten wennen. Goed gekookte en gepureerde erwten, linzen of bonen met toegevoegde olijf-, zonnebloem- of walnootolie, tahine (tahini?)of amandelboter zijn goede opties (met een voorkeur voor oliën van eerste koude persing, die je het best toevoegt nadat het voedsel gekookt werd). Hummus, gemaakt van kikkererwten (wel de velletjes verwijderen na het koken) en tahini zijn smaakvolle eiwit- en calciumrijke voedselbronnen die de inname van voedingsstoffen verhogen. Controleer de stoelgang van de baby om te zien of de bonen goed verteerd worden. Als de stoelgang zurig ruikt, als de billetjes rood zijn of uitslag vertonen, of als je stukken boon kunt zien, wacht dan even alvorens verder te gaan met peulvruchten.
De beste manier om soja-eiwit te geven is in de vorm van tofu of (soja)yoghurt (zonder suiker), die gemakkelijker verteerbaar zijn. Vermijd op dit moment nog andere vormen, zoals sojamelk, TVP (Textured Vegetable Protein), sojabonen, enz. Een andere zeer goede optie is avocado, die rijk is aan riboflavine (vit. B2), essentiële vetzuren, kalium en koper.

Vingervoeding
Voeg vingervoeding en een paar gepureerde ingrediënten toe vóór de leeftijd van negen maanden, aangezien dit een kritieke leeftijd is voor de ontwikkeling van voorkeuren voor een specifieke textuur. Goede opties zijn granensnacks (voor baby's), crackers, rijstwafels, kleine stukjes fruit en groenten zoals avocado, banaan, meloen, perzik, zoete aardappel, gekookte wortelen, enz.

10-14 maanden

Vanaf deze leeftijd zal je baby in staat zijn om voedsel in grotere hapjes te eten, zelfs van de familietafel, liefst zonder toegevoegd zout. Je kunt stoofpotjes maken, veggie soepen, enz.
Probeer je kind op deze leeftijd ook rauwe groenten te doen waarderen, zoals wortelen en bieten. Rasp ze fijn, of doe er een beetje tahini, amandel- of hazelnootpasta op om ze aantrekkelijker te maken.
Op deze leeftijd zou je kind zo ongeveer moeten eten wat je zelf eet (hoewel je het voedsel indien nodig kan fijnstampen). Goede eetgewoonten beginnen nu en wat je op dit moment aanbiedt, beïnvloedt de toekomstige smaak van je kind. Zorg voor veel variatie, maar dwing je kind niet om iets te eten wat hij of zij niet lust.

Lees ook: Peutervoeding

Zorg voor voldoende ijzer
Het blijkt dat, zolang de voeding van de moeder zelf voorziet in alle noodzakelijke nutriënten, gezonde baby's, voldoende ijzer opnemen via borstvoeding tot de leeftijd van 9 à 12 maanden. Voor de zekerheid raden dokters aan om ijzersupplementen te geven vanaf 4 à 6 maand. IJzer in zuigelingenvoeding wordt nooit zo goed opgenomen als het ijzer in moedermelk. Als je je baby koemelk geeft zal de behoefte aan ijzer groter zijn, aangezien de absorptie verlaagd wordt door de calcium in zuivel.
Teveel ijzer kan schadelijk zijn, en idealiter komt het van plantaardige bronnen, waarbij de opname wordt gereguleerd afhankelijk van de lichaamsbehoeften.
IJzer in supplementen wordt het meest efficiënt opgenomen als chelaat (in zijn organisch gebonden vorm). Hedendaagse ijzersupplementen bevatten, naast organisch gebonden ijzer, ook vitamine C en bioflavonoïden. IJzerfumaraat en ijzergluconaat zijn te verkiezen boven anorganisch ijzer.

Zink
De beste zinkbronnen voor het eerste levensjaar zijn moedermelk, soja-zuigelingenvoeding, peulvruchten en volle granen. Amandelen en hazelnoten in pastavorm zijn ook goede bronnen en veroorzaken normaal geen allergische reacties, in tegenstelling tot pinda-, cashew- of andere notenpasta's, die in het eerste jaar vermeden dienen te worden.

Vitamine B12
Hoewel problemen met vitamine B12 zeldzaam zijn en duizenden kinderen succesvol werden grootgebracht met vegetarische of veganistische voeding, is het toch heel belangrijk dat veganistische vrouwen ervoor zorgen dat ze tijdens zwangerschap en lactatie een goede B12-bron in hun voeding opnemen, zoals verrijkte ontbijtgranen, vleesvervangers, of een supplement. Een studie uit 1958 toonde aan dat enkel recent door de moeder geabsorbeerde B12 (i.t.t. de B12 uit haar voorraad) via de moedermelk aan de baby werd doorgegeven. Uit recenter onderzoek blijkt echter dat dit achterhaald is. Als de voeding van de moeder geen betrouwbare B12-bronnen bevat, kies je best voor commerciële zuigelingenvoeding en of ontbijtgranen die met B12 verrijkt zijn. In andere gevallen moeten zogende kinderen dagelijks supplementen krijgen van 0.4 à 0.5 microgram vitamine B12.

Essentiële vetzuren
Omega-3-vetzuren (in het bijzonder DHA of docosahexaeenzuur) zijn essentieel voor de normale hersenontwikkeling van baby's en vormen een structurele component van onder andere onze grijze hersenmassa en het netvlies. Zolang we genoeg alfa-linoleenzuur (een essentieel omega-3-vetzuur) opnemen zal ons lichaam al de noodzakelijke DHA aanmaken. Baby's krijgen DHA via de moedermelk. Zuigelingenvoeding bevat doorgaans niet de aangewezen hoeveelheid omega-3- vetzuren.
Het hoge gehalte aan linolzuur (omega-6-vetzuur) in verhouding tot alfa-linoleenzuur (omega-3-vetzuur) in de voeding van de meeste mensen (inclusief veganisten) kan de conversie van alfa-linoleenzuur naar DHA met 50% verminderen. Ideaal is om je inname van omega-6-vetzuren drastisch te verminderen en die van omega-3-vetzuren te vermeerderen. De beste bron van alfa-linoleenzuur is lijnzaadolie (57% omega-3- en 17% omega-6- vetzuren). Andere omega-3-rijke plantaardige bronnen, hoewel veel minder geconcentreerd, zijn vele noten en zaden, groene bladeren van planten, fytoplankton en algen en sommige peulvruchten en oliën (walnoot- en soja-olie). Het is aan te raden dat een lacterende moeder dagelijks 1 theelepeltje lijnzaadolie of ¼ kop walnoten of notenpasta (amandelen of hazelnoten) eet. Het alternatief is dat dagelijks ½ theelepel lijnzaadolie aan de zuigelingenvoeding wordt toegevoegd.
Mensen die vis eten bekomen hun DHA uit deze bron. Als je je DHA direct uit je voeding wil halen (i.t.t. onrechtstreeks via omgezet alfa-linoleenzuur), dan kan dit via de oorspronkelijke bron van DHA, namelijk microalgen (waar ook vissen ze oorspronkelijk halen). Een richtlijn voor de inname van DHA tijdens de zwangerschap en lactatie is 200 à 300 mg.

Vitamine D
Om de nodige vitamine D op te nemen, dien je ervoor te zorgen dat je kind wekelijks tenminste een aantal uur wordt blootgesteld aan de (indirect) zonlicht. Kinderen met een donkere huid hebben meer tijd nodig. Als de blootstelling aan zonlicht beperkt is moeten kinderen die enkel borstvoeding krijgen additionele vitamine D krijgen via commerciële zuigelingenvoeding of een vitamine D-supplement van 5 µg (200 IE) per dag. Vitamine D-tekorten kunnen leiden tot de zogenaamde Engelse ziekte of rachitis (groeistoornissen, skeletafwijkingen, het gemakkelijk ontstaan van fracturen en algehele zwakte). Moedermelk bevat slechts weinig vitamine D. De meeste zuigelingenvoeding vandaag bevat vitamine D die afkomstig is van lanoline (wolvet afkomstig van schaapswol).
Let altijd op bij het supplementeren van vitamine D, want sommige autoriteiten beschouwen dit als één van de potentieel meest toxische vitaminen. Een teveel leidt tot botafbraak en tot calciumafzetting in onder meer gewrichten, de longhaarvaatjes en nieren. Vooral schade aan de nieren kan zeer ernstig zijn. Zonlicht, indien voldoende beschikbaar, lijkt de veiligste bron van vitamine D.


zie ook rubriek vitamines