Week van de Niet-aangeboren hersenletsels (NAH):

nieuws Wat zijn de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel?
In Vlaanderen zouden zowat er elk jaar zowat 50.000 nieuwe patiënten met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bijkomen. Toch is NAH nauwelijks gekend bij het grote publiek, omdat de gevolgen ervan niet altijd zichtbaar zijn.

Wat is een niet-aangeboren hersenletsel (NAH)?
Een niet-aangeboren hersenletsel of NAH is een beschadiging van de hersenen die na de geboorte is ontstaan.
Schade aan het hersenweefsel kan stoornissen veroorzaken op vlak van lichamelijk, zintuiglijk, cognitief, emotioneel functioneren, al dan niet in combinatie. Hierdoor ontstaan problemen op vlak van zelfredzaamheid en psychosociaal functioneren. Deze kunnen tijdelijk of blijvend zijn en persoonlijke assistentie en/of toezicht noodzakelijk maken.

NAH kan verschillende oorzaken hebben:
1. Acuut, traumatisch NAH door een externe fysieke kracht.
Voorbeelden zijn een (verkeers)ongeval, een val, schotwond, een klap op het hoofd...

2. Niet-traumatisch NAH kan diverse oorzaken hebben:
• een hersenbloeding of –infarct (CVA);
• langdurig zuurstoftekort (bv. na een hartstilstand, bijna-verdrinking, verhanging, rookvergiftiging, enz.);
• een infectie (meningitis of encefalitis);
• een hersentumor;
• epilepsie;
• vergiftiging (alcohol, drugs, enz.);
• een progressieve neurologische aandoening zoals bv. Multipele Sclerose (MS), de ziekte van Huntington, Parkinson, dementie (bv. Alzheimer). Deze worden echter meestal niet tot de NAH gerekend omdat de gevolgen en de behandeling en zorg sterk verschillen van de andere NAH.

Wat zijn de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel?
De symptomen van een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) kunnen zeer uiteenlopend zijn en zijn sterk afhankelijk van de aard, de plaats en de omvang van het hersenletsel. De gevolgen zijn voor ieder individu anders, en kunnen zeer licht tot zeer ernstig zijn. Niet iedereen krijgt met alle gevolgen te maken.
Sommige van deze gevolgen zijn duidelijk zichtbaar, andere zijn minder of helemaal niet zichtbaar en komen meestal pas later aan het licht, dikwijls pas als de persoon terug inschakelt in ‘gewone leven’. Ook de niet-zichtbare gevolgen kunnen een belangrijke impact hebben op het dagelijks leven en functioneren.

Zichtbare gevolgen
• Verlamming of verlies van spierkracht aan één zijde van het lichaam, waardoor moeilijkheden ontstaan om te stappen, bij grove of fijne motoriek enz.
• Verstoorde werking van de zenuwen, meestal aan de kant van de verlamming: verstoord pijngevoel, verstoord gevoel voor warmte of koude, minder goed ruiken, voelen, zien, horen...
• Moeilijkheden met slikken of praten.
• Eén helft van het gezichtsveld is uitgevallen. De oorzaak ligt in de hersenbeschadiging, er is niets mis met de ogen.
• Incontinentie of niet goed uit kunnen plassen.
• Epilepsie: de grootste kans hierop bestaat in de eerste maanden na een beroerte. De aanvallen kunnen zowel geheel als gedeeltelijk zijn.

2. Onzichtbare gevolgen
Cognitieve gevolgen
• Aandacht- en concentratiestoornissen: moeite met concentreren en verdelen van aandacht; tragere snelheid van denken en informatieverwerking.
• Overgevoeligheid voor externe prikkels: overgevoelig voor geluid (hyperacusis); lichtovergevoeligheid.
• Geheugenstoornissen: opgeslagen informatie niet meer (goed) kunnen oproepen; problemen met opslaan van informatie in het kortetermijn- en/of langetermijngeheugen, voorwerpen of gezichten niet meer kunnen herkennen (agnosie).
• Stoornissen in de planning en uitvoering van doelgerichte activiteiten: problemen met het formuleren van doelen; moeite met meervoudige dagelijkse activiteiten zoals koffiezetten of koken (apraxie).
• Constante vermoeidheid: 70% van de getroffenen heeft last van vermoeidheid, die ongewoon en extreem is. Deze vermoeidheid kan niet in verband gebracht worden met inspanning of tekort aan slaap en is van lange duur.

Gevolgen op gebied van communicatie:
• Taalstoornissen: moeite met vinden van woorden, problemen met het vormen of begrijpen van taal (afasie); gebruik van rare woorden en zinnen; gebruik van lange zinnen of te veel praten; informatie letterlijk nemen in plaats van figuurlijk.
• Spraakstoornissen: als de spieren van de mond verlamd zijn of niet gecoördineerd kunnen bewegen, wordt de spraak moeilijk verstaanbaar (dysartrie).

Gedrags- en karakterveranderingen
• Niet leren van ervaringen: geen of verminderd ziekte-inzicht kan leiden tot overmoedig en riskant gedrag; zelfoverschatting, frustratie...
• Controleverlies: ongeduldig; impulsief; rusteloos of gejaagd; prikkelbaar; agressief; ongepast reageren op situaties en ongepast sociaal gedrag.
• Verlies van zelfredzaamheid, apathie: dit kan leiden tot terugtrekking en weinig initiatief.

Emotionele gevolgen
• Als direct resultaat van de schade die de beroerte aan de hersenen heeft veroorzaakt: vaak is er een depressieve stemming, soms een overmatige vrolijkheid. Andere karakterveranderingen die kunnen optreden: sociaal onaangepast gedrag; vloeken en agressiviteit; snel huilen; verhoogde prikkelbaarheid; veranderd gevoel voor humor.
• Als reactie van de getroffene op de klachten of op de reacties van de omgeving: voorbeelden zijn: gebrekkig zelfvertrouwen; somberheid en depressie; onzekerheid; angst voor het optreden van een nieuwe beroerte; gevoelens van frustratie en machteloosheid.

Het is duidelijk dat een hersenletsel krijgen of leven met iemand met een hersenletsel niet gemakkelijk is. Zowel voor de persoon zelf als voor zijn naasten is het leven niet meer hetzelfde en moet er gezocht worden naar een nieuw evenwicht, naar een manier om te kunnen blijven samenleven rekening houdend met de beperkingen. Hier vol- gen nog enkele algemene tips.

Tips voor de patiënt
Accepteer dat er heel wat veranderd is.
Vergeet niet dat u meer bent dan uw beperkingen.
Probeer goed voor ogen te houden wat wel nog goed gaat.
Probeer – in de mate van het mogelijke – de zaken die niet meer goed gaan te verbeteren. Praat met uw omgeving als u het moeilijk hebt. Of praat met een professionele hulpverlener. Laat u ondersteunen.

Tips voor naasten
In de basishouding naar een persoon met een hersenletsel zijn er drie belangrijke aspecten:
1. Accepteer de persoon, rekening houdend met zijn beperkingen. Opgelet, dit betekent niet dat u al zijn ge- drag moet accepteren.
2. Soms is het nodig dat u zelf de richting bepaalt en struc- tuur aanbiedt.
3. Bekrachtig de persoon: positief reageren op gewenst gedrag zorgt ervoor dat dit meer zal voorkomen.
• Vertel uw omgeving over de veranderingen of beperkingen die aanwezig zijn bij de persoon en leg, indien mogelijk, uit hoe ze hier best mee omgaan.
• Focus op wat de persoon nog wel kan en kijk niet enkel naar de beperkingen. Dit zorgt voor een positievere manier van omgaan met elkaar en maakt dat u de persoon niet gelijkstelt aan zijn beperkingen.
• Word niet boos om het gedrag van de persoon. Vaak heeft hij er weinig controle over of blijft hij zich zo gedragen om een reactie uit te lokken.
• Buitensporig, gevaarlijk of ongepast gedrag moet wel be- grensd worden.
• Als het u even wat te veel wordt, neem dan zelf een time- out. Ga even uit de kamer, zodat u kan afkoelen.
• Zorg dat u niet aan uw eigen gevoelens en noden voorbij- gaat. Spreek hierover met anderen en schakel, indien nodig, professionele hulp.
Bron: https://www.uzleuven.be/brochure/700652