Faalangst: soorten, symptomen en behandeling

dossier Faalangst is een diepgewortelde angst die opkomt bij een taak of opdracht die beoordeeld zal worden. De wil om het goed te doen is zodanig groot, waardoor de vrees ontstaat dat de eigen verwachtingen en die van anderen niet ingelost kunnen worden. 

Wat is faalangst? 

Bij faalangst is de angst om te mislukken zodanig groot, zowel bij belangrijke opdrachten als bij dagelijkse taken, dat je gaat overcompenseren, blokkeren of uitstellen.
Hoewel iedereen er anders op reageert, is er een vast patroon merkbaar. Iemand met faalangst legt de lat voor zichzelf heel hoog en wil zowel aan zijn eigen verwachtingen als aan die van anderen voldoen. Elke taak brengt dan ook een druk met zich mee, waardoor er een irreële angst ontstaat. Dat uit zich in negatieve gedachten die dan ook nog eens nefast zijn voor het zelfbeeld. De realistische kijk op eigen kunnen en sterktes valt volledig weg.

Hoe ontstaat faalangst?

Angst is een natuurlijke reactie van de hersenen op de zintuigen. Wanneer de hersenen iets als gevaar ervaren, wordt het rationele denken door het brein uitgeschakeld en neemt de amygdala het over. Dat is een amandelvormige kern in de hersenen die verbanden legt tussen de zintuigen en emoties. Het stelt de persoon in staat om te reageren in bepaalde gevaarsituaties zonder daarvoor iets te hoeven doen. De zogenaamde fight-, flight,-  of freezereactie neemt dan de bovenhand. Hoewel faalangst een grote impact kan hebben op het dagelijkse leven van mensen, wordt het niet erkend als psychologisch probleem.

Lees ook: Tips voor faalangst bij kinderen

Wat zijn de symptomen van faalangst? 

Mensen die kampen met faalangst zullen zich bijna altijd negatief uitlaten over zichzelf en hun potentieel. Ze geloven dat ze, als ze iets goed doen, het te danken hebben aan puur toeval en niet aan hun eigen kunnen. Faalangst kan zich ook lichamelijk uiten, bijvoorbeeld door rode vlekken in het gezicht. Vaak ondergaan mensen met faalangst een gedragstransformatie. Ze zijn erg gedreven zijn maar ook snel geagiteerd. Anderen worden eerder verlegen en trekken zich terug. Bij het uitvoeren van een taak gaan ze vaak ongestructureerd te werk en verliezen ze zich in de details. Ze raken erg snel afgeleid en hebben moeite om ergens mee te stoppen, aangezien het voor hen nooit ‘af’ is.

Lees ook: Over faalangst: Ik kan het niet!

Welke vormen van faalangst bestaan er?

Positieve faalangst
Mensen met een positieve vorm van faalangst ervaren naast een gevoel van spanning ook een bepaalde gedrevenheid. Daardoor kunnen ze erg actief en geconcentreerd werken om een taak of opdracht te vervolledigen. Meestal is het resultaat positief, maar net daarom wordt deze vorm door sommigen niet echt als faalangst gezien. Toch ervaren ook deze personen een constante aanwezigheid van spanning en negatieve gedachten. 

Negatieve faalangst
Bij deze vorm wordt de opdracht gezien als iets wat vermeden moet worden of als iets dat toch al gedoemd is om te mislukken. Personen die aan deze vorm van faalangst lijden zijn tijdens de uitvoering van de opdracht ben zodanig bezig met hun angstgevoel zodat ze geen zicht meer hebben op wat ze moeten doen. Ze hebben het moeilijk om zich te focussen en panikeren alsmaar meer, waardoor ze in een negatieve spiraal terechtkomen. Hierdoor is de prestatie vaak ondermaats. 

Actieve faalangst
Bij een actieve vorm van faalangst werken de mensen extra hard en willen ze een zo goed mogelijk resultaat bekomen. Ze gunnen zichzelf geen rust of ontspanning en kunnen geen afstand meer nemen van de opdracht. 

Passieve faalangst
Passief faalangstige mensen geloven niet dat hun inspanningen iets zullen uithalen en net daarom gaan ze taken uit de weg. Soms wordt de opdracht zelfs helemaal niet uitgevoerd waardoor ze als ongeïnteresseerd kunnen overkomen.

Op welke vlakken komt faalangst voor?

Cognitief
Hier heeft faalangst te maken met de studies. Faalangstige leerlingen of studenten zijn bang dat ze niet slagen voor een examen, taak, spreekbeurt enzovoort. Als ze zich thuis voorbereiden dan lukt het meestal wel, maar als het moment aanbreekt waarop gepresteerd moet worden, dan blokkeren ze door de angst en lukt niets meer. 

Sociaal
Ook op sociaal gebied komt faalangst voor. Sociaal angstige mensen leggen moeilijk contact en zijn erg ongemakkelijk bij een sociaal gebeuren. Vaak kampen ze met een laag zelfbeeld. Ze maken zich enorm druk over wat andere mensen over hen denken. Hierdoor gaan ze bepaalde situaties vermijden of gaan ze zich sociaal wenselijk gedragen waardoor ze eigenlijk dingen doen die ze zelf niet willen. 

Motorisch
Wie last heeft van motorische faalangst, gelooft dat zijn motoriek de prestaties negatief beïnvloedt. Dat komt vooral tot uiting bij creatieve opdrachten zoals tekenen of schilderen. Meestal lukt het wel om de opdracht uit te voeren, maar de faalangst zet wel een rem op het proces.  

Hoe ga je om met iemand die faalangst heeft? 

Het is vooral belangrijk dat je de gevoelens van de faalangstige persoon erkent. Probeer te begrijpen waarom de persoon zoveel angst ervaart en laat hem of haar weten dat je klaar staat om te helpen. Ga de persoon in kwestie niet weghouden van situaties waar hij of zij bang voor is. Een faalangstig persoon moet net wel zijn angst in de ogen kijken, want daaruit ontstaat zelfvertrouwen en groei. Iemand die kampt met faalangst praat niet makkelijk over zijn angsten. Wanneer hij dat wel doet, is het van belang dat je luistert. Zo voelt hij zich minder onbegrepen, en kan je eventueel helpen om sommige zaken te relativeren.

Hoe kan je faalangst overwinnen? 

Het eerste dat aangepakt moet worden, is de mindset. Negativiteit omzetten in positiviteit dus. Een mislukking is een leerproces, het is niet omdat het deze keer niet lukt dat het altijd verkeerd zal lopen. Het is daarnaast aangeraden om per opdracht een checklist te maken. Zo’n lijstje is een handig hulpmiddel om niets over het hoofd te zien, en zo een mogelijk schuldgevoel te vermijden. Omdat faalangstige mensen nogal de neiging hebben om te veel ineens te willen doen, kan het helpen om taken in te delen in deeltaken en zo een rustige gemoedstoestand te creëren. Alle zaken die wél goed gaan bijhouden in een notitieschrift zal duidelijk maken dat er ook heel veel successen werden geboekt.

Als deze tips niet helpen en de faalangst nog te groot blijkt, kan een faalangsttraining of -cursus hulp bieden. Daar worden vaak handvatten aangereikt die toegepast kunnen worden wanneer de angst opnieuw toeslaat. Ook een psycholoog kan je nieuwe inzichten geven en helpen om slechte patronen te doorbreken.

Bronnen: 
www.optimalegezondheid.com
http://www.faalangsttrainingopmaat.nl
https://beeldenbrein.nl
https://www.vindeentherapeut.be
https://overkop.be