Hoe wordt atopisch eczeem behandeld?

dossier Eczeem (constitutioneel of atopisch eczeem of atopische dermatitis) is een bij kinderen veel voorkomende ontsteking van de huid. Atopisch eczeem ontstaat meestal op jonge leeftijd (eerste 6 levensmaanden) maar kan ook op latere leeftijd ontstaan. Het verloop kan episodisch en grillig zijn, acuut (kortdurend) of chronisch (langdurig). Eczeem bestaat in uiteenlopende gradaties, van een paar plekjes zonder veel erg tot heel uitgebreide vormen die een grote handicap betekenen.

Atopisch eczeem kan niet door behandeling genezen. Maar het kan wel vrij goed onder controle worden gehouden waardoor de huidklachten sterk verminderen. Bovendien groeien de meeste kinderen over het eczeem heen: de meerderheid van kinderen die op jonge leeftijd eczeemklachten hebben is er rond het begin van de puberteit van af. Wel hebben kinderen met eczeem een grote kans om astmatische klachten te ontwikkelen: ongeveer 40% van de kinderen met eczeem lijdt later aan astma.

Bij sommige kinderen blijft het eczeem gedurende de gehele kinderleeftijd en verdwijnt het zelfs niet op de jong-volwassen leeftijd. Voorzover nu bekend heeft de soort en de intensiteit van de behandeling van eczeem geen invloed op het uiteindelijke beloop en het uitdoven van het eczeem.

1. Huidverzorging

Huidverzorging is erg belangrijk bij eczeem. Hiervoor gebruikt u twee soorten zalven of crèmes: onderhoudscrèmes en behandelende crèmes. De behandelende crème moet u aanbrengen op ontstoken huid. De onderhoudscrème op de huid die er goed uitziet.

• Onderhoudszalven en –crèmes (of emmolentia) bevatten geen medicijnen maar hydrateren en verzorgen de niet-ontstoken huid. Die kan soms erg droog zijn. Deze onderhoudszalf of –crème moet dagelijks aangebracht worden, ook als er geen ‘acute) opstoot van eczeem te zien is. Bij milde vormen van eczeem (met weinig uitslag en weinig jeuk) zal dit soms volstaan als behandeling.

Lees ook: Hoe wordt atopisch eczeem behandeld?

• Behandelende zalven en crèmes bevatten meestal Cortisone (‘hormoonzalf’). Cortisone heeft twee goede effecten op het eczeem: het onderdrukt de ontsteking in de huid, zodat de roodheid afneemt, en het werkt ook jeukstillend.
Hormoonzalven zijn erg effectief tegen eczeem, maar kunnen niet onbeperkt worden gesmeerd omdat het bij langdurig, onafgebroken gebruik de huid dun kan maken en huidstriemen kan veroorzaken.

Veel mensen zijn bang voor bijwerkingen van hormoonzalven. Deze angst is niet nodig. Corticosteroïden worden al tientallen jaren gebruikt. Inmiddels is veel bekend over het ontstaan en voorkomen van bijwerkingen. Als u de zalf volgens de voorschriften van de arts toepast is de kans op het ontstaan van bijwerkingen zeer klein, en deze bijwerkingen zijn ook tijdelijk. Bedenk dat de huid bij onvoldoende behandeling beschadigd raakt door het eczeem en het krabben.

• Er bestaan verschillende soorten cortisonezalf. Ze hebben elk een andere sterkte en op basis daarvan worden ze ingedeeld in klassen.
Soms kiest een arts ervoor om met een klasse 1 (minder sterk) te beginnen. Bij onvoldoende resultaat schrijft hij daarna een hogere klasse hormoonzalf voor. Soms begint een arts meteen met een hogere klasse hormoonzalf zodat de ontsteking in de huid snel en krachtig wordt onderdrukt en de jeuk verdwijnt. Op de lange termijn leidt dit laatste vaak tot minder en korter gebruik van hormoonzalven.

Bij ernstig eczeem begint de huisarts met een klasse-3-corticosteroïd, één- tot tweemaal daags (eenmaal daags is vaak voldoende), bij voorkeur niet langer dan twee tot drie weken, gecombineerd met onderhoudszalf.

• Voor gebruik op het gezicht, de hals en de huidplooien zal meestal een lichte klasse van corticosteroïden worden voorgeschreven.

• De zalf moet volgens voorschrift één of twee keer per dag dun aangebracht worden, zo dun dat hij niet zichtbaar is. Vraag de arts altijd alle details omtrent het gebruik. Hoe vaak? Op het hele lichaam of alleen de eczeemplekken? Hoe dik/dun?

• Om te weten hoeveel medicinale zalf nodig is per lichaamsdeel, kan u de de vingertop als maateenheid nemen.
Dit is de hoeveelheid crème of zalf die u met een tube kunt aanbrengen van de top van de vinger tot het eerste gewrichtje. Met zo’n vingertip eenheid kunt u een oppervlakte zo groot als uw handpalm insmeren

• Smeer alleen de eczeemplekken in, behalve als er bijvoorbeeld veel plekjes op een lichaamsdeel zitten. Smeer dan het hele lichaamsdeel in. Masseer de zalf zacht in om ze in de huid te laten dringen.

• Laat hormoonzalf ongeveer een uur inwerken voor er eventueel een andere basiszalf/creme overheen gesmeerd wordt.

• Zodra verbetering optreedt (de roodheid neemt af, de huid voelt gladder aan, de jeuk is verminderd), wordt de behandeling geleidelijk afgebouwd. Stop nooit ineens met het smeren van hormoonzalf. Bedenk dat u tegen de buitenkant van de huid aankijkt. Stopt u zodra u niets meer ziet dan kan het eczeem weer snel terugkomen.

Bij tweemaal daags gebruik wordt de dosering eerst verminderd naar eenmaal daags en vervolgens naar enkele dagen per week. Een tweede mogelijkheid is het overstappen op een zalf uit een lagere klasse. Bespreek dit met uw arts.
Bouw niet verder af als er geen verbetering is, of als u merkt dat het eczeem weer terugkomt.
Blijf ondertussen de huid van uw kind goed verzorgen met een vette zalf, ook na het stoppen met de corticosteroïd-zalf.

• Bij frequente opstoten van het eczeem kan een afwisselend schema worden gebruikt (enkele dagen per week smeren, bijvoorbeeld alleen in het weekend, en dan weer enkele dagen niet), met op de andere dagen uitsluitend een onderhoudsbehandeling met vette crème of een teerzalf. Bespreek dit zorgvuldig met uw arts.

Wanneer de corticosteroïden slechts enkele dagen per week worden gebruikt, hoeft men niet bang te zijn voor deze bijwerkingen.
Maximaal toe te passen hoeveelheid corticosteroïden per week bij langdurig gebruik.

• Om deze behandeling veilig te laten verlopen, is het nodig dat je regelmatig op controle gaat bij je arts en dat je nooit op eigen houtje deze zalven blijft smeren.
Als uw kind met een sterke corticosteroïd-zalf is begonnen, is meestal elke week een controle nodig. Maak opnieuw een afspraak bij uw huisarts als de klachten na twee weken nog niet zijn verbeterd. Het kan zijn dat uw kind dan een andere zalf nodig heeft.

• Teerzalf
Vóór de ontdekking van de corticosteroidzalf was teerzalf een van de weinige middelen tegen eczeem. De teerzalf heeft een ontstekingsremmend effect. Ook vandaag wordt het nog altijd gebruikt als aanvulling op een behandeling met cortisonezalf.
Het nadeel van teer is ondermeer dat het vlekt en stinkt.

• Immunumodulatoren (of calicineurine-remmers)
Recent zijn er twee geneesmiddelen op de markt gekomen die het inmmuunsysteem beïnvloeden (immunomodulatoren) en die de ontstekingsreactie van eczeem remmen. Dit zijn tacrolimus zalf (Protopic) en pimecrolimus crème (Elidel).
Het effect is vergelijkbaar met dat van de hormonenzalven van klasse 1 en 2.
Een van de voordelen is het feit dat de huid niet dunner wordt bij gebruik van het product, dit in tegenstelling tot coticosteroïdzalf, wat een voordeel kan zijn bij langdurige behandeling van gevoelige zones (bv. rond de ogen en in de huidplooien).

Een nadeel is de kans op irritatie na het aanbrengen van de zalf, vooral bij de start van de behandeling.
De zalf mag worden toegepast bij eczeempatienten van 2 jaar en ouder.
Tijdens de behandeling moet de huid beschermd worden tegen zon en UV-licht.

2. Antibiotica

Huid die aangetast is door eczeem kan gemakkelijk geïnfecteerd raken door bacteriën (meestal Staphylococcus aureus). De infectie kan het eczeem verergeren, maar is op zichzelf vrij onschuldig. Door het eczeem goed te behandelen kan de infectie overgaan.

• Een licht geïnfecteerde huid kan worden behandeld door het tijdelijk met ontsmettende crème (fusidinezuurcrème) of antibiotica zalf in te smeren, in combinatie met de gewone behandelingszalf.

• Als de infectie uitgebreid is en nattende plekken en puistjes ontstaan kan een tijdelijke kuur met orale antibiotica nodig zijn.
Daarnaast wordt de lokale behandeling van het eczeem zorgvuldig voortgezet.

3. Behandeling van de jeuk

Naast de maatregelen om jeuk te voorkomen (aangepaste kleding, warmte enz. zie de tip van gisteren), kan de huisarts bij ernstige jeuk waardoor uw kind continu moet krabben en slecht slaapt, ook een geneesmiddel tegen de jeuk, een antihistaminicum, voorschrijven. Deze geneesmiddelen bestaan in siroop- en druppelvorm.

• Geef deze geneesmiddelen bij voorkeur alleen ‘s nachts omdat ze versuffend werken.

• Geef ze niet aan kinderen jonger dan één jaar vanwege het eventuele risico op wiegendood.

• Geef deze geneesmiddelen nooit zonder voorschrift van uw arts.

4. Andere behandelingen

Wanneer het om zeer ernstige eczeem gaat, zal men soms overgaan tot medicatie die (tijdelijk) moet worden ingenomen, zoals Corticosteroïdtabletten, cyclosporine, methotrexaat, nivaquine...

Meer info
www.uzleuven.be/atopisch-eczeem
www.uzgent.be/wps/wcm/connect/nl/web/zorg/patienten/Informatiefolders/
www.umcutrecht.nl/zorg/patienten/ziektebeelden/E/eczeem/
www.huidinfo.nl/kindereczeem.html
www.kindereczeem.nl/
www.vmce.nl
www.eczemanet.be www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-constitutioneel-eczeem