Gerelateerde artikels
Wat is katatonie?
In dit artikel
Wat is katatonie?
dossier
Katatonie is een neurologisch syndroom dat zich uit in motorische en gedragsmatige symptomen. De ernst en het type symptomen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Het is cruciaal om katatonie snel te herkennen en te behandelen om ernstige complicaties, zoals ademhalingsproblemen of spierbeschadiging, te voorkomen. In extreme gevallen kan het zelfs levensbedreigend zijn.
Symptomen van katatonie
© Getty Images
Katatonie wordt vaak omschreven als een psychomotorisch syndroom dat gekarakteriseerd wordt door abnormale houdingen, ongewone bewegingen, stupor (een toestand van onbewogenheid), en in sommige gevallen zelfs gewelddadig gedrag. Het kan deel uitmaken van een bredere psychische aandoening, maar het kan ook als een op zichzelf staande aandoening voorkomen.
De diagnose wordt vaak ondersteund door het gebruik van de "Bush-Francis Catatonia Rating Scale" (BFCRS), een gestandaardiseerde beoordelingsschaal die verschillende symptomen van katatonie meet. De patiënt moet voldoen aan ten minste drie van de symptomen die op deze schaal worden genoemd. Zo kan er sprake zijn van:
- Stupor: Het gebrek aan beweging en reactie op de omgeving.
- Katalepsie: Het vastgehouden worden in een bepaalde houding, zelfs wanneer dit ongemakkelijk is.
- Mutisme: Niet kunnen of willen spreken, zelfs wanneer communicatie mogelijk is.
- Negativisme: Het verzet tegen verzoeken of opdrachten, zowel verbaal als motorisch.
- Opwinding: Ongecontroleerde bewegingen of verbale uitbarstingen zonder duidelijke aanleiding.
- Echolalie: Het herhalen van woorden of zinnen die door anderen zijn uitgesproken.
- Echopraxie: Het nadoen van de handelingen of bewegingen van anderen zonder een betekenisvolle reden.
De symptomen kunnen leiden tot ernstige complicaties, zoals spierbeschadiging of ademhalingsproblemen, vooral als de patiënt in een stupor- of kataleptische toestand verkeert.
Lees ook: Selectief mutisme: angst om te praten
Oorzaken van katatonie
Katatonie kan ontstaan door zowel psychiatrische als lichamelijke aandoeningen. De oorzaken kunnen uiteenlopen van psychische aandoeningen tot neurologische aandoeningen en metabole stoornissen.
Psychiatrische aandoeningen:
- Schizofrenie: Katatonie komt vaak voor als onderdeel van de symptomen van schizofrenie, vooral tijdens psychotische episodes. Het kan ook voorkomen als een specifieke subtype van de stoornis.
- Bipolaire stoornis: Tijdens zowel manische als depressieve episodes kunnen mensen katatonie ontwikkelen. De symptomen kunnen variëren van stupor tot verhoogde motorische activiteit.
- Depressie: In sommige gevallen van ernstige depressie kan katatonie ontstaan, vooral als de depressie gepaard gaat met psychotische kenmerken.
- Autisme: Personen met autisme kunnen katatone symptomen vertonen, zoals herhaalde bewegingen, ongebruikelijke houdingen of wederstand tegen veranderingen. Hoewel deze symptomen vaak worden toegeschreven aan de symptomen van autisme, kan katatonie een afzonderlijke klinische entiteit zijn die door medische professionals moet worden geïdentificeerd (Hersenstichting).
Neurologische aandoeningen:
- Ziekte van Parkinson: Katatonie kan optreden bij mensen met de ziekte van Parkinson, meestal als gevolg van motorische stoornissen.
- Progressieve supranucleaire paralyse (PSP): Deze zeldzame aandoening leidt tot motorische en cognitieve problemen, waaronder katatonie.
- Encefalitis: Een ontsteking van de hersenen, vaak veroorzaakt door een infectie, kan katatonie veroorzaken.
- Cerebrovasculaire aandoeningen: Aandoeningen zoals een beroerte of hersenbloeding kunnen katatonie als gevolg hebben.
Metabole stoornissen en infecties:
- Lever- of nierfalen: Ernstige verstoringen in de stofwisseling kunnen leiden tot katatonie.
- Infecties zoals sepsis: Infecties die de hersenen aantasten, kunnen katatonie veroorzaken.
Genetische oorzaak:
Ook een foutje in je genen kan katatonie veroorzaken. Mensen met het Prader-Willi syndroom (PWS) of het Kleine-Levin-syndroom (KLS) hebben meer kans op een katatonie.
Behandeling van katatonie
De behandeling van katatonie hangt af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de symptomen. De behandelingsopties omvatten:
- Benzodiazepines: Dit is de eerste keuze voor de behandeling van katatonie. Geneesmiddelen zoals lorazepam hebben bewezen effectief te zijn in het verminderen van de symptomen van katatonie, vooral in psychiatrische gevallen zoals schizofrenie of bipolaire stoornis.
- Elektroconvulsietherapie (ECT): Bij ernstige gevallen of wanneer benzodiazepines niet effectief zijn, kan ECT worden toegepast. Deze therapie, die onder algemene anesthesie wordt uitgevoerd, kan snel verlichting bieden van katatone symptomen en wordt vaak gebruikt in psychiatrische instellingen voor patiënten met therapieresistente katatonie.
- Behandeling van de onderliggende oorzaak: Als katatonie wordt veroorzaakt door een medische aandoening, zoals een infectie, stofwisselingsstoornissen of neurologische aandoeningen, moet de behandeling zich richten op het aanpakken van de primaire oorzaak van de symptomen.
Is katatonie te genezen?
Hoewel katatonie ernstig kan zijn, is het vaak behandelbaar, vooral als de onderliggende oorzaak wordt aangepakt. Bij patiënten met een psychiatrische aandoening zoals schizofrenie of bipolaire stoornis kan de katatonie effectief worden behandeld met benzodiazepines of ECT, waardoor de symptomen vaak aanzienlijk verbeteren.
De prognose is echter afhankelijk van de oorzaak. Bij patiënten die katatonie ontwikkelen als gevolg van een lichamelijke aandoening, zoals een infectie of metabole stoornis, kan de behandeling van de primaire aandoening helpen om de katatonie te genezen.
Bronnen:
https://www.hersenstichting.nl
https://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl
https://libstore.ugent.be
https://www.psyfar.nl
https://richtlijnendatabase.nl
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
