Hoe herkent u signalen van een depressie bij ouderen?

nieuws Het thema van de Werelddag van de geestelijke gezondheid is dit jaar “Geestelijke gezondheid en ouderen”.

Ouderen staan voor specifieke gezondheidsuitdagingen. Verlieservaringen (verlies van geliefden, verlies van sociale steun, verlies van fysieke mogelijkheden waardoor de mogelijkheid tot zelfstandig leven afneemt) eisen hun tol op vlak van hun emotioneel welzijn en resulteren niet zelden in psychische problemen. Deze problemen worden bij ouderen vaak niet voldoende herkend door zowel de professionele gezondheidswerkers als door de ouderen zelf waardoor hulp uitblijft.

Anderzijds zien we dat sociale steun en de bestaande familiebanden een boost kunnen geven aan de waardigheid en welbevinden van ouderen. Deze factoren vervullen een beschermende rol voor de geestelijke gezondheid van deze bevolkingsgroep.
Psychische problemen die we vooral bij ouderen zien terugkeren zijn dementie, depressie, middelenmisbruik. Het aantal zelfdodingen onder ouderen wordt vaak onderschat.

Signalen van een depressie
Depressie is een stemmingsstoornis die veel mensen in onze maatschappij treft. Maar liefst 20 procent van de vrouwen en 10 procent van de mannen krijgen ooit in hun leven met een vorm van depressie te maken. In een studie uit 2011 is er zelfs sprake van dat 1 op 7 vroeg of laat in zijn leven te maken krijgt met een zware depressie.

In het overgrote deel van de gevallen wordt deze depressie niet voldoende onderkend en dat is jammer, want doorgaans is een depressie vrij goed te behandelen. Bovendien zorgt een tijdige behandeling van een depressie ervoor dat ze niet ernstiger wordt en verkleint het risico op een terugval.

Van een depressie is sprake als u gedurende minstens twee weken last hebt van minstens vijf van de volgende symptomen:
• U bent neerslachtig, verdrietig, somber, huilerig.
• U schept geen plezier meer in dingen die je voorheen graag deed.
• U hebt veel minder of net veel meer eetlust dan voordien, u bent afgevallen of juist aangekomen.
• U kunt moeilijk in slaap komen of je slaapt net heel veel.
• U bent erg nerveus en rusteloos of andersom veel trager dan voorheen zodat het anderen gaat opvallen.
• U bent moe en u hebt nergens energie voor.
• U voelt zich niets waard of u hebt uitzonderlijk veel schuldgevoelens.
• U hebt moeite om u te concentreren, helder te denken en besluiten te nemen.
• U hebt het gevoel dat u beter dood zou zijn of u denkt aan zelfdoding.

Raadpleeg uw huisarts als u op basis van deze symptomen denkt dat u misschien een depressie hebt.

Dipje of aandoening?
Belangrijk is het onderscheid tussen een dip (die tijdelijk is) en een depressie (die langer duurt en alle levensdomeinen omvat). Wanneer u gedurende een langere periode niet meer psychisch kunt functioneren zoals u zou willen, is er sprake van een geestelijke gezondheidsprobleem. U hebt dan het gevoel dat u niet meer de baas bent over uw eigen gedrag en reacties. U hebt bijvoorbeeld geen fut meer om iets te doen of u hebt uw emoties helemaal niet meer in de hand.

Rouwen
Een belangrijk onderscheid is dat tussen rouw en depressie. Wanneer u een geliefde of een familielid verloren bent, zijn de hierboven beschreven kenmerken heel normale verschijnselen. Ze zijn een normale reactie op de verlieservaring. Blijft uw leven gedurende langere tijd (meer dan enkele maanden) zo diep donker gekleurd, dan is het wel aangewezen om in te grijpen. Zo vermijdt u dat rouwen uitgroeit tot een echte depressie.

Geriatrische depressie schaal
De Geriatric Depression Scale (GDS) is een screeningsschaal voor depressie specifiek ontwikkeld voor ouderen. Deze vragenlijst wordt door ouderen zelf ingevuld.

De vragenlijst bestaat uit vragen waarop u met "Ja" of "Nee" kunt antwoorden.
Het is de bedoeling dat u de vragen leest en bedenkt welk antwoord u hierop zult geven.
U geeft het antwoord dat het best weergeeft hoe u zich de afgelopen week, met vandaag erbij, gevoeld heeft.
Om het door u gekozen antwoord zet u dan een cirkeltje.

0-10 = niet depressief
11-20 = mild depressief
21-30 = ernstig depressief.

1. Bent u innerlijk tevreden met uw leven? Ja Nee
2. Bent u met veel activiteiten en interessen
opgehouden? Ja Nee
3. Hebt u het gevoel dat uw leven leeg is? Ja Nee
4. Verveelt u zich vaak? Ja Nee
5. Hebt u hoop op de toekomst? Ja Nee
6. Piekert u over dingen die u niet uit uw hoofd
kunt zetten? Ja Nee
7. Hebt u meestal een goed humeur? Ja Nee
8. Bent u bang dat u iets naars zal overkomen? Ja Nee
9. Voelt u zich meestal wel gelukkig? Ja Nee
10. Voelt u zich vaak hopeloos? Ja Nee
11. Bent u vaak rusteloos of zenuwachtig? Ja Nee
12. Blijft u liever thuis dan uit te gaan en nieuwe
dingen te doen? Ja Nee
13. Piekert u vaak over de toekomst? Ja Nee
14. Hebt u het gevoel dat u meer moeite heeft met
het geheugen dan anderen? Ja Nee
15. Vindt u het fijn om te leven? Ja Nee
16. Voelt u zich vaak down en in de put? Ja Nee
17. Voelt u zich nogal waardeloos op het ogenblik? Ja Nee
18. Piekert u veel over het verleden? Ja Nee
19. Vindt u het leven opwindend? Ja Nee
20. Is het voor u moeilijk om met nieuwe dingen
te beginnen? Ja Nee
21. Voelt u zich energiek? Ja Nee
22. Hebt u het gevoel dat uw situatie hopeloos is? Ja Nee
23. Denkt u dat de meeste mensen het beter hebben
dan u? Ja Nee
24. Windt u zich vaak op over kleinigheden? Ja Nee
25. Hebt u vaak het gevoel dat u zou willen huilen? Ja Nee
26. Kost het u moeite om ergens uw aandacht bij
te houden? Ja Nee
27. Staat u «s ochtends met plezier op? Ja Nee
28. Geeft u er de voorkeur aan gezelschap te
vermijden? Ja Nee
29. Is het gemakkelijk voor u om beslissingen te
nemen? Ja Nee
30. Voelt u zich even helder als gewoonlijk? Ja Nee

Nederlands Kenniscentrum ouderpsychiatrie