Overstroming: hygiënische maatregelen

dossier Bij een overstroming komt vervuild water in straten, huizen en tuinen terecht. Welke maatregelen zijn nodig om ziekten of vergiftiging te voorkomen?

De microbiële vervuiling

De microbiële vracht van een rivier neemt toe naarmate ze door meer landbouwgebieden en agglomeraties gestroomd is. Het is niet zeker dat het aantal ziekmakende micro-organismen (pathogenen) per liter beduidend zal toenemen wanneer het overstromingswater bv. huisvuil van stortplaatsen, de inhoud van septische putten en mesthopen heeft meegesleurd, vermits ook de watervolumes enorm zijn toegenomen.

Wanneer het water zakt en wegtrekt zullen de meeste micro-organismen door het slib geadsorbeerd en gesedimenteerd worden. Wanneer de bewoners met water van goede kwaliteit alle slib weggespoeld hebben, is meteen de zichtbare contaminatie verwijderd. Niettemin is ontsmetting in een aantal gevallen aangewezen.
In principe zijn de microörganismen die zich in water ophouden, gevoelig voor uitdroging en kan men aannemen dat ze snel zullen afsterven eenmaal het slib is verwijderd en de oppervlakken drogen.
Men moet echter wel beseffen dat muren die dagenlang in het water gestaan hebben, vele dagen vergen om weer voldoende droog te zijn opdat de microörganismen er op afsterven. Het is dus wel degelijk zinvol om vloeren, wanden en meubels met een ontsmettingsmiddel te behandelen (zie verder).

Het is absoluut af te raden om water uit drinkwaterputten of regenwaterciternes te gebruiken, zelfs na koken of ontsmetten.

De chemische vervuiling

De oorzaken van de chemische contaminatie van het overstromingswater zijn zeer talrijk. De belangrijkste zijn het gevolg van de overstroming van chemische fabrieken, van het lek slaan of overstromen van stookolietanks, van het overstromen van stortplaatsen voor chemisch afval, van bemeste akkers, ...
Voor de woningen en het huisraad zijn de specifieke problemen voor chemische contaminatie gering, vermits de chemicaliën ofwel opgelost zijn in het water ofwel geadsorbeerd zijn aan het slib.

• Voedselvoorraden moeten vernietigd worden.
• Moestuinen, de akkers en de weiden : na een overstroming moeten stalen van het gesedimenteerde slib genomen en ontleed worden, opdat niet via veldvruchten of via melk en afgeleiden ongewenste chemische stoffen in het voedselpakket geraken.
• Putwater zal vooral op zijn chemische kwaliteit beoordeeld worden in daartoe door de overheid erkende laboratoria.

De fysische contaminatie

Het slib na een overstroming bevat in sommige streken potentieel radio-actief materiaal afkomstig van de kerncentrales.
Het belangrijkst zijn – net als bij de chemische contaminatie – de moestuinen, omdat zij een typevoorbeeld vormen van eenzijdige voedingsbron (gezinsleden zullen immers jarenlang groenten uit deze tuin eten, zodat gemakkelijker een biologische accumulatie van aanwezige schadelijke elementen optreedt).

Te nemen maatregelen

Het slib dat zich op straten en pleinen heeft afgezet, moet prompt verwijderd worden en nadien moet alles herhaaldelijk grondig proper worden gespoten met schoon water.

Drinkwater
Koken van besmet water volstaat niet om het weer drinkbaar te maken. De kwaliteit van het leidingwater moet onderzocht worden door de drinkwaterproducent vooraleer de veiligheid ervan wordt afgekondigd.
Drinkwaterputten moeten worden leeggepompt en hun wanden met een hogedrukreiniger schoongespoten. Het nieuw opgestegen water moet daarna ontsmet worden met een geconcentreerde natriumhypochloriet-oplossing (50° of 158 g/l) in een dosis van 4 liter per m³, die men gedurende tenminste 24 uren laat inwerken, waarna de put opnieuw moet worden leeggepompt. Het water dat daarna opstijgt moet oordeelkundig worden bemonsterd en aan een erkend laboratorium worden bezorgd voor onderzoek van zijn microbiële, chemische en radio-actieve eigenschappen.

Woningen
Wanneer het water zich teruggetrokken heeft, moet al het slib grondig verwijderd worden van vloeren, wanden en meubels. Nadien worden deze ontsmet door ze te wassen of te besproeien met zuiver water met Javel (van 12°, 150 ml per emmer van 10 liter).

Om afgezette stookolie te verwijderen zijn speciale detergenten vereist (advies te vragen bij de brandweer of de civiele bescherming).

Om natte oppervlakken sneller te laten drogen, dient er behoorlijk verwarmd te worden terwijl men tegelijkertijd zorgt voor een goede verluchting.

Huisraad (vaatwerk, bestek, textiel...) kan gereinigd worden door onderdompeling gedurende tenminste 10 minuten in heet water (tenminste 70°C) waaraan een afwasmiddel is toegevoegd.

Textiel wordt eerst grondig gespoeld en vervolgens gewassen op tenminste 60° gedurende tenminste 30 minuten.

Alle voedingswaren die nat zijn geworden, moeten worden weggeworpen.

De buitenzijde van flessen, bokalen, voedselblikken enz. kan na een grondige reiniging met proper water ontsmet worden met verdund bleekwater (zie hoger), vooraleer men hun inhoud gebruikt. Wanneer dergelijke verpakkingen niet hermetisch sluiten, niet adequaat gereinigd en ontsmet kunnen worden of beschadigd zijn (vervormd, verroest), is hun inhoud ongeschikt voor consumptie.

Moestuinen
De overstroomde gewassen zijn ongeschikt voor consumptie en moeten worden vernietigd (geen compostering, omwille van het risico op chemische en/of radio-actieve contaminatie).
Op basis van de analyses van slibmonsters moet aan de bewoners worden meegedeeld of op de getroffen percelen nog een moestuin mag worden gehouden.

Akkers en weiden
Op basis van de analyses van slibmonsters moet worden uitgemaakt of op de getroffen percelen nog akkerbouw of veeteelt mogelijk is, eventueel moet tijdelijk of permanent aan deze gronden een nieuwe bestemming worden gegeven.
Hooi en ander veevoeder dat nat geworden is, moet worden vernietigd.

Rattenplaag
Rattenvergiften met snelwerkende anticoagulantia zijn aan te bevelen.

Bescherming van het personeel der hulpploegen
Het risico op maagdarminfecties, Hepatitis, Leptospirosis en tetanus is in deze omstandigheden verhoogd. Men zal er over waken dat het personeel van de interventiediensten steeds over een voldoende immunisatiegraad beschikt. Vaccinaties op het ogenblik van de ramp zelf komen doorgaans te laat.
Aangepaste beschermingskledij dient ter beschikking te staan.

Lees ook: Wonen & gezondheid (3/14): Vochtproblemen