Wat kan je doen tegen overdreven zweten (hyperhidrosis)?

In dit artikel

Wat is hyperhidrosis ?
Normaal zweten
Oorzaken van overmatig zweten
Diagnose
Behandeling

dossier Hyperhydrosis is teveel en/of continue zweten, vooral van de oksels, de handpalmen of de voetzolen. De klachten ontstaan meestal vanaf 10-20 jarige leeftijd en houden dan vaak tientallen jaren aan. Bij sommige mensen is hyperhidrosis vanaf de geboorte aanwezig.
Soms wordt het zweten verergerd door lichamelijke inspanning, mentale concentratie, nervositeit of een warme temperatuur. Maar ook zonder deze prikkels is er vaak al een constante hinderlijke zweetproduktie. Door concentratie, spanning of rust kan het zweten tijdelijk ook geheel stoppen.
Er is sprake van hyperhydrosis wanneer meer dan 100g vocht wordt geproduceerd in één oksel gedurende een periode van 5 minuten. Het overmatig zweten kan beperkt zijn tot bepaalde lichaamsdelen - meestal de oksels, de voetzolen, de handpalmen en in mindere mate voorhoofd, kruis en benen.
Naar schatting zou 0,5% van de bevolking lijden aan hyperhydrosis.

Lees ook: Onvoldoende zweten (an- of hypohidrosis)

Normaal zweten

Er zijn 2 soorten zweetkliertjes:

De apocriene zweetklieren die uitmonden op een haarfollikel. Zij bevinden zich niet over het gehele lichaam, maar in bepaalde regios van de huid. Dit zijn de oksels, de huid rond de anus en rond de tepels. Tot het moment dat het olie-achtige zweet uit de klieren aan de oppervlakte van de huid komt is het geurloos. Aan het huidoppervlak wordt het zweet echter door bacteriën omgezet in substanties die de karakteristieke zweetgeur hebben. Apocrien zweet wordt de hele dag door in kleine hoeveelheden geproduceerd en wordt nauwelijks beïnvloed door inspanning of emoties.

De eccriene zweetkliertjes komen direct op de huid uit. Deze kliertjes liggen in de huid en monden via een afvoerbuis direct op de huid uit. De eccriene kliertjes zijn betrokken bij de warmteregeling van het lichaam. Deze scheiden het echte zweetvocht af. De zenuwvoorziening van de eccriene klier vindt plaats door vezels van het sympatische (onwillekeurige) zenuwstelsel. Deze zenuwen geven hun prikkels over op de zweetklier via neurotransmitters, boodschappers, hoofdzakelijk het acetylcholine. Het aantal zweetklieren varieert van 120 per cm2 tot maximaal 620 per cm2 op de voetzool met een totaal van 2 tot 5 miljoen.

Oorzaken van overmatig zweten

De preciese oorzaak is niet bekend, maar het is vrijwel zeker dat het om een lichamelijke aandoening gaat. Vroeger werd wel gedacht dat het een psychische oorzaak zou hebben, maar psychologisch onderzoek laat bij deze mensen geen psychische factoren zien.
Waarschijnlijk ontstaat de prikkel om te gaan zweten in de hersenen, in de hypothalamus, en betreft het een erfelijke bepaalde aanleg. Bij 30-50 % van de patienten komt het inderdaad in de familie voor.
- Men spreekt van primaire hyperhidrosis wanneer geen andere ziekte als oorzaak aan te tonen is, het betreft dus verder gezonde mensen. Deze zg. ideopathische (= geen oorzaak te vinden) hyperhidrosis is meestal gelokaliseerd in de oksels of in de handpalmen of voetzolen of een combinatie van handpalmen en voetzolen. Deze vorm kan ook een gevolg zijn van een beschadiging van de wervelkolom.
- Wanneer alle zweetklieren overmatig actief zijn, ligt de oorzaak meestal bij een onderliggend probleem: overgewicht, menopauze, een (chronische) infectie zoals bv. tuberculose, endocriene ziekten zoals diabetes, overmatige werking van de schildklier, kanker, bepaalde geneesmiddelen, enz.
- Hyperhydrosis is soms ook een gevolg van bepaalde psychiatrische aandoeningen, zoals angststoornissen.

Diagnose

Met de zetmeel-jodiumproef is gemakkelijk de plaats op te sporen. Hierbij wordt de huid goed afgedroogd en ingesmeerd met 20% jodium in alcohol. Na droging wordt zetmeel over de huid aangebracht. Zetmeel reageert met jodium in aanwezigheid van het water uit het zweet en geeft een donkerblauw-zwarte verkleuring op de plaats van de zweetdruppel.

Behandeling

Vroeger werd wel gepoogd enige verlichting te bewerkstelligen met aanbrengen op de huid van bepaalde vloeistoffen zoals alcohol, of smeersels op basis van aluminiumzout. Dit geeft echter nauwelijks effect.

Elektrotherapie
Een mogelijkheid is het elektrisch in laten werken (iontophorese) op de huid van water of bepaalde medicijnen. Aangenomen wordt dat hierdoor de zweetkanaaltjes tijdelijk afgesloten worden. Dit helpt soms, vooral bij lichtere gevallen. Het is een therapie die vaak herhaald moet worden. Recent is er ook apparatuur beschikbaar gekomen die thuis toegepast kan worden. Voor ernstige gevallen is deze therapie echter niet altijd toereikend. Het is vooral geschikt voor handen en voeten.Een zwakke continue stroom (max. 20 mA) passeert een waterbed waarin de hand of voet is gedompeld. De behandeling duurt 20 minuten; De zweetsecretie normaliseert zich tijdens de eerste 10 behandelingen. Nadien volstaat het om het bereikte therapieresultaat te onderhouden door periodieke behandelingen met iontophorese, gemiddeld één behandeling per week.

Operatie
Veel ingrijpender zijn chirurgische technieken zoals thoracale sympathectomie. Hierbij worden enkele zenuwknooppunten (ganglia) vernietigd. De resultaten zijn redelijk met een sterke afname van het zweten bij 60-80% van de patienten. Er is natuurlijk wel een operatief risico er is een kans op post-operatieve zenuwpijn.
Ook wordt soms de huid laag met de zweetklieren uitgesneden; micro liposuctie. Deze operatie kan echter vervelende bijwerkingen hebben. Ook groeien er vaak nieuwe zweetklieren uit na de operatie, zodat het effect matig is.

Lees ook: Neuropathische pijn of zenuwpijn

Botuline injecties
Een nieuwe behandelingsmogelijkheid is het blokkeren van de zweetsecretie met behulp van botuline toxine. Dit is een gif dat geproduceerd wordt door de bacterie Clostridium Botulinum. Dit eiwit blokkeert de prikkeloverdracht bij de overgang van zenuw naar spier of bij de overgang zenuw naar zweetklier. Er ontstaat dan een blokkade waardoor de zweetklier geen prikkels meer krijgt en ophoudt met werken.
De blokkade leidt slechts tot een tijdelijk effect. Vanuit de geblokkeerde zenuw gaan nieuwe takjes naar de spier of klier uitgroeien en hierdoor onstaat nieuwe zenuwprikkel overdracht met een herstel van functie. Dit gebeurt meestal enkele maanden na de toediening, zodat de behandeling geregeld moet worden herhaald.
Voor zover bekend zijn er geen risico's of bijwerkingen van huidinjecties. Botuline wordt in de neurologie al 15 jaar gebruikt voor bewegingsstoornissen en spasticiteit.