Lopen jongeren risico op een Facebookdepressie?

Ongeveer tien jaar geleden waarschuwden Amerikaanse kinderartsen voor zogenaamde Facebookdepressies bij jongeren, doordat de sociale netwerksite paradoxaal genoeg gevoelens van sociale isolatie zou versterken. Maar het wordt steeds duidelijker dat er weinig bewijs is voor een oorzakelijk verband tussen sociale media en depressies bij jongeren.

De Amerikaanse academie van kinderartsen (AAP) trok in 2011 aan de alarmbel. Ze wees op het risico dat overmatig gebruik van sociale media, zoals Facebook, zeker bij tieners tot depressieve gevoelens kon leiden. De Facebookdepressies zouden voortkomen uit het feit dat het platform met haar veelal vrolijke foto’s en berichten een vertekend beeld geeft van de werkelijkheid. Die geïdealiseerde voorstelling zou sommige jongeren het gevoel geven dat ze zelf tekortschieten en er niet bij horen.

De Amerikaanse psychologe Jean Twenge linkte de opkomst van de smartphone en sociale media zelfs aan een stijging van de gevallen van zelfmoord en depressie bij Amerikaanse jongeren sinds 2012. Critici wezen er echter al snel op dat haar onderzoek niet bewees dat smartphones de oorzaak waren van die stijging en dat er waarschijnlijk structurele maatschappelijke problemen aan de basis lagen.

De Amerikaanse academie van kinderartsen kwam enkele jaren geleden al terug op haar eerdere waarschuwing en verspreidde een meer genuanceerde boodschap die geen gewag maakt van Facebookdepressies en ook de positieve kanten van sociale media benadrukt. Twee grote studies, uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, bevestigden recent dat er geen reden is tot paniek.

De nieuwe studies onderlijnen dat er maar heel weinig en onsamenhangend bewijs is voor een link tussen het gebruik van sociale media en depressieve gevoelens bij jongeren. Volgens de wetenschappers is de smartphone in de meeste gevallen enkel de spiegel die de problemen onthult die de jongeren ook zouden hebben zonder hun telefoon.

Dat wil niet zeggen dat overdreven gebruik van sociale media geen gevaren met zich meebrengt. Het kan in het algemeen leiden tot o.a. een gebrek aan lichaamsbeweging, slaapproblemen, privacykwesties en blootstelling aan ongepaste berichten en beelden. De sociale media kunnen ook de psychische problemen van kwetsbare jongeren verergeren. Zo zal een slachtoffer van pestgedrag in het echte leven vaak ook lastig gevallen worden op sociale media.

Sociale media bieden echter ook kansen om mentale gezondheidsproblemen aan te pakken, door precies via de online platformen ondersteunende info en berichten te verspreiden voor jongeren die slecht in hun vel zitten. Daarnaast helpen sociale media uiteraard in het algemeen om sociale contacten te leggen en nieuwe kennis te verwerven.

Voor Vlaamse ouders met vragen over het online gedrag van hun kinderen, is er het platform Medianest. Je vindt er o.a. tips om afspraken te maken met kinderen rond schermtijd, advies om cyberpesten bespreekbaar te maken en getuigenissen van andere ouders en hun kroost.