Vlaamse Liga tegen Kanker (VLK) vraagt betere bescherming tegen chemische stoffen

nieuws De Vlaamse Liga tegen Kanker (VLK) vraagt dat mensen beter worden beschermd tegen chemische stoffen in hun omgeving. Vijf jaar nadat REACH van kracht werd, evalueerde de VLK de uitvoering van deze Europese wetgeving inzake chemische stoffen en het beleid op het vlak van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. De afgelopen jaren zijn belangrijke stappen vooruit gezet, zegt de VLK, maar striktere maatregelen zijn nodig om het recht op een gezonde leefomgeving te garanderen.

Op 1 juni 2012 is REACH (de Europese verordening voor de registratie, evaluatie, autorisatie en beperking van chemische stoffen) vijf jaar van kracht. Een aanleiding voor de VLK om in een diepgaande analyse de toepassing van deze regelgeving en het Europese, Belgische en Vlaamse beleid inzake gewasbeschermingsmiddelen en biociden te evalueren. Uit het VLK-onderzoeksrapport blijkt dat er de voorbije jaren belangrijke stappen vooruit zijn gezet. Zo is er in het kader van REACH een beter toezicht op zeer zorgwekkende stoffen, wat er in sommige gevallen zal toe leiden dat een stof moet worden vervangen door een geschikt alternatief. En de regelgeving voor gewasbeschermingsmiddelen en biociden voorziet uitsluitingscriteria die ervoor zorgen dat onder meer kankerverwekkende stoffen, hormoonverstorende stoffen, stoffen die schadelijk zijn voor ons DNA en stoffen die onze voortplanting aantasten niet meer worden toegelaten.

Toch schiet het beleid nog tekort.
• Heel wat chemische stoffen worden onder REACH niet geregistreerd omdat ze in volumes van minder dan 1 ton geproduceerd of geïmporteerd worden.
• Het hele proces gaat ontzettend traag.
• REACH gaat gebukt onder bureaucratie. Zo staan er na vijf jaar nog steeds maar 73 stoffen op de kandidatenlijst van zeer zorgwekkende stoffen. De stoffen op deze lijst worden strenger opgevolgd en kunnen eventueel verdwijnen.
• Gewasbeschermingsmiddelen en biociden vallen pas onder de nieuwe verordeningen nadat hun bestaande erkenning vervalt. Zo duurt het nog jaren vooraleer alle risicovolle stoffen van de markt verdwenen zijn.
• De nieuwe regelgeving houdt zo goed als geen rekening met de gecombineerde effecten van chemicaliën en houdt te weinig rekening met de mogelijke effecten van lage doses op lange termijn, waardoor de gezondheidsrisico’s worden onderschat.
• Het principe van substitutie door alternatieven wordt niet altijd toegepast. In het kader van REACH moeten erg zorgwekkende stoffen waarvoor er een geschikt alternatief is, niet altijd worden vervangen. Ook voor gewasbeschermingsmiddelen en biociden blijven er uitzonderingen mogelijk op de uitsluitingscriteria.
• Er is nog steeds onvoldoende aandacht voor kwetsbare groepen: zwangere vrouwen, kinderen, pubers en mensen met genetische kenmerken die hen gevoeliger maken voor lichaamsvreemde stoffen.

Om mensen het recht op een gezonde leefomgeving te garanderen moet het beleid erover waken dat mensen
zo weinig mogelijk worden blootgesteld aan risicovolle chemische stoffen. Niet alleen stoffen waarvan onweerlegbaar bewezen is dat ze kankerverwekkend zijn, maar ook stoffen waarvoor er sterke aanwijzingen zijn dat ze kanker kunnen veroorzaken, zoals bepaalde hormoonverstorende stoffen bijvoorbeeld.

De VLK pleit daarom voor een striktere toepassing van het principe van de fysisch-chemische hygiëne. Dat principe is vergelijkbaar met de microbiologische hygiëne die aan het begin van de 20ste eeuw is toegepast om infectieziekten terug te dringen. Dat gebeurde op een moment dat de wetenschappelijke kennis over de rol van bacteriën en virussen bij deze aandoeningen nog erg onvolledig was. Vandaag is een gelijkaardig preventief beleid voor chemische stoffen in het milieu noodzakelijk.

Voor de VLK betekent een striktere toepassing van de fysisch-chemische hygiëne dat:
• we alerter moeten zijn voor waarschuwingssignalen inzake de schadelijke invloed van chemische stoffen. We moeten nagaan welke stoffen en toepassingen we echt nodig hebben en onze moderne technologie optimaal inzetten om veiligere en minder schadelijke stoffen, producten en toepassingen te ontwikkelen;
• we beschermingsstandaarden moeten ontwikkelen die gericht zijn op onze reële leefsituatie waarin gelijktijdige en langdurige blootstelling aan verschillende chemicaliën van toepassing is, ook in lage doses;
• we zorgwekkende stoffen altijd moeten vervangen als er geschikte en economisch haalbare alternatieven zijn;
• we meer aandacht moeten hebben voor kwetsbare groepen.

In een reactie op het rapport over het beleid rond chemische stoffen van de Vlaamse Liga Tegen Kanker, spreekt Velt de particuliere gebruikers van pesticiden aan. Want in tuinen, op gazons, op stoepen en andere verhardingen wordt nog veel gespoten en het gebeurt vaak onoordeelkundig. Een andere, pesticidenvrije aanpak is perfect haalbaar en zoveel beter voor natuur, leefmilieu en grondwaterkwaliteit.
Uit het laatste milieurapport van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) blijkt dat voor 2011 op 56% van de meetpunten van grondwater in Vlaanderen er een overschrijding is van de norm voor één of meer (afbraakproducten van) pesticiden.

Nog uit cijfers van de VMM blijkt dat gangbare landbouwers de belangrijkste gebruikersgroep is. Maar ook andere groepen spuiten. 700 ton pesticiden werd er in 2008 in Vlaanderen (meest recent cijfer VMM) gebruikt door de ‘niet-landbouw’. Dit slaat vooral op openbare besturen en particuliere tuiniers. Materiaalkeuze en de manier van aanleggen is bepalend voor de onkruidgroei op verhardingen. Zo wordt een smal tuinpad intensiever betreden, waardoor onkruid vertrappeld wordt. Ook in de tuin geldt het principe ‘bezin eer je begint’.
Eerder onderzoek gaf aan dat 56% van de Vlamingen belang hecht aan ecologisch tuinieren. Allicht voegt een deel van hen de daad nog niet bij het woord.

Wie echt tot actie wil overgaan kan op www.ecodurver.be kiezen voor één of meerdere ecologische stappen: bewust kiezen voor groen in de stad, koken met seizoensgroenten, pesticiden en kunstmest vervangen door ecologisch tuinieren, geregeld een ‘ecosmos’ van zelfgemaakt broodbeleg eten, of meer biodiversiteit in je tuin brengen.

De samenvatting van het onderzoeksrapport kan u hier lezen: http://www.tegenkanker.be/sites/vlk/files/chemische_stoffen_2012_samenvatting.pdf

Het volledige onderzoeksrapport ‘Een kritische kijk op het beleid inzake aan kanker gerelateerde chemische stoffen in onze leefomgeving’ kan u hier lezen: http://www.tegenkanker.be/sites/vlk/files/chemische_stoffen_2012.pdf