Maakt liefde blind?

nieuws

Liefde maakt inderdaad blind. Dat blijkt uit heel wat (neurologisch) onderzoek. En maar goed ook: volgens sommige psychologen helpt het ons niet alleen om een partner te vinden, je partner op een voetstuk plaatsen zou ook de sleutel zijn tot een duurzame relatie.

Effecten van verliefdheid in de hersenen
Uit diverse onderzoeken blijkt dat er tijdens een verliefdheid veranderingen optreden in de hersenen waarbij, enerzijds, het beloningscentrum en structuren met positieve emoties worden geactiveerd en, anderzijds, het rationele deel van het brein gedeeltelijk wordt uitgeschakeld waardoor gebieden die betrokken zijn bij rationele oordelen en kritische evaluatie van anderen worden geremd en we alles door een 'roze bril' zien.
Dat bleek bijvoorbeeld uit onderzoek van Sandra Langeslag van de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Zij onderzocht met behulp van EEG de effecten van verliefdheid in de hersenen. Uit de hersenactiviteit was af te leiden dat mensen meer aandacht besteden aan een foto van hun geliefde dan aan een foto van een vriend of een aantrekkelijke onbekende. Verliefde mensen vinden hun geliefde de aantrekkelijkste persoon die op de aardbol rondloopt. Hoe verliefder mensen zeiden dat ze waren, des te groter de effecten in hersengolven. Hetzelfde zag Langeslag bij prille verliefdheden: hoe korter mensen verliefd zijn, hoe groter de effecten. Langeslag probeerde ook om met elektroden 'de vlinders in de buik' te meten, maar dat leverde niets op.

De studie van hersenscans van verliefde mensen toont dat verliefdheid bepaalde gebieden in het brein activeert en andere op non-actief zet, zo blijkt uit publicaties van onder meer de Nederlandse neurobioloog Ter Horst van het Universitair Medisch Centrum Groningen, de Britse evolutionaire psycholoog Robin Dunbar van de universiteit van Oxford, de neurologen Andreas Bartels en Semir Zeki van het University College of Londen, en de Amerikaanse biologe en antropologe Helen Fisher van Rutgers University.
De prefrontale schors, waar beoordelingsvermogen en impulsbeheersing zich bevinden, wordt uitgeschakeld. Met als gevolg dat we minder voorzichtig en roekelozer worden, dat we niet meer rationeel nadenken en dat we alles door een 'roze bril' zien.

Verder wordt de hypothalamus overactief, wat onder andere voor verhoogde lustgevoelens zorgt. Ook de hypocampus, verantwoordelijk voor ons leervermogen, wordt overactief: we moeten de patronen van onze partner immers goed leren kennen. De amygdala wordt dan weer nagenoeg uitgeschakeld. Die regelt emoties, waaronder angstreacties. Als we die niet zouden uitschakelen zouden we onze partner bijvoorbeeld niet durven kussen.

De chemie van verliefdheid
Bij een verliefdheid ontstaan er tal van biochemische processen in de hersenen. Zo verandert de concentratie van allerlei chemische stoffen in de hersenen, zoals dopamine, fenylethylamine, adrenaline en serotonine.

• Fenylethylamine (PEA) is een amfetamine-achtige stof die de productie van een groot aantal hormonen stimuleert, waaronder adrenaline en dopamine. PEA komt ook voor in een aantal voedingsproducten waaraan lustopwekkende eigenschappen worden toegeschreven, zoals chocolade...

• Vooral dopamine is belangrijk: die boodschapperstof prikkelt het beloningscentrum in de hersenen, waardoor we een euforisch gevoel krijgen. Deze stof speelt ook een belangrijke rol bij verslavingen. Men zou met enige overdrijving kunnen zeggen dat verliefdheid een vorm van verslaving of obsessie is: je wil je geliefde zien om steeds weer hetzelfde gelukzalige gevoel of de beloning te ervaren.
Dopamine is ook verantwoordelijk voor de afgifte van oxytocine en vasopressine, de zogenaamde knuffelhormonen. Oxytocine en vasopressine roepen intimiteit en tederheid op, wat de onderlinge sociale band versterkt.

• Het hormoon noradrenaline leidt via de aanmaak van adrenaline tot een stressreactie, waardoor het lichaam wordt voorbereid om snel te reageren op een bepaalde situatie: het hart gaat sneller kloppen, spieren staan op scherp, er stroomt minder bloed naar de buik... Hierdoor krijg je het gevoel alsof er vlinders in je buik zitten.

• De productie van serotonine wordt afgeremd, waardoor onze emoties en lustgevoelens minder afgeremd worden en we ons obsessioneel gedragen.

Voor een mooie samenvatting van al dit onderzoek, zie:
Elaine Hatfield & Richard L. Rapson, THE NEUROPSYCHOLOGY OF PASSIONATE LOVE

Waarom worden we verliefd?
Vanuit een evolutionair perspectief zou verliefdheid noodzakelijk zijn omdat het de drempel verlaagt om met vreemden (van buiten eigen familie/stam) te paren en zo te zorgen voor een nageslacht. Zonder verliefdheid zouden we veel voorzichtiger zijn in de liefde en misschien helemaal geen partner vinden.

Bovendien zou de 'blindheid' die gepaard gaat met verliefdheid, het 'rozebril-effect' ervoor zorgen dat we ophouden met het zoeken naar de 'ideale' partner: we stellen ons tevreden met minder dan het ideaal, en zijn daar toch gelukkig mee. Hierdoor lijkt hun relatie aantrekkelijker en stabiliseert dit hun band op lange termijn. Deze vorm van 'positieve illusie' biedt namelijk een gevoel van zelfvertrouwen en zekerheid. Andere potentiële partners lijken zo minder aantrekkelijk, wat de band tussen geliefden sterker maakt.

Verliefdheid zou het sterkst zijn in de eerste 3 à 6 maanden van een relatie, en zou gemiddeld 1 à 2 jaar aanhouden. Dan komt er een einde aan de relatie, of verandert ze van aard en kunnen we van 'liefde' spreken: gevoelens van rust en verbondenheid met degene van wie je houdt. Ook liefde is in de hersenen te zien. Het ziet er ongeveer hetzelfde uit als verliefdheid, alleen zijn alle activiteiten wat verzwakt.
Het mag dan weinig romantisch klinken dat verliefdheid in hoge mate een biochemisch proces blijkt te zijn, romantici hoeven niet te treuren: deze biochemische processen verklaren niet waarom we net op die ene persoon verliefd worden waardoor die hele biochemische winkel in gang wordt gezet.

Bronnen

Robert Dunbar, De wetenschap van liefde en bedrog, Uitgeverij Spectrum 2014