Hoop op nieuwe behandeling voor Multiple Sclerose (MS)

Er zit een nieuwe behandeling voor multiple sclerose (MS) in de pijplijn: door lichaamseigen cellen te behandelen met vitamine D kalmeert het overactieve afweersysteem. 

Bij MS valt het eigen afweersysteem de hersenen en het ruggenmerg aan, waardoor onder andere problemen met zicht en vermoeidheid ontstaan. ‘Door de dirigent van het afweersysteem aan te pakken, zorgen we met deze nieuwe behandeling voor veel minder bijwerkingen’ zegt Nathalie Cools van de Universiteit Antwerpen.

Bij MS-patiënten is het afweersysteem ontspoord. Waar ons afweersysteem normaal gezien juist beschermt tegen allerhande ziekteverwerkers, valt het nu myeline in de hersenen aan. Dit is de buitenste laag van de zenuwcellen en zorgt dat de cellen goed met elkaar, en met de rest van het lichaam, kunnen communiceren. We weten nog niet waarom die afweercellen de myeline aanvallen. Wij hebben met ons team wel gezien dat de zogenoemde dendritische cellen, niet te verwarren met dendrieten, andere afweercellen stimuleren. In MS zijn deze dendritische cellen hyperactief waardoor het afweersysteem steeds een seintje krijgt om aan te staan.

De rol van vitamine D is daarbij erg interessant. Wie ver weg van de evenaar woont, heeft een grotere kans op MS dan wie dichterbij de evenaar woont, vanwege de verschillen in zonuren. Vitamine D hoort bij de standaard zorg van MS. Dien je vitamine D toe aan de voorlopers van die dendritische cellen, dan ontwikkelen ze zich niet meer tot stimulerende cellen, maar juist tot cellen die het afweersysteem kalmeren.

Bij de nieuwe behandeling wordt bloed afgenomen van de MS-patiënten. Vervolgens haalt men de voorlopers van de dendritische cellen eruit en worden die in het lab in een kweekzak met groeifactoren ontwikkeld. Tijdens de ontwikkeling wordt vitamine D myeline toegevoegd. Deze cellen noemen we dan tolerogene dendritische cellen (tolDC) die vervolgens terug toegediend worden aan de patiënten.

Zodra de tolDC cellen in het lichaam zitten, zoeken ze hun weg naar de lymfeklieren. Daar zitten veel afweercellen. Vlak voor de injectie zijn de cellen opgeladen met myeline. Hierdoor maken ze contact met precies die afweercellen die de myeline aanvallen. In plaats van de cellen te stimuleren, gaan ze ze juist kalmeren. Hoe ze dat precies doen, is nu nog een raadsel.

Of de tolCD cellen ook zorgen voor de aanmaak van myeline is op dit moment nog de belangrijkste onderzoeksvraag. IcoMetrix, een spin off van de Universtiteit Antwerpen en de KU Leuven, ontwikkelde een software tool waarmee hersenscans van patiënten gemakkelijk kunnen geanalysereerd worden. Zo kan men zien of een afname in het aantal ontstekingshaarden (die gaan in MS hand in hand met de afbraak van myeline), samen gaat met de productie van myeline. Dehypothese is dat er nieuwe myeline aangemaakt wordt.

Deze medicijnen doen symptomen van MS bij dieren verminderen. Nu worden ze voor het eerst op mensen getest. 

De huidige medicijnen onderdrukken het hele afweersysteem, waardoor patiënten nare, soms zelfs levensbedreigende, infecties of tumoren krijgen. Hoe beter het medicijn de MS bestrijdt, hoe gevaarlijker het medicijn voor de patiënt. De nieuwe behandeling legt niet het hele afweersysteem plat, maar enkel de afweercellen die de myeline afbreken. Dat zorgt voor veel minder bijwerkingen.

Bovendien zet deze behandeling mogelijk een stop op de verdere aftakeling terwijl huidige medicijnen het ziekteproces enkel vertragen. Dat zou een doorbraak betekenen in de zoektocht naar een geneesmiddel voor MS.