Gerelateerde artikels
Welke geneesmiddelen nemen bij botontkalking of osteoporose?
In dit artikel
Welke geneesmiddelen nemen bij botontkalking of osteoporose?
dossier
Osteoporose of botontkalking is een aandoening van het beendergestel waardoor de botten brozer worden en gemakkelijker breken. Osteoporose of botontkalking ontstaat wanneer het bot sneller wordt afgebroken dan nieuw bot wordt aangemaakt.
Osteoporose is meestal de uitkomst van het normale verouderingsproces. Soms echter is er een specifieke onderliggende oorzaak. Bepaalde ziekten kunnen osteoporose in de hand werken en ook sommige geneesmiddelen (bijv. corticosteroïden).
Breuken van pols en heup zijn doorgaans het gevolg van een val. Wervelbreuken kunnen ook bij normale activiteiten ontstaan (heffen van een krat, dragen van een zware boodschappentas ...) en soms zelfs spontaan. In België breken jaarlijks 15.000 personen van ouder dan 50 hun heup, maar er worden ook veel breuken van de pols, de schouder en de wervels vastgesteld. Het totaal aantal breuken neemt ook toe: tussen 2002 en 2008 met 5 procent.
De breuken tasten in belangrijke mate de levenskwaliteit van de oudere bevolking aan, en dragen soms bij tot hun overlijden.
Risicopersonen voor osteoporose
Volgende personen lopen een verhoogd risico op osteoporose:
• vrouwen ouder dan 65 jaar;
• mannen ouder dan 70 jaar;
• mensen die weinig bewegen;
• mensen met ondergewicht;
• rokers;
• mensen die meer dan drie glazen alcohol per dag drinken;
• mensen met lage concentraties vitamine D en/of calcium in het bloed;
• mensen met bepaalde chronische aandoeningen (zoals diabetes type1, reumatoïde artritis, chronische inflammatoire darmziekten, COPD...).
Hoe breuken voorkomen?
Het voorkomen van dergelijke breuken is dus belangrijk. Een aangepaste levensstijl met voldoende lichaamsbeweging en voeding met voldoende calcium en vitamine D kunnen het risico tot op zekere hoogte doen dalen.
Aanbevelingen
• Voldoende lichaamsbeweging (wandelen, gewichtsdragende oefeningen...)
• Calciumrijke voeding (zuivelproducten, calciumverrijkte melk, sardines en zalm (blik), tofu...)
• Blootstelling aan zonlicht (vitamine D)
• Rookstop
• Beperking alcoholgebruik
• Valpreventie
Er bestaan geneesmiddelen die de afname van de botsterkte afremmen. Deze geneesmiddelen verminderen vooral het risico op wervelbreuken, maar werken minder goed om breuken op andere plaatsen van het lichaam te helpen voorkomen. Anderzijds kunnen al deze geneesmiddelen zeldzame, maar ernstige complicaties veroorzaken, zoals hartproblemen, of een ernstige aantasting van het kaakbeen (necrose).
Lees ook: Bereken je fractuurrisico door osteoporose met de FRAX-methode
Wanneer geneesmiddelen nemen?
Omwille van de mogelijke nevenwerkingen worden geneesmiddelen ter preventie van botbreuken het beste voorbehouden voor patiënten met een hoog risico op een breuk. Mensen met een matig risico op fracturen nemen deze geneesmiddelen beter niet, want het medische voordeel weegt niet op tegen de mogelijke neveneffecten.
1. Er bestaat een vragenlijst, de zogenaamde FRAX, goedgekeurd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) om het risico op een fractuur door osteoporose te berekenen. Aan de hand hiervan kunt u of uw arts het risico op een botbreuk (van de ribben, bekken, onderarm, opperarm, schouderblad, heup / dijbeen, sleutelbeen, borstbeen, scheenbeen, kuitbeen, en een ingezakte wervelkolom) berekenen voor de komende tien jaar.
2. Alleen als blijkt dat er een verhoogd risico bestaat, is het aangewezen om door een radiografie de botmineraaldichtheid (BMD-meting of DXA-scan) te meten en het risico verder te beoordelen.
3. Een eerdere broosheidsbreuk is op zich een voldoende reden om een behandeling op te starten.
Welke geneesmiddelen nemen?
1. Calcium en vitamine D
Supplementen van Calcium en/of vitamine D hebben een beperkt effect bij oudere mensen die de belangrijkste slachtoffers van botbreuken door osteoporose zijn.Neem kalktabletten altijd in overleg met uw huisarts. Iemand die te veel kalktabletten slikt, maakt een iets grotere kans op hart- en vaatproblemen, bijvoorbeeld een hartinfarct.
Supplementen van calcium en vitamine D worden aangeraden voor volgende groepen:
• Personen ouder dan 70 jaar die in een instelling verblijven of die een verhoogd valrisico hebben.
• Hoogbejaarden en personen met een hoog risico op een tekort aan vitamine D.
• Als u te weinig buiten in het daglicht komt.
• Als u een donkere huidskleur heeft of gesluierd gekleed gaat.
• Mensen met osteoporose die specifieke anti-osteoporosemedicatie krijgen (zie verder).
De aanbevolen hoeveelheid:
• calcium: 1 000 à 1 200 mg per dag, bij voorkeur uit de voeding, indien nodig met aanvullend supplement (0,5 tot 1 g per dag). Een calciumsupplement wordt bij voorkeur 's avonds en tijdens de maaltijd ingenomen.
• vitamine D-supplement van 800 IE per dag.
2. Bisfosfonaten
Dit zijn de best bestudeerde en langst bestaande geneesmiddelen bij osteoporose. Het gaat om de volgende geneesmiddelen:• Alendronaat (Fosamax en generieken)
• Ibandronaat (Bonviva, Ibandronic en generieken)
• Risedronaat (Actonel en generieken)
• Zoledronaat (Aclasta, Zometa en generieken)
Afhankelijk van het type moet je dagelijks of wekelijks een pilletje nemen of om de drie maanden of om het jaar een intraveneuze injectie krijgen.
Van alendronaat, risedronaat en zoledronaat is aangetoond dat ze een (beperkt) effect hebben op wervel- en niet-wervelfracturen. Voor ibandronaat is alleen een positief effect op wervelfracturen vastgesteld.
Aanbevolen wordt om de behandeling minstens 3 jaar te geven, en zeker te heroverwegen na 5 jaar. Een langere behandeling wordt aangeraden bij hoogrisicopatiënten maar de kans op (zeldzame) ongewenste effecten stijgt.
Bisfosfonaten worden bijna altijd voorgeschreven in combinatie met een calcium- en vitamine D-supplement. Tussen het bisfosfonaat en het calciumsupplement moeten enkele uren liggen omdat calcium de opname van bisfosfonaat afremt.
zie ook artikel : Hoe bisfosfonaten correct innemen?
3. Selectieve oestrogeenreceptor-modulatoren (SERM’s)
Het gaat om raloxifeen (Evista) en bazedoxifeen (Conbriza). Van deze geneesmiddelen is aangetoond dat ze de kans op een wervelfractuur bij vrouwen na de menopauze verminderen, maar er is geen effect op niet-wervelfracturen. Ze zijn zeker geen eerste keuze, onder meer vanwege het risico op de vorming van bloedklonters (trombo-embolie).4. Teriparatide (Forsteo)
Dit geneesmiddel heeft een gunstig effect op wervel- en op niet-wervelfracturen. Wegens mogelijk kankerrisico wordt het maximum 24 maanden gebruikt bij hoogrisicopatiënten en na falen van andere behandelingen.5. Denosumab (Prolia, Xgeva)
Denosumab vermindert het aantal wervel- en niet-wervelbreuken bij postmenopauzale vrouwen met osteoporose.Denosumab kan een optie zijn wanneer orale bisfosfonaten tegenaangewezen zijn of niet verdragen worden.
6. Hormonale substitutiebehandeling
Een postmenopauzale hormonenbehandeling met oestrogenen of progestagenen beschermt tegen osteoporotische breuken. Maar omwille van de mogelijke risico’s nadelen op lange termijn (mogelijk verhoogde kans op onder meer hart- en vaataandoeningen en een licht verhoogde kans op borstkanker) wordt een (langdurige) behandeling voor osteoporose momenteel niet aangeraden. Bespreek dit met je arts.Over het effect van fyto-oestrogenen bestaan nauwelijks betrouwbare studies. Die worden dan ook niet aangeraden.
Bronnen:
https://kce.fgov.be/nl/geneesmiddelen-ter-preventie-van-osteoporosische-fracturen
http://www.inami.fgov.be/SiteCollectionDocuments/vitamineD_calcium_osteoporose_breuken_consensus.pdf
www.bcfi.be/tf/NL/TN_Osteop.pdf
www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/osteoporose
https://www.thuisarts.nl/botbreuken-en-botontkalking/ik-wil-meer-weten-over-botbreuken-en-botontkalking
https://www.thuisarts.nl/botbreuken-en-botontkalking/ik-wil-iets-doen-om-botbreuken-en-botontkalking-te-voorkomen
https://osteoporosevereniging.nl
https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/aandoeningen/hoe-voorkom-ik-osteoporose-botontkalking-.aspx
