Het Kiss-syndroom: wanneer je baby ontroostbaar huilt

dossier Veel baby’s die vaak huilen (‘huilbaby’s), baby’s met refluxziekte, baby’s die vaak krampen hebben, zeer prikkelbare baby’s enz. zouden lijden aan het zogenaamde KISS-syndroom. Via manuele therapie zou dat kunnen opgelost worden. Er bestaan evenwel geen wetenschappelijke bewijzen voor dat KISS-syndroom en evenmin voor de werkzaamheid van de manuele therapie.

De term KISS staat voor het Duitse letterwoord ‘Kopfgelenk- Induzierte Symmetrie-Störung’, in het Nederlands Kopgewrichten Invloed op Storingen in de Symmetrie. Het gaat om een pijnlijke spanning in de hoge nekregio bij zuigelingen als gevolg van een scheefstand van de hoge nekgewrichten waardoor stoornissen in de motoriekontwikkeling ontstaan. Die spanning zou veroorzaakt worden door een irritatie van de hals tijdens de geboorte. Zo’n afwijking zou voorkomen bij niet minder dan tien procent van alle nieuwgeborenen.

Verschijnselen van het KISS-syndroom

Het KISS-syndroom werd uitvoerig beschreven door de Duitse manueel therapeut H. Biedermann. Het gaat om een verzamelnaam voor een breed scala van klachten en verschijnselen die spontaan verdwijnen als het kind ouder wordt. Maar dit herstel is schijnbaar. Doordat het kind zich forceert, ontstaan verhoogde spierspanningen rond de nekgewrichten. Deze vormen een bron voor hoofpijnklachten, concentratiestoornissen en algehele onrust in het lichaam. Het zijn de kleine asymetrische functiebepalingen die van bij het begin een zeer grote storende factor kunnen gaan vormen in de lichamelijke en emotionele ontwikkeling van het kind. Volgens sommige bronnen zou tachtig procent van de schoolkinderen met ADHD een vorm van het KISS-syndroom hebben doorgemaakt.
Indien deze verschijnselen bij oudere kinderen worden gezien, spreekt men van ‘KIDD-syndroom’, waarbij ‘KIDD’ de afkorting is van ‘kopgewrichteninvloed bij dyspraxie en dysgnosie’.

Vroege kenmerken:
• scheve dwangstand van hoofd, nek en romp, hoofd achterover getrokken
• ligt niet graag op de buik
• het hele ruggetje is dikwijls scheef (scoliose)
• overstrekken hoofd-nek-romp zonder de assymetrie
• een assymmetrische heupontwikkeling
• asymmetrisch bewegen van armen en benen
• ontwikkeling van een schedel assymmetrie; wanneer er een lichte schedelafplatting door een asymmetrische lighouding in de eerste 2-4 weken opgemerkt wordt in een onderzoek, is een manueel therapeut nodig
• het kind heeft slikklachten en geeft gemakkelijk over
• bij aan- en uitkleden is er vaak een protest-huilen
• gefixeerde slaaphouding, waardoor er een scheve schedel kan ontstaan
• scheef hoofdje met kale plek aan één kant
• niet te verklaren koortsaanvallen
• matige zuig- en slikreflex
• slechte eetlust en eetproblemen. Aan de ene borst eet hij goed en aan de andere niet, hij huilt voortdurend,...
• het kind huilt veel en slaapt slecht, oververmoeid
• het kind wil zeer vroeg gaan staan
• moeilijk of niet tot kruipen komen
• slechte zitbalans, niet graag zitten
• rechte, afgeplatte nek
• één voetje ligt in een overdreven spitsstand door asymetrische spierfuncties
• slechte hoofdbalans en zwakte bij het heffen van het hoofdje
• een algemeen zwak spierstelsel
• afgeplat achterhoofd
• toenemende scheve houding van de romp
• prikkelbaar, driftig en onrustig
• aan het haar of oor trekken, op één plek hoorplukken
• handjes in de vuist gespannen
• bij oppakken schiet kindje in een overstrekkingspatroon en wil het daarom niet graag geknuffeld worden, kan het zich niet hechten.

Latere kenmerken:
• evenwichtsproblemen
• slechte houding
• veelvuldig vallen en struikelen
• veelvuldig of bijna constant op de tippen lopen
• duizeligheid
• a-specifieke buikklachten
• moeheid, futloosheid
• slaapstoornissen: moeilijk inslapen, veelvuldig wakker worden, onrustige slaap, weinig slaap,...
• concentratiestoornissen, vergeet snel een opdracht,
• wisselende resultaten op school
• migraine
• periodieke hoofdpijnen, wakker worden met hoofdpijn
• nekpijn en nekstijfheid
• lage rugpijn
• karakter- en gedragsveranderingen: snel ontstemd, woede aanvallen, onzeker, onrustig, veel aandacht nodig
• grove en fijne motoriek ontwikkelen zich zeer traag
• vroeg gaan staan en gaan lopen (7de maand)
• groeipijnen
• Tourette-syndroom (tic's, tandenknarsen,...)
• Structurele afwijkingen (scoliosevorming, X- & O-benen, platvoeten,...)
• achterstand in spraakontwikkeling

Oorzaken van het KISS-syndroom

Het KISS-syndroom zou vooral te wijten zijn aan problemen tijdens de bevalling. Op latere leeftijd zou narcose en een lichamelijk letsel tot gelijkaardige klachten kunnen leiden.

Bevalling:
• vroegtijdige geboorte
• twee- /meerlingen
• langdurige / zware bevalling
• zeer snelle bevalling
• verkeerde ligging in de baarmoeder
• forceps - en vacuümverlossing
• niet geplande keizersnede
• uitzakken van de navelstreng
• verlengd gebroken vliezen
• blue baby
• prenataal trauma
• laag geboortegewicht

Tijdens de groei:
• narcose
• lichamelijk letsel: indien een zuigeling of schoolgaand kind een val, slag of stoot op het hoofd krijgt, vertaalt zich dat in de opbouw van de wervelkolom.

Behandeling van het KISS-syndroom

De voorgestelde behandeling bestaat in hoofdzaak uit een zachte manipulatieve techniek van de hoge wervelzuil in de corrigerende richtingen. Dit moet gebeuren door een speciaal opgeleid manueel therapeut, ostheopaat of chiropractor. Ook in ons land zijn er heel wat therapeuten die een dergelijke behandeling aanprijzen voor zg. KISS-kinderen.
Bij meer dan tweederde van de kinderen zouden drie behandelingen vaak voldoende zijn om tot een blijvend gunstig resultaat te komen.

Maar bestaat het KISS-syndroom?

In 2005 verscheen in het Nederlandse Tijdschrift voor Geneeskunde een studie van de universitaire ziekenhuizen van Utrecht en Amsterdam over het KISS-syndroom en over de werkzaamheid van manueeltherapeutische, osteopatische en chiropractische behandeling. De onderzoekers analyseerden alle mogelijke databestanden op onderzoek naar het KISS-syndroom, deden navraag bij de beroepsvereniging voor manueel therapeuten en benaderden vooraanstaande KISS-behandelaars met het verzoek goede onderzoeksartikelen op te sturen. Ze vonden niet één deftig onderzoek dat de effectiviteit van manuele therapie kon aantonen. Bovendien is de behandeling niet zonder gevaar. In 2009 zou in Nederland trouwens een kindje zijn overleden na manuele KISS-therapie.

De beweerde ‘successen’ van de behandeling schrijven de onderzoekers vooral toe aan het feit dat heel wat van de verschijnselen en klachten die tot het KISS-syndroom behoren – zoals houdingsvoorkeur, schedelafplatting en excessief huilen – meestal zonder behandeling na enkele maanden spontaan verdwijnen.
De conclusie van dit onderzoek luidde letterlijk: “Gezien het ontbreken van informatie over de gunstige effecten van wervelmanipulatie bij zuigelingen en de potentiële risico’s ervan dient manueel-therapeutische, chiropractische en osteopathische behandeling van zuigelingen met het KISS-syndroom ontraden te worden.”

Ook over het bestaan van het KISS-syndroom zelf, hebben de auteurs grote vragen. Het gaat om een breed scala aan aspecifieke symptomen die bij zeer uiteenlopende problemen kunnen voorkomen. Met een beetje goede wil komt bijna elke zuigeling ervoor in aanmerking. Een afgeplat schedeltje zie je bij vijf tot acht procent van de pasgeborenen, een gedraaid nekje bij twee tot vijf procent en excessief huilen bij vijf tot tien procent. Veruit de meeste van die verschijnselen horen gewoon bij de zuigelingenleeftijd. Ze hebben te maken met onschuldige zaken als wennen aan de voeding en wennen aan het wiegje. Het zijn voorbijgaande stoornissen die nooit eerder als een probleem werden gezien. Bij een zeer kleine minderheid treden wel ernstige problemen op, zoals een zwaar asymmetrisch gezicht en een opvallend scheve wervelkolom. Maar dan gaat het over hoogstens tien tot vijftien zuigelingen per jaar. Die kinderen moeten wél worden behandeld, maar dan orthopedisch en chirurgisch.

In ons land zegt Kind & Gezin dat er geen wetenschappelijke onderbouw voor dit ‘syndroom’ bestaat en dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat een manueel-therapeutische behandeling van kinderen met verschijnselen van het zogenoemde KISS-syndroom een gunstig effect zou hebben op de klachten.

De klachten en verschijnselen die onder het KISS-syndroom zijn ondergebracht, zijn echter wel goed bekend en moeten ernstig worden genomen.
Volgens Kind & Gezin raken steeds meer baby’s geblokkeerd in hyperextensie van de rug en ledematen en liggen in een asymmetrische houding, wat de normale ontwikkeling en de ooghandcoördinatie tegengaat. Deze kinderen gaan vaak meer huilen, waardoor ze nog meer gaan overstrekken en in asymmetrische houding terechtkomen. Op die manier raken deze kinderen in een vicieuze cirkel en lopen ze het risico om op de leeftijd van 2 à 3 maanden geblokkeerd te raken in overstrekken en asymmetrie. Ze vertonen afplatting en vervorming van de schedel, bewegen zich sterk asymmetrisch, zijn erg prikkelbaar en vertonen vaak excessief huilgedrag.

Volgens Kind & Gezin worden deze klachten veroorzaakt omdat baby’s:
• niet op een correcte manier worden opgetild, namelijk met de armen gestrekt in plaats van gebogen en naar de middellijn toe;
• te weinig gedragen en niet correct ondersteund worden;
• te weinig gevarieerde houdingen aannemen: ze worden bijna uitsluitend en te lang op de rug gepositioneerd; dit op de rug liggen wordt als veilige slaaphouding sterk aanbevolen ter preventie van wiegendood; in wakkere toestand ligt de baby beter niet altijd op de rug;
• te weinig gevarieerde prikkels aangeboden krijgen.

Deze kinderen moeten volgens Kind & Gezin naar een arts worden verwezen. Kinesitherapie kan deze kinderen helpen uit de asymmetrie te raken en overstrekken te voorkomen. De ouders en verzorgers zullen adviezen krijgen over een correcte houding, heffen, voeden en verzorgen.


Meer info
Kind & Gezin - www.kindengezin.be
Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 2005;149:703-7
www.kiss-kinderen.nl
www.kiss-kinderen.be
www.ewmm.net