Wie is bang voor bestraald voedsel?

nieuws Het bestralen van voedsel is een interessante techniek om voedsel te bewaren en om voedselvergiftigingen te voorkomen.
Elk jaar worden in ons land een paar duizend mensen ziek door een voedselvergiftiging. Aan de basis ligt meestal een gebrekkige bewaring en/of een gebrek aan hygiëne bij de bereiding van eetwaar waardoor bepaalde bacteriën, virussen of schimmels in het voedsel terechtkomen en zich daar kunnen vermenigvuldigen.

Het pekelen of inzouten, roken, steriliseren, drogen, diepvriezen,… zijn allemaal technieken om eetwaren gedurende min of meer lange tijd te kunnen bewaren en te voorkomen dat zich allerlei kiemen kunnen ontwikkelen.
Sinds een paar jaren wordt ook gebruik gemaakt van een nieuwe techniek: voedselbestraling (of irradiatie of ionisatie). Hierbij wordt de eetwaar gedurende een bepaalde tijd blootgesteld worden aan (een beperkte dosis) radioactieve of ioniserende gamma- of bètastralen.

Nut
Doorstraling of ionisatie van voedingswaren wordt om verschillende redenen toegepast.
• Vernietiging van ziekmakende micro-organismen (bv. Salmonella) ;
• Vertraagde rijping van groenten en fruit waardoor ze langer vers blijven;
• Verlengde houdbaarheid door het verminderen van het aantal bederf veroorzakende organismen ;
• Kiemremming van bol- en knolgewassen (aardappelen, uien...). Omdat het kiemen van dergelijke gewassen de voornaamste oorzaken zijn van bederf tijdens de opslag, kan zo de bewaartermijn worden verlengd ;
• Doden van insecten en parasieten in ondermeer graanproducten ;
• Vermindering van de besmetting door bacteriën van kruiden en specerijen .
• Het volledig kiemvrij maken van speciale voeding voor mensen met een verminderde immuniteit (bv. Aidspatiënten, patiënten na een transplantatie).

Veilig
Bij het horen van het woord ‘bestraling’ denkt men natuurlijk onmiddellijk aan radio-aktiviteit, wat bij veel mensen de nodige weerstand zal oproepen. Ten onrechte evenwel. De ionizatietechniek is perfect veilig en het voedsel wordt helemaal niet radioactief besmet. Dat werd onlangs nog bevestigd door een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie. Ionisatie is wellicht één van de best bestudeerde bewaartechnieken.
Bovendien mag de ionisatie in ons land alleen worden toegepast door een competent en door de overheid gecontroleerd instituut, het IRE (Institut des Radio-Elements) in Fleurus.
Jaarlijks worden in ons land zowat 20.000 ton levensmiddelen bestraald, waarvan ongeveer de helft bestemd is voor de export. Van de bestraalde eetwaren komt slechts een beperkt deel rechtstreeks in de winkel. Het overgrote deel dient om verwerkt te worden in andere bereidingen.
Op het etiket van bestraalde eetwaren, ook bij bewerkte producten, moet een speciaal logo worden afgedrukt. Maar dit wordt wel eens ‘vergeten’ uit vrees dat dit het wantrouwen van de consument zou opwekken.

Welke eetwaren?
Niet alle voedingsmiddelen zijn even geschikt voor bestraling. Vetrijke levensmiddelen kunnen na bestraling bv. ranzig worden en een onaangename geur verspreiden.
In België werd daarom bij wet vastgelegd welke voedingsmiddelen mogen bestraald worden. Het gaat o.m. om aardappelen, look, sjalotten en uien, paprika’s , pepers, sommige gedroogde groenten (zoals asperges, wortelen, selder, raap, prei), kruiden, thee, garnalen, kikkerbilletjes,… en aardbeien.
Ook zijn er maximale stralingsdoses vastgelegd naargelang het type product en het soort effect dat men wil bereiken. Die maximale doses hebben niet zozeer te maken met het eventuele risico op radio-aktiviteit, maar wel met smaak- en aromawijzigingen die kunnen optreden. Zo is bestraling bv. normaal niet geschikt om voedingsmiddelen te steriliseren zodat ze zonder koeling kunnen worden bewaard. Dat is technisch perfect mogelijk, maar de hoge doses die daarvoor nodig zijn, zouden tot smaakafwijkingen kunnen leiden.

Voordelen
Ionisatie is niet alleen perfect veilig, het heeft ook een aantal voordelen in vergelijking met meer traditionele bewaartechnieken zoals bv. sterilisatie.
Ten eerste hebben tal van studies aangetoond dat de voedingswaarde van bestraalde levensmiddelen minstens evenwaardig is aan producten die met andere bewaartechnieken werd behandeld. Meer zelfs, het verlies van bv. vitamines ligt lager dan bij een gewone hittebehandeling.
Bovendien behouden bestraalde levensmiddelen meestal beter hun geur, uitzicht en smaak dan traditioneel behandelde levensmiddelen.
Bestraling is ook een milieuvriendelijke bewaringstechniek: er is nl. minder energie nodig in vergelijking met bv. steriliseren of diepvriezen (en bewaren van diepvriesproducten).

Geen wondermiddel
Het doorstralen van voeding mag dan een veilige en doeltreffende bewaarmethode zijn, het is geen wondermiddel.
De bestraalde voedingsmiddelen moeten ten eerste van een onberispelijke kwaliteit zijn. Bestraling kan een bedorven levensmiddel immers niet omtoveren in een vers product. Voedsel van een bedenkelijke kwaliteit mag zelfs niet worden bestraald, omdat eventuele gifstoffen (toxines gevormd door bacteriën) of virussen niet worden vernietigd door de gebruikelijke stralingsdoses.
Het doorstralen kan ook erg nuttig zijn voor levensmiddelen die, ondanks de beste en meest doorgedreven hygiëne, toch een hoge besmettingsgraad blijven behouden, zoals bv. gemalen vlees en rauwe zeevruchten. Probleem is evenwel dat de vereiste stralingsdosis vaak hoger ligt dan wat is toegelaten.
Bestraalde levensmiddelen moeten bovendien, net zoals andere producten, in goede hygiënische omstandigheden (qua temperatuur, blootstelling aan licht, enz.) worden bewaard en bereid. Het is niet omdat een bepaald product is bestraald, dat het niet meer kàn bederven of immuun zou zijn tegen besmetting wanneer de hygiëne in de keuken te wensen overlaat.