Hoe voorkomen we een volgende pandemie?

Een rapport van het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) luidt de alarmbel: we dreigen terecht te komen in een ‘tijdperk van pandemieën’. De betrokken wetenschappers wijzen er op dat de coronacrisis al de zesde wereldwijde gezondheidsramp is sinds de grote grieppandemie van 1918. Volgens schattingen houden er zich nog zo’n 1,7 miljoen ‘onontdekte’ virussen op in zoogdieren en vogels, waarvan er ongeveer 850.000 mogelijk mensen kunnen besmetten.

De experts benadrukken dat menselijke activiteiten aan de basis liggen van alle pandemieën. Niet-duurzame consumptie heeft namelijk geleid tot landbouwuitbreiding en -intensivering, meer handel in wilde dieren en nauwer contact tussen mensen, vee en wilde dieren. Ook reizen we veel en bestaan er grote handelsnetwerken, zodat ziekteverwekkers gemakkelijk de hele wereld kunnen besmetten. Als deze trends zich doorzetten, zullen er volgens de wetenschappers steeds vaker pandemieën ontstaan. Met als gevolg een onnoemelijk aantal sterfgevallen en een semi-permanente wereldwijde economische recessie.

Om dit doemscenario te voorkomen, roepen de wetenschappers op om snel in te zetten op preventieve actie. Daarbij is het cruciaal om gebieden met een hoge biodiversiteit beter te beschermen. Dit zou het contact tussen dieren onderling en ook tussen dieren en mensen verminderen, wat noodzakelijk is om de verspreiding van nieuwe ziektes te vermijden. Bovendien helpen dergelijke maatregelen ook tegen de klimaatcrisis. Volgens de experts zal preventieve actie zo’n 100 keer minder kosten dan de maatregelen die na een uitbraak genomen moeten worden.

De experts geven ook een lijst met concreet advies. Zo vragen ze de oprichting van een ‘intergouvernementele raad voor de preventie van pandemieën’, die besluitvormers onder meer voorziet van de laatste inzichten over opkomende ziekten, risicogebieden en de economische impact van een potentiële pandemie. Landen zouden samen doelen moeten stellen in het kader van een internationaal akkoord, naar analogie met het klimaatakkoord. Ook zouden er belastingen kunnen komen op zaken die het risico op pandemieën vergroten, zoals vleesconsumptie en veeteelt.

Een andere internationale studie, geleid door de Australische Universiteit van Sydney, toont in welke gebieden een volgende pandemie zich het gemakkelijkst zou kunnen ontwikkelen. De wetenschappers onderzochten waar wilde dieren en mensen dicht op elkaar leven, gezondheidssystemen minder goed ontwikkeld zijn en er steden zijn die nauw verbonden zijn met andere steden over de hele wereld. Zuid- en Zuidoost-Azië en Sub-Sahara-Afrika bleken de meest risicovolle regio’s te zijn.