Hersteloperatie na sterilisatie van man of vrouw

dossier Een sterilisatie, zowel van man als vrouw, is in principe onomkeerbaar. Een sterilisatie is dan ook alleen een goede keuze wanneer u zeker weet dat u geen kinderen (meer) wilt.
Technisch is het niet zo moeilijk om de doorgeknipte zaad- en de eileiders opnieuw met elkaar te verbinden, maar dat betekent niet dat daarmee ook hun werking hersteld is. Het succes van de herstelling hangt vooral af van de schade die door de sterilisatie aangericht is. De vooruitzichten zijn het slechtst voor de man.

Bij de man

Wanneer een gesteriliseerde man toch nog een kind wil verwekken, kan getracht worden om de ingreep ongedaan te maken door de beide uiteinden van de zaadleiders terug aan elkaar te verbinden (vaso-vasostomie). Deze secure technisch ingreep lukt in 9 op 10 gevallen. In principe zouden de zaadcellen dus opnieuw moeten kunnen passeren, maar de vruchtbaarheid is daarmee niet altijd hersteld. Slechts 3 op 10 mannen zijn nadien in staat een kind te verwekken.
Of de vruchtbaarheid zich zal herstellen, hangt af van verschillende factoren, zoals:
• de vruchtbaarheid vóór de sterilisatie;
• de lengte van het verwijderde stuk van de zaadleiders;
• het aantal jaren sinds de sterilisatie: de kans dat er opnieuw zaadcellen zullen verschijnen in het zaadvocht neemt af met 4 % per jaar.
• de aanwezigheid van een spermagranuloom, een knobbeltje dat zich vormt als een reactie op het materiaal dat gebruikt werd om de zaadleiders te dichten of op doorsijpelende zaadcellen;
• de zwelling van de zaadleider die nog aan de zaadbal hangt. Deze zwelling kan een perfecte herverbinding moeilijk maken.
• antistoffen: soms maken mannen na de sterilisatie antistoffen aan tegen hun eigen zaadcellen gevormd worden. Deze antistoffen kunnen de kwaliteit van de zaadcellen en dus ook hun bevruchtingsmogelijkheden aantasten.

Indien erg geen levensvatbare zaadcellen opduiken in de zaadlozing, kan men eventueel op zoek gaan naar nog niet volledig ontwikkelde zaadcellen in de teelbal of de bijbal, en via IVF-technieken toch een zwangerschap realiseren.

Lees ook: Vasectomie: sterilisatie van de man door zich te laten knippen

Bij de vrouw

Een hersteloperatie van de eileiders lukt technisch in de meeste gevallen, voor zover de sterilisatie werd uitgevoerd met een clip of met een ring, en voor zover de lengte van de eileiders voldoende lang is. De operatie gebeurt langs microchirurgische weg via een laag-dwarse insnede in de onderbuik. Na de operatie dient de vrouw nog ongeveer een 5-tal dagen in het ziekenhuis te verblijven, gevolgd door een werkonbekwaamheid van 6 weken.
Vooraleer een hersteloperatie wordt uitgevoerd, wordt altijd eerst een sperma-onderzoek gevraagd van de mannelijke partner, en vindt een gesprek plaats met de fertiliteitconsulente om na te gaan of de vrouw dit echt wil, of ze weet wat de kansen op succes zijn, wat de situatie is met reeds bestaande kinderen indien het gaat om een nieuw samengesteld paar, etc….

Na de operatie bevalt maximum 60% van de vrouwen nadien van een kind. Dit cijfer zakt verder vanaf de leeftijd van 38 jaar. Er is dan immers een grotere kans op miskraam, die stijgt met de leeftijd. Bovendien neemt het risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap toe. De oorzaak schuilt in de beschadiging van de eileiders en ook in de lengte ervan na het herstel. De eileiders spelen immers een belangrijke rol in het bijeenbrengen van de ei- en zaadcellen. Hoe minder weefsel er verloren gegaan is, hoe beter de kansen zijn op een zwangerschap. Het risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap neemt daarentegen toe naarmate de herstelde eileider korter is.

Lees ook: Symptomen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Vermoedelijk speelt ook de aanwezigheid van littekenweefsel binnenin de eileiders ook een rol. De eileiders zijn binnenin bekleed met een laag trilharen die de eicel in de richting van de baarmoeder stuwen. Eicellen kunnen zich immers niet actief verplaatsen. Het littekenweefsel na de herstelingreep kan een onoverkoombare barrière vormen voor de eicellen. Dit lijkt minder het geval te zijn voor de zaadcellen, wat het risico op buitenbaarmoederlijke zwangerschappen kan helpen verklaren.

Lees ook: Sterilisatie bij de vrouw

Naar een omkeerbare vasectomie?

In 2004 heeft de Amerikaanse Food & Drug Administration een nieuwe techniek goedgekeurd om vasectomie uit te voeren. Bij deze techniek worden de zaadleiders niet doorgeknipt of dichtgebrand, maar met een speciaal klemmetje, Vasclip, afgesloten. Deze techniek zou veiliger zijn, minder ingrijpend en vooral omkeerbaar.
Deze techniek wordt vandaag op grote schaal in de Verenigde Staten gebruikt. In Europa is de Vasclip (voorlopig) nog niet erkend. De techniek wordt in sommige centra wel op experimentele basis toegepast.

Lees ook: Sterilisatiemethodes bij man en vrouw : enkele feiten