Alles wat je moet weten over IVF

dossier IVF is de afkorting van in-vitrofertilisatie, wat ook weleens proefbuisbevruchting wordt genoemd. Normaal gesproken vindt de bevruchting plaats in de eileider van de vrouw, maar bij ivf gebeurt de bevruchting buiten het lichaam, in een glazen petrischaaltje in het laboratorium. Hoe verloopt IVF, en wat is de kostprijs? Fertiliteitsarts Elke Struiwig vertelt er ons alles over.

1. Stimulatiefase

Allereerst begin je met het spuiten van hormonen. Je spuit een hormoon, die het signaal van de hersenen naar de eierstokken blokkeert. De arts wil namelijk zelf regie hebben op het traject. Als je geen remming spuit, kan alsnog een spontane eisprong plaatsvinden en dat is absoluut niet de bedoeling. Deze remmer (hormoon-injectie) spuit je elke dag. Het is belangrijk dat je deze injectie elke dag op hetzelfde tijdstip zet. Zo niet valt het remmende effect van het hormoon weg. Daarnaast spuit je een ander hormoon, die het Follikel Stimulerend Hormoon (FSH) nabootst. Het hormoon zorgt ervoor dat meerdere follikels (blaasjes met eicellen) in de eierstokken gaan groeien. De duur van de behandeling hangt af van hoe snel de follikels rijpen. Meestal ga je door met spuiten totdat de grootste groep follikels tussen de 14 en 18 mm zijn. De lengte van het spuiten kan erg variëren, maar vaak kun je ervan uitgaan dat je tussen de 2 á 3 weken hormonen spuit. Als de follikels groot genoeg zijn, wordt een injectie met hCG toegediend voor de finale rijping van de eicellen. De eicellen komen nu los in de follikels te liggen. 36 uur later, vlak voor de eisprong, volgt de eicelpunctie.

De hormooninjecties, die je tijdens de ivf-behandeling krijgt worden in de buik gespoten.

Risico tijdens de stimulatie

Meestal maakt de arts afhankelijk van jouw leeftijd, postuur en aantal follikels in de eierstokken een inschatting hoeveel hormonen je het best kan spuiten tijdens de stimulatie. Echter is dat soms lastig in te schatten. Als er meer dan 15 follikels in jouw eierstokken groeien dan heb je kans op het ovariële hyperstimulatie syndroom (OHSS). Dit betekent dat doordat er te veel follikels groeien, er te veel oestradiol wordt geproduceerd, waardoor de bloedvaten doorgankelijker worden. Hierdoor gaat het vocht uit de bloedvaten. Dit merk je doordat je buik opgezwollen wordt, je bij jouw enkels vocht vasthoudt en je aankomt in gewicht. Daarnaast kun je hier misselijk van worden, enorme dorst krijgen en kan het zijn dat je weinig tot niet meer plast. Daarbij wordt het bloed dikker en kan trombose ontstaan. Dit willen we absoluut voorkomen. Je hebt 2 momenten waarop je kans hebt om OHSS te ontwikkelen. Dit is na het zetten van HCG om de eisprong op te wekken en als een terugplaatsing leidt tot een zwangerschap. Als je dus meer dan 15 follikels aanmaakt en het bloed ook aangeeft dat er te veel oestradiol wordt gemaakt, kan het zijn dat de dokter beslist om de punctie niet door te laten gaan of dat de punctie wel doorgaat, maar je geen terugplaatsing krijgt.

© Getty Images

2. Eicelpunctie

Via de vagina worden de follikels (vochtblaasjes met eicellen) met een ultradunne, holle naald aangeprikt en uitgezogen. De naald wordt echoscopisch begeleid. Op de echo zie je op het moment van aanprikken dat het vocht uit de blaasjes wordt gezogen. De punctie duurt een klein half uurtje. De verdoving, die je krijgt tijdens de punctie is afhankelijk van het ziekenhuis waar de punctie zal plaatsvinden. De punctie kan wel pijnlijk zijn. Het is daarom belangrijk dat je je op jouw ademhaling blijft focussen tijdens de punctie als je niet onder narcose bent. Na de punctie kun je gelijk naar huis. Als je algemene narcose hebt gekregen, kan je naar huis wanneer je weer wakker bent. Het vocht dat wordt opgevangen tijdens de punctie zal door de embryoloog of IVF-laborante microscopisch worden onderzocht in het IVF-lab. Als ze een eicel in het vocht tegenkomen, zal deze in een apart petrischaaltje worden geplaatst. Na de punctie brengt de man een spermastaal binnen op het IVF-lab. De zaadcellen worden eerst gewassen. Deze methode scheidt de afvalstoffen en de slechte zaadcellen gescheiden van de goede zaadcellen. De embryoloog bestudeert onder de microscoop de zaadkwaliteit. Indien de zaadkwaliteit voldoende is voor IVF, zullen de zaadcellen verdeeld worden over de petrischaaltjes met eicellen. Nu kan de bevruchting plaatsvinden. Een bevruchte eicel wordt een embryo genoemd. Elke dag zal de embryoloog/ IVF-laborante het embryo bestuderen. Het beste embryo zal na een paar dagen (3 dagen of 5 dagen na de punctie) teruggeplaatst worden in de baarmoeder. Let op: in het lab vindt ook natuurlijke selectie plaats. Dit betekent dat niet alle eicellen, zich zullen laten bevruchten en dat niet alle bevruchte eicellen zich goed zullen delen.

Risico’s tijdens de punctie

Tijdens de punctie worden er vaginaal follikels aangeprikt. Hierdoor heb je een risico op een infecties of een bloeding. Daarnaast kan bij de punctie een een orgaan worden aangeprikt zoals de blaas. De kans op deze complicaties zijn erg klein (< 1%).

3. Terugplaatsing

De terugplaatsing gebeurt met een heel fijne katheter die via de baarmoederhals door middel van een spreider in de baarmoederholte wordt gebracht. De terugplaatsing vindt plaats in het ziekenhuis. Meestal is deze procedure pijnloos en kun je meteen daarna naar huis. Sommige ziekenhuizen vinden het fijn om de terugplaatsing van de embryo met een volle blaas te doen. Als de blaas namelijk vol is, duwt de blaas de baarmoeder naar achter en heb je een minder grote hoek tussen de baarmoederhals en de baarmoeder waardoor de terugplaatsing makkelijker zal gaan. Vraag aan het ziekenhuis wat ze van jou verwachten. Na de terugplaatsing mag je in principe alles doen.

De embryo’s, die niet worden teruggeplaatst en zich goed hebben gedeeld, zullen worden bewaard op een temperatuur van -196 graden. Zij kunnen laten ontdooid worden indien je niet zwanger bent.

Soms worden ook twee embryo’s teruggeplaatst in één keer, afhankelijk van je leeftijd en het aantal pogingen dat je achter de rug hebt. Indien twee embryo’s worden teruggeplaatst, heb je kans op een tweeling. Echter is een tweelingzwangerschap niet zonder risico’s. Je hebt namelijk meer kans op een keizersnede en er zijn ook meer risico’s voor de moeder tijdens de bevalling. Daarnaast heb je ook kans op een vroeggeboorte waardoor de baby meer kans heeft op een ziekenhuisopname na de geboorte en handicaps. Daarbij is het zo dat het terugplaatsen van 2 embryo’s de zwangerschapskans niet vergroot.

4. Zwangerschapstest

Omdat je tijdens de stimulatiefase een hormoon hebt gebruikt, die het signaal vanuit de hersenen naar de eierstok blokkeert, wordt er geen progesteron aangemaakt tijdens deze ivf-cyclus. Echter is Progesteron wel nodig voor een goede innesteling. Het zorgt er namelijk voor dat het baarmoederslijmvlies dik blijft. Het baarmoederslijmvlies is het bedje waar het embryo zich kan gaan innestelen. Progesteron kan worden toegediend via orale tabletten, via injecties in de huid en via vaginale tabletten. Deze hormonen blijf je innemen totdat je ongesteld wordt. 16 dagen na de terugplaatsing van de embryo kan een zwangerschapstest aangeven dat je in verwachting bent. Indien je in verwachting bent, blijf je de progesteron nog enkele weken gebruiken.

Wat is de slaagkans van IVF?

Cijfers tonen aan dat de slaagkans voor IVF-behandelingen rond de 30% ligt. Let wel, elk geval is uniek. Er zijn wel enkele zaken die je kan doen om de slaagkans te verhogen. Zo rook en drink je bijvoorbeeld beter niet, en kan je beter een gezond en evenwichtig voedingspatroon/ beweegpatroon aanhouden waarbij een BMI< 29 wordt nagestreefd. Daarnaast wordt geadviseerd aan vrouwen om te starten met foliumzuurpillen. Foliumzuur bevordert namelijk de ontwikkeling van het zenuwstelsel tijdens het eerste trimester. Echter is het gunstig om foliumzuur reeds een maand voordat je zwanger bent te slikken, want dan weet je zeker dat het foliumzuurgehalte in het bloed hoog genoeg is.

Hoeveel kost IVF?

Normaal gezien neemt het ziekenfonds een groot deel van de kosten voor zich. Tot en met de leeftijd van 43 jaar, krijg je zes IVF-behandelingen terugbetaald. Je betaalt enkel remgeld voor de medicatie en medische prestaties, wat neerkomt op zo’n 500 euro per poging. Zonder tussenkomst van het ziekenfonds, komt het op 5000 à 6000 euro per keer.

Zwanger na IVF

Wanneer je na een IVF behandeling zwanger bent, word je in principe behandeld als een gezonde zwangere en heb je geen extra controles nodig tijdens de zwangerschap. Er zijn ook geen aanwijzingen dat vrouwen die een IVF behandeling ondergaan een verhoogde kans hebben op eierstokkanker of borstkanker. Daarnaast zullen deze vrouwen ook niet eerder in de overgang komen.