Menopauze: de behandeling

In dit artikel

Hormonale substitutietherapie (HST)
Voor welke klachten?
Bijwerkingen van HST
Geneesmiddelen zonder hormonen
Voedingssupplementen en levensstijl

dossier

Tijdens de overgang en menopauze kan je door de afname van de oestrogeenproductie in je eierstokken of ovaria een heleboel klachten ondervinden. Sommige zijn welbekend, zoals opvliegers, maar er zijn ook symptomen die niet snel gelinkt worden aan de overgang. Daarnaast is er ook dikwijls sprake van een domino-effect waarbij een bepaalde klacht een andere kan uitlokken of in de hand kan werken. Omdat de overgang zo uiteenlopende symptomen kan teweegbrengen, krijgen vrouwen helaas niet altijd de hulp die ze nodig hebben. Overgangsklachten moeten overigens niet noodzakelijk met medicijnen worden behandeld. Regelmatige lichaamsbeweging en gezonde voeding zijn minstens even belangrijk. We overlopen verschillende behandelingsmogelijkheden.

Lees ook: Menopauze: de verschillende soorten

Hormonale substitutietherapie (HST)

Omdat overgangsklachten het gevolg zijn van de vermindering in vrouwelijk hormoon, is het logisch dat men probeert dat tekort aan hormonen te vervangen of aan te vullen.

De hormonen die het lichaam niet meer aanmaakt worden op die manier (gedeeltelijk) vervangen, maar dat betekent niet dat de menopauze wordt uitgesteld. De toestand van voor de menopauze wordt wel kunstmatig in stand gehouden terwijl de menopauze in werkelijkheid al ingetreden is. Er treden bijvoorbeeld terug maandelijkse bloedingen op (tenminste bij de combinatie van oestrogenen met progestogenen) maar deze hebben niets met echte maandstonden te maken en ze wijzen dus ook niet op vruchtbaarheid.

Voor de hormonentherapie worden uitsluitend natuurlijke of semi-natuurlijke hormonen gebruikt. Aanvankelijk werden uitsluitend oestrogenen toegediend. Nadat gebleken was dat dit het risico op kanker van het baarmoederslijmvlies (endometriumkanker) sterk verhoogde, worden de oestrogenen gecombineerd met progesteron. De eerste elf tot vijftien dagen worden oestrogenen genomen, gevolgd door een periode van tien tot twaalf dagen met een combinatie van oestrogenen en progesteron. Er bestaan ook behandelingsschema's waarbij oestrogenen constant worden gecombineerd met progesteron, waardoor minder bloedingen optreden.

De hormonen zijn beschikbaar in verschillende vormen: pillen, huidklevers, gels en sprays, langwerkende tabletten die onderhuids worden ingeplant en om de zes maanden moeten worden vervangen. De gels en sprays en vaginaal toe te dienen tabletten worden uitsluitend gebruikt om lokale vaginale problemen (zoals uitdroging van het slijmvlies) te behandelen, ze bieden geen bescherming tegen osteoporose.

Vrouwen bij wie de baarmoeder is weggehaald dient geen progesteron te worden toegevoegd omdat er bij hen geen opgroei van baarmoederslijmvlies of kanker mogelijk is.

Voor alle duidelijkheid: de hormonen die gebruikt worden bij de menopauze zijn niet dezelfde als degene die gebruikt worden in de contraceptieve pil. Vrouwen die hormonentherapie volgen voor de menopauze is ingetreden, terwijl ze dus nog vruchtbaar zijn, moeten een aangepaste contraceptieve methode gebruiken.

Lees ook: Hormonale substitutietherapie: hormonenkuur tijdens de menopauze

Voor welke klachten?

Hoe meer de klachten het gevolg zijn van de hormonale veranderingen in de overgang, hoe beter ze reageren op de hormoonbehandeling. Klachten die met zekerheid veroorzaakt worden door de verminderde hormoonconcentratie, zoals de opvliegers en het nachtelijk zweten, reageren het best op hormoonsubstitutie.
Urogenitale klachten worden doorgaans ook efficiënt onderdrukt. Andere verschijnselen die deels verband houden met de menopauze, maar deels ook met het verouderen (een droge huid bijvoorbeeld), reageren dan wat minder goed. De hormonen hebben een wisselend effect op de stemming: sommige vrouwen voelen zich heel goed met een hormoontherapie, anderen voelen geen enkele verandering.
Hormonale substitutietherapie kan ook de voortgang van osteoporose (botontkalking) afremmen. Als preventieve behandeling tegen osteoporose moet de hormonentherapie gedurende lagere tijd worden voortgezet. Meestal wordt een minimumtermijn van 7 à 10 jaar vooropgesteld, maar beter is levenslang omdat de botafbraak opnieuw toeneemt zodra met de therapie wordt gestopt.

Lees ook: Wat zijn de oorzaken van vaginale droogheid en wat kan je eraan doen?

Bijwerkingen van HST

Bij de gecombineerde therapie (oestrogenen en progestogenen) treden opnieuw bloedingen op. In het begin zijn deze bloedingen te vergelijken met de menstruaties, maar naarmate de behandeling langer duurt, nemen de bloedingen af in duur en omvang. Na verloop van tijd hebben vele vrouwen geen bloedingen meer.
Hoofdpijn, misselijkheid en pijnlijke borsten kunnen voorkomen. Dit heeft meestal te maken met een te hoge dosering van de oestrogenen. Dit kan opgelost worden door de dosis te verlagen of over te schakelen op een ander middel.
Soms hebben vrouwen die vroeger last hadden van een premenstrueel syndroom gelijkaardige problemen tijdens de hormonale therapie. De arts moet dan uitzoeken met welk product de vrouw geen problemen ondervindt.
Uitzonderlijk kunnen er wijzigingen in de vorm van het oog optreden waardoor het dragen van contactlenzen moeilijker wordt.
Bij sommige vrouwen kunnen de tabletten leiden tot maagklachten. Een huidklever of een inplanteerbaar tablet kunnen dan een oplossing bieden. Huidklevers verdienen ook de voorkeur bij vrouwen die vroeger reeds een trombose hebben gehad tijdens de zwangerschap of terwijl ze de pil gebruikten, en bij bepaalde gezondheidsproblemen (bv. leverziekten, galblaasstenen).
Sommige vrouwen kunnen iets zwaarder worden, maar met de huidige hormonentherapie is dat nog slechts zelden het geval en behoudt de vrouw haar vroegere gewicht.

Lees ook: Test jezelf: Ben ik in de menopauze?

Lees ook: Kan je de leeftijd van de menopauze uitstellen?

Geneesmiddelen zonder hormonen

Wanneer je geen hormoontherapie kunt of wilt volgen, dan bestaan er nog een aantal medicinale behandelingsmethoden.

Ter behandeling of voorkoming van osteoporose

Bisfosfonaten: Bisfosfonaten zijn krachtige remmers van de botafbraak. De bisfosfonaten alendroninezuur en risedroninezuur, worden het meest gebruikt. De behandelperiode is in eerste instantie vijf jaar. Na die vijf jaar zal de arts je toestand evalueren en op basis daarvan adviseren om door te gaan of om te stoppen met de behandeling.
Als om wat voor reden dan ook bisfosfonaten geen behandelmogelijkheid zijn, kiezen artsen vaak uit een viertal andere geneesmiddelen: Denosumab, Raloxifene, Teriparatide of Romosozumab.

Ter behandeling of voorkoming van hart- en vaatziekten

Er bestaan een hele reeks middelen om de bloeddruk op peil te houden, stolling van het bloed te verminderen, cholesterol te verlagen, bloedvaten te verwijden enz. Praat hierover met je arts.

Ter behandeling en voorkoming van vaginale problemen

(zoals de vaginawand die dunner wordt en de vagina die droger wordt waardoor seks pijnlijk kan worden):

Glijmiddelen: deze producten kunnen zonder voorschrift bij de apotheker worden gekocht.
Producten om de geslachtsorganen vochtig te houden. Vraag raad aan je arts of apotheker.
Je arts kan oestrogenen voorschrijven onder de vorm van een vaginale crème.
Hyaluronzuur is een natuurlijk voorkomende polysacharide (suiker), en speelt een belangrijke rol in het goed gehydrateerd houden van weefsels. Injecties met hyaluronzuur kunnen helpen bij heel wat vaginale ongemakken.

Voedingssupplementen en levensstijl

Er zijn aanwijzingen dat vitamine E het optreden van warmteopwellingen zou kunnen voorkomen of milderen. Bovendien heeft vitamine E misschien een beschermend effect tegen hartaandoeningen.
Vitamine D is belangrijk voor de kalkopname uit onze voeding. Vitamine D wordt onder meer aangemaakt door de zon. Wanneer je niet voldoende buitenkomt, kan er een Vitamine D- tekort optreden en kunnen supplementen aangewezen zijn.
Calcium (kalk) is een belangrijke bouwstof voor de botten. Dagelijks wordt verouderd bot afgebroken en door nieuw bot vervangen. Je botten zijn een soort buffer om de hoeveelheid calcium in je lichaam goed op peil te houden.
Neem voldoende fyto-oestrogenen op. Enkele bekende bronnen zijn sojabonen, hop, rode klaver en zilverkaars. Voor milde ‘opvliegers’ kunnen deze voedingssupplementen soelaas bieden.

Je kan de symptomen van de menopauze daarnaast verlichten met een gezonde levensstijl. Dat helpt ook om osteoporose tegen te gaan.