Antimicrobiële resistentie (AMR): gevaar voor de volksgezondheid

Bij een hardnekkige bacteriële infectie is soms een antibioticum nodig om komaf te maken met de ziekmakende micro-organismen. Meestal voel je snel verbetering van zodra je een behandeling met antibiotica start. Maar bacteriën kunnen ongevoelig (resistent) worden voor antibiotica, waardoor ze niet langer gedood of afgeremd worden. Naast bacteriën reageren andere micro-organismen, zoals schimmels, virussen en parasieten, ook niet altijd goed meer op een behandeling met medicijnen. Dat heet antimicrobiële resistentie (AMR). AMR is in de Europese Unie verantwoordelijk voor 35.000 doden per jaar.

Antimicrobiële middelen zijn geneesmiddelen die worden gebruikt om te voorkomen dat micro-organismen groeien of om ze te doden.

Het gaat om:

Een antimicrobieel resistent micro-organisme is niet gevoelig voor een dergelijk antimicrobieel middel, ofwel doordat zijn genetische samenstelling is veranderd (verworven resistentie) ofwel doordat hij bijvoorbeeld van nature een dik en beschermend celmembraan heeft.

Antimicrobiële resistentie kan met andere woorden verworven of van nature aanwezig zijn in een micro-organisme. Verworven resistentie is tegenwoordig meestal de reden dat een behandeling met antibiotica niet lukt. Verworven resistentie tegen antibiotica ontstaat onder andere door langdurig of vaker gebruik van hetzelfde type antibioticum. 

Als een antibioticum te vaak wordt gebruikt, gaan de bacteriën zichzelf namelijk beschermen tegen het geneesmiddel. Ook bij verkeerd gebruik kunnen resistente bacteriën ontstaan. Bijvoorbeeld als een antibioticum wordt gebruikt terwijl het eigenlijk niet nodig is. Deze resistente organismen worden niet meer geremd of gedood door het gebruik van veelgebruikte antimicrobiële middelen. Daardoor krijgen ze de kans om zich te vermenigvuldigen. 

Onnodig of overmatig gebruik van antimicrobiële middelen verstoort het evenwicht tussen nuttige en schadelijke organismen in microbiële gemeenschappen, en versterkt antimicrobiële resistentie. Daardoor zal een behandeling met bijvoorbeeld een antibioticum of antischimmelmiddel niet werken. 

Resistente stammen kunnen zich vervolgens verspreiden naar andere personen, waardoor een brede groep mensen niet meer succesvol behandeld kan worden met zo’n middel. Antimicrobiële middelen zijn dus niet langer krachtige wapens tegen infectieziekten. Gezondheidsinstanties raden daarom aan om onnodige medicatie te vermijden.