Hoe (on)gezond is alcoholvrij bier of wijn?

In dit artikel

Wat zijn alcoholvrije dranken?
Hoe worden alcoholvrije dranken gemaakt?
Bevatten alcoholvrije dranken minder calorieën?
Bevatten alcoholvrije dranken veel suikers?
Alcoholvrije dranken zijn dus wel een pak gezonder?

dossier

De grote supermarktketens in België hebben in 2024 tot 40 procent meer alcoholvrije dranken verkocht in vergelijking met het jaar ervoor. Maar hoe gezond is alcoholvrij bier? En waarom zit er in alcoholvrije dranken soms toch nog een beetje alcohol? Dr. Ir Eric De Maerteleire, auteur van verschillende boeken rond gezondheid en gezonde voeding, geeft duiding.

Lees ook: Hoeveel glazen alcohol mag je per dag drinken?

Wat zijn alcoholvrije dranken?

Alhoewel er wettelijk gezien geen echte definitie bestaat voor deze termen, moeten we toch een onderscheid maken ‘alcoholvrij’ en ‘laag-alcoholisch’. Op de website van het ‘Vlaams Expertisecentrum voor Alcohol’ lezen we:

‘Alcoholvrije dranken zijn alcoholvrije varianten van dranken die normaal gesproken alcohol bevatten. Voorbeelden hiervan zijn alcoholvrij bier, alcoholvrije wijn en alcoholvrije cocktails (mocktails). Volgens de Belgische wetgeving worden bieren als alcoholvrij beschouwd wanneer ze maximaal 0,5% alcohol bevatten. Voor wijn en sterke drank is dit 1,2%.
Laag-alcoholisch bier bevat volgens de Belgische wetgeving tussen 0,5% en 1,2% vol. alcohol. Bij wijnen en sterkedrank is dit niet gespecifieerd’.

Deze reglementering is vrij verwarrend voor de consument. Vraag aan velen wat alcoholvrij is en gegarandeerd krijg je als antwoord dat alle alcohol uit het drankje is verdwenen, terwijl dit niet zo is. Anders gezegd, het alcoholvrij biertje dat je op café bestelt, is niet zo onschuldig als je wel denkt.

Lees ook: 10 schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik

Hoe worden alcoholvrije dranken gemaakt?

De belangrijkste manier om alcoholvrije sterke drank te maken is door middel van distillatie.

Alcohol wordt gemaakt door een dik mengsel te maken van fruit of granen en specifieke giststammen toe te voegen die zich voeden met de natuurlijke suikers die in het mengsel zitten – men spreekt van fermentatie. De gist verbruikt de suikers en zet ze om in ethanol en koolstofdioxide (CO2). Echter, een gefermenteerde vloeistof kan slechts een ethanolgehalte van ongeveer 15-20% bereiken voordat de gist begint te sterven. Vanaf hier brengen distilleerders de vloeistof naar een distilleerketel en verhitten het mengsel waardoor het ethanol wordt afgestookt onder dampvorm, die ze vervolgens weer kunnen condenseren zodat een vloeistoffase ontstaan. De hoeveelheid alcohol die wordt gestookt én dus de hoeveelheid alcohol die achterblijft in de ketel is technologisch gemakkelijk te regelen.

Hier scheiden de paden zich echter. Terwijl sterk alcoholische dranken worden gemaakt op basis van de gecondenseerde alcohol (vodka, cognac, whisky, enz.), worden niet-alcoholische dranken gemaakt van het mengsel dat is achtergebleven in de distillatieketel. Het distillatieproces verwijdert bijna alle alcohol en laat alleen sporen achter die in totaal minder dan 0,5% ABV (alcohol by volume) bedragen. Er kan ook water worden aan toegevoegd om het ABV terug te brengen tot 0,0%, wat een echt zero-proof drankje oplevert. Het eindproduct heeft alle smaken van de gefermenteerde vloeistof, maar dan zonder de alcohol.

Er bestaan nog andere technieken om alcoholvrije dranken te maken zoals infusie, maceratie, percolatie en koude persing, maar deze worden minder gebruikt.

Lees ook: Kan je de afbraak van alcohol in je bloed versnellen?

Bevatten alcoholvrije dranken minder calorieën?

Ja, alcoholvrije dranken bevatten over het algemeen minder calorieën dan hun alcoholische tegenhangers. Bijvoorbeeld, een gemiddeld alcoholhoudend bier bevat 45 kcal per 100 ml, terwijl een alcoholvrij bier slechts 26 kcal per 100 ml bevat. Alcoholvrije wijn bevat ongeveer 18 kcal per 100 ml, vergeleken met 82 tot 96 kcal per 100 ml voor wijn met alcohol. Alcohol heeft een verbrandingswarmte van 7 kilocalorieën per gram, dus je hebt minder calorieën in een alcoholvrij bier dan in een alcoholisch bier.

Op de website van Testaankoop vind je interessante informatie over de calorie-inhoud van een aantal dranken; op deze website kun je ook ingeven hoeveel drankjes je van wat gedronken hebt, wat dit vertegenwoordigt aan calorieën en met hoeveel suikerklontjes dit in theorie overeenkomt (1 klontje = 5 gram) . Een voorbeeld: neem dat je 2 glazen schuimwijn hebt gedronken (van 100 ml elk; 12° alcohol) dan zie je direct dat dit overeen komt met 150 kcal en dat vind je theoretisch terug in 8 suikerklontjes.

Onthoud dus dat alcoholvrije dranken niet calorievrij zijn. Ze bevatten nog steeds wat calorieën en afhankelijk van het type drank kunnen ze ook suikerrijk zijn.

Lees ook: Waarom is alcohol zo slecht voor de lever ?

Bevatten alcoholvrije dranken veel suikers?

Het suikergehalte van alcoholvrij bier kan sterk variëren van bijna 0 gram tot 4.0 gram per 100 ml. Maar, om dit in zijn juiste context te plaatsen: zelfs de hoogste waarden bevatten nog steeds maar 50% van het suikergehalte in frisdranken. De meeste frisdranken bevatten 11% suiker of 110 gram per liter; één blikje of flesje is 1/3 van een liter en bevat dus 35 gram suikers. Het suikergehalte van een blik alcoholvrij bier van 330 ml varieert van 0 gram tot 13 gram, en is dus een pak minder dan dat van een blikje frisdrank met 35 gram suiker.

Als je het suikergehalte wil weten van een groot aantal dranken, ga even naar deze interessante website ‘Voedingswaardetabel.nl’. Op de website van ‘EuroCave’ vind je ook het suikergehalte en de calorie-inhoud van een aantal dranken, inclusief wijnen en de verschillen tussen ‘brut’, ‘sec’ en ‘doux’.

Naast suikers kunnen alcoholvrije dranken trouwens ook andere ingrediënten bevatten die invloed hebben op de gezondheid, zoals natrium en bepaalde organische zuren zoals citroenzuur, wat kan bijdragen aan tandbederf.

Lees ook: Alcohol drinken na het sporten, hoe ongezond is dat?

Alcoholvrije dranken zijn dus wel een pak gezonder?

Alcoholvrije dranken vermijden de nadelige gezondheidseffecten van alcohol, zoals leverziekten en een verhoogd risico op bepaalde soorten kanker. Bovendien kunnen ze helpen bij het handhaven van een gezond gewicht door het lagere caloriegehalte.

Chronische overmatige alcoholconsumptie gedurende een lange periode kan leiden tot schade aan de lever. Met alcoholvrije dranken heb je deze impact niet. Maar toch moet je uitkijken om niet te veel suiker te consumeren, ook niet de suikers die je terugvindt in alcoholvrije dranken. Te veel suiker kan op termijn ook de lever beschadigen. De oorzaak ligt in het feit dat veel suiker eten leidt tot een aandoening met de naam non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD). Er is aangetoond dat de inname van toegevoegde suikers een belangrijke rol speelt in het begin en de progressie van deze gevaarlijke ziekte.
De relatie tussen alcohol en kanker is overduidelijk bewezen en aangetoond. Met alcoholvrije dranken heb je dit risico veel minder maar het is niet tot nul herleid omdat nog kleine hoeveelheden alcohol aanwezig zijn. Maar deze kleine hoeveelheden zullen wellicht niet beduidend het risico op kanker verhogen.
Alcoholvrije dranken kunnen nog veel polyfenolen bevatten (dit zijn antioxidanten) en bepaalde B-vitamines. Maar alcoholvrije dranken mogen niet als een primaire bron van voedingsstoffen worden beschouwd. De bijdrage van deze dranken aan de opname van gunstige fytonutriënten, antioxidanten, vitamines en mineralen is miniem tegenover deze aanwezig in een uitgebalanceerd voedingspatroon, zoals het mediterraan dieet.

Lees ook: Wat is het effect van een maand geen alcohol?

Conclusies

Alcoholvrije dranken kunnen een gezonder alternatief zijn voor alcoholische dranken, vooral vanwege hun lagere calorie- en alcoholgehalte. Echter, het is belangrijk om op te letten op de hoeveelheid suiker die deze dranken bevatten. Zoals met alles, is matiging de sleutel.
Vooral mensen met diabetes moeten uit hun doppen kijken want de suikerconcentratie in sommige van deze producten is vrij hoog. Bijna alle soorten alcoholische dranken met meer dan 1,2% alcohol zijn niet verplicht een ingrediëntenlijst of de voedingswaarde, zoals de hoeveelheid suiker of kilocalorieën, te vermelden op het etiket. Voor wijn is dit sinds 08 december 2023 wél verplicht gesteld door de EU , maar de wijnproducenten mogen hier een QR-code voor gebruiken en moeten het niet op het etiket zelf zetten.
Houd er evenwel rekening mee dat zelfs in alcoholvrije dranken nog beperkte hoeveelheden alcohol aanwezig zijn. Dit kan een probleem zijn voor zwangere vrouwen of mensen met een alcoholverslaving. Deze laatste groep denkt ten onrechte dat hun mocktail niets van alcohol bevat, maar dat is niet zo.
Ook mensen die met een voertuig de weg opgaan zijn niet helemaal veilig. Ze kunnen nog wel wat van alcoholvrije drankjes consumeren voordat ze een strafbare limiet overschrijden in hun bloed maar bij laag-alcoholische dranken, zeker wijnen, moeten ook zij opletten.
Voor kinderen en jongeren zijn alcoholvrije varianten beter, maar er schuilt een addertje onder het gras. Als je de flesjes bekijkt is de gelijkenis met de alcoholische versie groot en dat is bewust zo gedaan door de fabrikanten. Hierdoor raken jongeren vertrouwd met het merk en het drinken van de alcoholische variant loert zo om de hoek.

Lees ook: Op welke leeftijd moet je stoppen met alcohol drinken om dementie te vermijden?

Bronnen:
https://vad.be
https://www.amli.com
https://drinknolow.com
https://www.trimbos.nl
https://www.test-aankoop.be
https://www.voedingswaardetabel.nl
https://www.voedingscentrum.nl
Wereld Kanker Onderzoek Fonds - Zijn alcoholvrije versies gezond(er)?
Helaina E Huneault , Ana Ramirez Tovar , Cristian Sanchez-Torres , Jean A Welsh , Miriam B Vos (2023). The Impact and Burden of Dietary Sugars on the Liver. Hepatol Commun.; Nov 6;7(11):e0297.
https://www.komoptegenkanker.be
https://www.cancer.gov
https://normecfoodcare.com