Gerelateerde artikels
Bron van lycopeen: hoe gezond zijn tomaten?
In dit artikel
Bron van lycopeen: hoe gezond zijn tomaten?
dossier
Tomaten smaken fris in een zomerse salade maar kunnen ook op oneindig veel andere manieren worden bereid en verwerkt. Eén blik op de Italiaanse keuken zegt genoeg. Tomaten bevatten best wat kalium en B-vitamines, en zitten boordevol lycopeen, een combinatie die ervoor zorgt dat ze het risico op hart- en vaatziekten doen afnemen.
Lees ook: Het Recept: Servaas Bingé over het belang van kleurrijke voeding
Lycopeen: voordelen
Lycopeen is een natuurlijk pigment waaraan tomaten hun rode kleur danken. Het wordt vooral tijdens het rijpingsproces in tomaten gevormd. Hoe roder de tomaten, hoe meer lycopeen ze bevatten. Tomaten die geler zijn bevatten minder lycopeen.
Lycopeen behoort tot de groep van de carotenoïden en staat bekend als een krachtig antioxidant. Carotenoïden kunnen niet door het menselijk lichaam worden geproduceerd en daarom moeten we ze via de voeding opnemen.
Als gevolg van allerlei omzettingsprocessen komen in het lichaam vrije radicalen vrij. Vrije radicalen kunnen schade aanbrengen aan een cel en spelen een belangrijke rol in het verouderingsproces. Antioxidanten zoals carotenoïden maken deze vrije radicalen onschadelijk. Meer onderzoek is nodig, maar lycopeen zou zo bescherming kunnen bieden tegen kanker (vooral prostaatkanker). Andere onderzoeken suggereren dat lycopeen de verminderde vruchtbaarheid van mannen kan verbeteren, schade aan de huid onder invloed van UV-licht en de leeftijdsgebonden maculadegeneratie kan beperken, en dat lycopeen zou kunnen helpen in de preventie van osteoporose via een remmende werking op de osteoclasten en een stimulerend effect op de osteoblasten. Deze theorieën moeten nog verder bewezen worden in grote, goed opgezette studies bij patiënten (klinische studies).
Tomaten zijn overigens niet alleen lycopeenbommetjes, zij bevatten ook best wat kalium en B-vitamines. Een combinatie die ervoor zorgt dat ze het risico op hart- en vaatziekten doen afnemen.
Lees ook: Waarom is het mediterraan dieet zo gezond?
Bronnen van lycopeen
Verse tomaten maar ook producten en bereidingen op basis van tomaten zoals tomatensoep, tomatensaus en ketchup vormen belangrijke bronnen van lycopeen in de voeding. Lycopeen komt ook voor in andere voedingsmiddelen, zoals in watermeloen en roze pompelmoes, maar in veel mindere mate dan in tomaten.
Tomaten: vers of bewerkt?
Bij de onbewerkte rauwe tomaat (volledig of in blokjes) zijn vooral de zongerijpte kerstomaten de ‘lycopeen-kampioenen’, maar bewerkte tomaten zoals passata, pulp, puree en sap - en dus ook alle gerechten die bereid zijn op basis van die producten - bevatten nog een veel grotere hoeveelheid van deze sterke antioxidanten. Een rauwe tomaat bevat gemiddeld (afhankelijk van de variëteit en de rijpheid) ca. 2 milligram lycopeen per 100 g product, tomatensap heeft er ca. 9 en bij tomatenpuree loopt het zelfs op tot gemiddeld 31,4 milligram.
Lycopeen en de andere carotenoïden worden in de bloedbaan getransporteerd door de LDL-cholesterol (ook de ‘slechte’ cholesterol genoemd omdat een teveel ervan het risico op hart- en vaatziekten fors verhoogt). Een beetje verzadigd vet hebben we dus wel degelijk nodig.
Om je lichaam maximaal van die lycopeen in de tomaatjes te laten genieten, zijn er vier belangrijke voorwaarden:
- de tomaat ongepeld, dus met vel opeten, want dat is een rijke bron van carotenoïden
- de tomaat opwarmen, dat vergemakkelijkt de opname van lycopeen door het lichaam
- de tomaat combineren met vet, om dezelfde reden
- goed kauwen, dat zorgt ervoor dat er meer lycopeen uit de tomaat vrijkomt.
Met andere woorden: een warme bereiding van ongepelde tomaat of van een bewerkte tomaat (sap/puree/passata), waar ook olie (of een ander vet) aan te pas komt, is ideaal.
Lees ook: Zijn zongedroogde tomaten gezond en hoe maak je ze zelf?
Hoeveel lycopeen per dag?
Hoeveel lycopeenrijke voedingsmiddelen we gemiddeld per dag zouden moeten eten om er een gezondheidsvoordeel uit te halen, heeft men nog niet kunnen vaststellen. Naast lycopeen bevatten tomaten bovendien nog andere interessante bestanddelen zoals de vitaminen C en B, verschillende mineralen en vezels, die het gezondheidseffect van lycopeen mogelijk versterken. Vandaar dat tomaten niet zomaar kunnen worden vervangen door een lycopeenpil. De gezondheidseffecten maar ook eventuele schadelijke effecten van lycopeen in de vorm van een supplement, los van de voeding, zijn nog niet bekend.
De aanbeveling om dagelijks 300 g groenten en 2 tot 3 stukken fruit te eten blijft van kracht. Wie kiest voor variatie, zet ongetwijfeld ook regelmatig tomaten op het menu en doet zich zo ook telkens te goed aan een portie lycopeen samen met andere essentiële voedingsstoffen.
Lees ook: Is ketchup (on)gezond?
Lees ook: Recept: zelfgemaakte ketchup zonder suiker
Tomaten slecht voor reuma?
Wat als je last hebt van een reumatische aandoening zoals jicht, artrose, reumatoïde artritis? Hebben de zuren in de tomaat daar geen negatieve invloed op?
De meeste mensen die last hebben van een dergelijke aandoening kunnen gerust tomaten eten. De sterke antioxidanten die er aanwezig zijn (zoals bijvoorbeeld de carotenoïden) werken ontstekingsremmend en daardoor onderdrukken ze zelfs de symptomen van reuma. Het eten van zure producten, zoals bijvoorbeeld tomaten, beïnvloedt de zuurtegraad (pH) van het bloed immers niet. Op de pH van de urine heeft het wel een effect, maar dat heeft niets met reumatische aandoeningen te maken. Heb je last van jicht of een andere reumatische aandoening, dan is vooral purinerijke voeding zoals rood vlees, zeevruchten en alcohol de boosdoener. Dat zijn de belangrijkste risicofactoren voor jicht.
Bij sommige mensen verergeren de symptomen van een reumatische aandoening wel wanneer ze tomaten eten. Een intolerantie voor salicylzuur (chemisch verwant aan de aspirine) ligt waarschijnlijk aan de basis daarvan. Sap van tomaten bevat meer van dat zuur dan het rauwe onbewerkte product. Ook citrusvruchten, druiven, bessen en aardbeien, pruimen, olijven, radijs, champignons en courgettes zijn vrij rijk aan salicylzuur.
Lees ook: Is er een verband tussen zure voeding en reuma?
Bronnen:
‘Hele en halve waarheden en complete onzin over voeding’ van Eric De Maerteleire, uitgegeven door Standaard Uitgeverij
