Kleine Pieterman: een gevaarlijke strandvis

nieuws De Kleine Pieterman (Trachinus Vipera) – die bij ons ook ‘pukkel’ wordt genoemd – is een kleine vis van ongeveer 14 cm lang. Het visje is zandkleurig en leeft in onze ondiepe kustwateren, waar het zich in de zandbodem half ingraaft. Alleen de kop en zijn eerste rugvin steken uit het zand. De stralen van die rugvin en de grote stekel op de kieuwdeksels bevatten een zeer giftige stof. De pieterman behoort tot de meest giftige dieren van Europa. Wanneer men de vis vastpakt of er bij toeval op trapt, kan men geprikt worden. Kustvissers en garnaalkruiers worden geregeld gestoken, maar ook wandelaars die met blote voeten langs de waterlijn wandelen of zwemmers die uit het water komen, kunnen geprikt worden. De laatste jaren zouden er steeds meer Kleine Pietermannen voor onze kust voorkomen.

Ernstige klachten
Zodra het gif in het lichaam terechtkomt, ontstaat rond de steekplaats een zeer intense, brandende pijn gedurende 20-50 min. Deze pijn kan zich binnen 10 min uitbreiden over hel hele been of de hele arm. Indien geen behandeling plaatsvindt, kan de pijn weken aanhouden.
Al snel kan er lokaal roodheid en een zwelling (oedeem) optreden, die zich kan uitbreiden tot in de schouders of de heup en tot 10 dagen kan aanhouden. Ook kunnen verlammingsverschijnselen optreden in de getroffen hand of voet.
De door de stekels veroorzaakte prikwondjes bloeden vaak lang na.
Ten gevolge van eventuele achtergebleven stekelfragmenten en bacteriën kunnen zich ontstekingsreacties en infecties voordoen.
Bij sommige mensen kunnen ook systemische verschijnselen optreden, zoals barstende hoofdpijn, hartkloppingen, hoge koorts, plotse bloeddrukval, duizeligheid, braken, en zelfs coma. Zonder adequate verzorging kunnen deze verschijnselen meerdere weken tot zelfs maanden aanhouden. Vooral bij kinderen en oudere mensen zouden deze verschijnselen optreden. In het buitenland zijn gevallen met dodelijke afloop beschreven.

Wat moet u doen?
Raadpleeg altijd een arts of een EHBO-hulppost wanneer u vermoedt dat u door een Pieterman bent gestoken. Wanneer de steekwond niet direct behandeld wordt, kunnen de symptomen lang aanhouden en verergeren.
• Zo snel mogelijk na de steek moet de wond met (zee)water gewassen worden om het gif en eventueel achtergebleven gifklierweefsel te verwijderen.
• Om de pijn en andere (lokale) symptomen te verlichten, moet het getroffen lichaamsdeel zo snel mogelijk ondergedompeld worden in heet water (tot 45°C) gedurende 30-90 min. Dan verdwijnt de pijn. Het gif wordt namelijk afgebroken door hitte. Wanneer het water afkoelt of wanneer men de getroffen extremiteit uit het water haalt, kan de pijn terugkeren.
Hoe meer tijd voorbijgaat voor men deze behandeling instelt, hoe langer men het lichaamsdeel in warm water moet onderdompelen om de pijn te verzachten. Als meer dan 2 uur verlopen zijn, is behandeling met heet water niet zinvol meer.
Bij gebrek aan heet water kan u eventueel een brandende sigaret op enkele milimeters van de steekplaats houden. Of het getroffen lichaamsdeel onderdompelen in alcohol (bv. whisky).
• Indien de pijn niet verdwijnt kunnen eventueel pijnstillers toegediend worden.
• Aangeraden wordt om het getroffen lichaamsdeel gedurende enkele dagen hoog te leggen om de zwelling te verminderen.
• Eventueel zal de arts preventief antibiotica voorschrijven om infectie van de wonde te voorkomen.