Gerelateerde artikels
Mag je een vervallen geneesmiddel nog gebruiken?
In dit artikel
Mag je een vervallen geneesmiddel nog gebruiken?
dossier Wanneer de uiterste gebruiksdatum (houdbaarheidsdatum, vervaldatum) van een geneesmiddel is verstreken, is het in principe aan te bevelen om het geneesmiddel niet meer te gebruiken, aangezien er geen gegevens beschikbaar zijn over de evolutie van de kwaliteit van het geneesmiddel (werkzaamheid, veiligheid…) na deze datum.
Lees ook: Mag je oogdruppels die over datum zijn nog gebruiken?
Geneesmiddelen over datum
Steeds meer studies tonen echter aan dat veel geneesmiddelen die vervallen zijn, nog steeds ten minste 90 procent van het op de verpakking vermelde gehalte aan actieve bestanddelen bevatten. Zo blijkt het adrenalinegehalte van vervallen voorgevulde spuiten Epipen bijvoorbeeld tot 29 maanden na de uiterste gebruiksdatum nog steeds minstens 90 procent van de op de verpakking vermelde adrenalineconcentratie te bevatten, en na 50 maanden minstens 80 procent. Dat geldt ook voor heel wat andere geneesmiddelen. Daaruit kan evenwel niet besloten worden dat alle vervallen geneesmiddelen onschadelijk en nog steeds werkzaam zijn.
Lees ook: Ototoxiciteit: tinnitus en gehoorschade door medicatie
Andere kwaliteitscriteria
Er zijn zeer weinig gegevens beschikbaar over de evolutie van de andere kwaliteitscriteria na hun uiterste gebruiksdatum, zoals de werkzaamheid en veiligheid. Tests uitgevoerd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) tonen dat veel vervallen geneesmiddelen (o.m. diverse antibiotica en pijnstillers) nog steeds voldoen aan hun kwaliteitsspecificatie en dus nog meerdere jaren bruikbaar zijn.
Sommige loten van vervallen geneesmiddelen voldeden echter niet meer volledig aan hun kwaliteitsspecificatie (bijv. troebele of gekleurde oplossing, onvoldoende gehalte aan actieve bestanddelen, aanwezigheid van onzuiverheden...).
Een verandering van bepaalde fysisch-chemische eigenschappen van het geneesmiddel (bijv. kleurverandering van een oplossing of tablet, verharding van de tablet, neerslag van de opgeloste stof...) kan wijzen op een degradatie van het geneesmiddel of kan de eigenschappen van het geneesmiddel zodanig veranderen dat de werkzaamheid en/of veiligheid ervan worden beïnvloed.
Men zou kunnen zeggen dat, als het uiterlijk aspect van het vervallen geneesmiddel niet veranderd is, het zeer waarschijnlijk is dat het nog steeds kan worden gebruikt. In een noodsituatie, wanneer er geen alternatief beschikbaar is, kan deze overweging waardevol zijn, zoals bijvoorbeeld bij gebruik van vervallen voorgevulde adrenaline-spuiten (Epipen), op voorwaarde dat de oplossing helder en kleurloos is gebleven.
Men zou kunnen zeggen dat, als het uiterlijk aspect van het vervallen geneesmiddel niet veranderd is, het zeer waarschijnlijk is dat het nog steeds kan worden gebruikt. In een noodsituatie, wanneer er geen alternatief beschikbaar is, kan deze overweging waardevol zijn, zoals bijvoorbeeld bij gebruik van vervallen voorgevulde adrenaline-spuiten (Epipen), op voorwaarde dat de oplossing helder en kleurloos is gebleven.
Lees ook: Fototoxiciteit: met welke geneesmiddelen mag je niet in de zon?
Factoren die houdbaarheid beïnvloeden
- De farmaceutische vorm van het geneesmiddel heeft een belangrijke invloed op de stabiliteit van het geneesmiddel. Zo is een tablet stabieler dan een halfvast preparaat (crème, zalf) of vloeistof (siroop, injectie-oplossing, oogdruppels) met hetzelfde actieve bestanddeel. Als deze preparaten bovendien water bevatten, wordt de microbiologische kwaliteit gemakkelijker aangetast.
- De verpakking heeft ook een belangrijke invloed op de stabiliteit van het geneesmiddel. Tabletten die afzonderlijk verpakt zijn in een blisterverpakking zijn bijvoorbeeld beter bestand tegen degradatie (verharding, reactie op vochtigheid, ...) dan tabletten als bulk in een pot. Elke beschadiging van de verpakking van het geneesmiddel (bijv. onbedoelde opening van de blister) kan leiden tot verminderde stabiliteit.
- Gezien een uiterste gebruiksdatum gekoppeld is aan bewaarcondities, is de bewaarplaats van geneesmiddelen van groot belang. Zo worden voor bepaalde geneesmiddelen (bijv. injecteerbare vaccins en insulines) speciale bewaarcondities op de verpakking vermeld en deze moeten strikt worden gerespecteerd. Bovendien is het niet raadzaam om geneesmiddelen te bewaren in een badkamer waar de temperatuur- en vochtigheidsschommelingen aanzienlijk kunnen zijn.
Anderzijds tonen de stabiliteitsstudies aan dat vele geneesmiddelen bestand zijn tegen kortdurende blootstelling aan relatief hoge temperaturen (40 °C). Als een geneesmiddel dus enkele dagen (of weken) op een warme plaats heeft gelegen (bijv. in een auto blootgesteld aan direct zonlicht, kort verblijf in een mediterraan land), zijn de stabiliteitskenmerken van het geneesmiddel meestal niet veranderd (tenzij de aanduiding “niet bewaren boven 30 °C” op de verpakking is aangebracht). Daarentegen kan in geval van een lange reis naar een land waar de weersomstandigheden zeer verschillend zijn van de onze, de stabiliteit van het geneesmiddel niet langer worden gegarandeerd.
Lees ook: Welke medicijnen zijn verborgen dikmakers?
BesluitIndien een vervallen geneesmiddel in een noodsituatie of door verstrooidheid werd gebruikt, moet je je meestal niet ongerust maken. Gebruik van vervallen geneesmiddelen met nauwe therapeutisch-toxische marge moet echter met grote voorzichtigheid gebeuren. Bespreek dit indien nodig met je (huis)arts. |
Bron:
www.bcfi.be
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
