Gerelateerde artikels
Cholesterol en rode gist rijst: risico’s en mogelijk verbod in België
In dit artikel
Cholesterol en rode gist rijst: risico’s en mogelijk verbod in België
dossier
Voedingssupplementen op basis van rode gist rijst vertonen eigenschappen die vergelijkbaar zijn met geneesmiddelen, maar ze worden niet onderworpen aan dezelfde strikte kwaliteitscontroles. Bovendien kunnen ze ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Daarom adviseerde de Hoge Gezondheidsraad al in 2016 om de verkoop van deze supplementen te verbieden. En tot dit harde besluit komt nu ook het EFSA in zijn laatste advies. Voedingsexpert dr. Ir. Eric De Maerteleire geeft uitleg.
Lees ook: Hoe cholesterol verlagen?
Wat is rode rijst of rode gist rijst?
Rode gist rijst is afkomstig van de microscopische gist Monascus purpureus, die wordt gekweekt op gekookte rijst. Dit product wordt in China al eeuwenlang traditioneel gebruikt in de keuken, als natuurlijke kleurstof en als middel om de spijsvertering en bloedsomloop te bevorderen. Tijdens het fermentatieproces produceert de gist een rode kleurstof, wat de rijst zijn kenmerkende kleur geeft en de naam ‘rode rijst’ verklaart.
Extracten van gefermenteerde rode gist rijst – vaak aangeduid als RYR (naar de Engelse term red yeast rice), Hong Qy of Angkak – worden gepresenteerd als een natuurlijk en onschadelijk alternatief voor cholesterolverlagende geneesmiddelen. Ze zijn verkrijgbaar als voedingssupplement in biowinkels, drogisterijen en online onder merknamen zoals Arkocaps, Pharma-Nord en Purasana. Daarnaast worden ze ook in apotheken verkocht onder namen als Arterin, Staticoncept, Controcol, Cholesfitol, Armolipid en Artechol.
Dr. ir. De Maerteleire: "De samenstelling van deze supplementen varieert echter sterk, met name de hoeveelheid monacolines, waaronder monacoline K. Monacoline K is een natuurlijk statine met eigenschappen die vergelijkbaar zijn met die van voorgeschreven cholesterolverlagende medicijnen."
Lees ook: Wanneer is je cholesterolgehalte te hoog?
Rode rijst is dus eigenlijk meer een medicijn dan een supplement?
Dr. ir. De Maerteleire: "Dat kan je wel stellen. In meerdere Europese landen en Noord-Amerika wordt monacoline K als geneesmiddel verkocht onder de naam lovastatine, maar in België is dit niet het geval.
Voedingssupplementen met monacoline K waren in de Europese Unie lange tijd toegestaan en mochten op het etiket vermelden dat ze "bijdragen tot de instandhouding van een normaal cholesterolgehalte in het bloed". Dit gold echter alleen voor supplementen met een dagelijkse inname van 10 mg monacoline K uit rode gist rijst. Sinds 1 juni 2022 is de maximaal toegestane hoeveelheid monacoline K in dergelijke supplementen verlaagd tot minder dan 3 mg per dag. Hierdoor mogen fabrikanten deze gezondheidsclaim niet langer gebruiken.
In Noord-Amerika beschouwt de FDA monacoline K in rode gist rijst als een niet-goedgekeurd geneesmiddel, waardoor voedingssupplementen met een cholesterolverlagende werking daar verboden zijn. Ook Zwitserland heeft deze supplementen om dezelfde reden verboden.
Ook de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) heeft nu in haar definitieve advies opnieuw zorgen geuit over de veiligheid van monacolines uit rode gist rijst. De EFSA waarschuwt dat zelfs een lage inname aanzienlijke gezondheidsrisico's met zich kan meebrengen."
Lees ook: Podcast: cholesterol en een gezond hart
Waarom kan rode rijst gevaarlijk zijn?
Dr. ir. De Maerteleire: "Het wetenschappelijk advies, dat is gepubliceerd door het ‘Panel on Nutrition, Novel Foods and Food Allergens’ van de EFSA, bevatte een analyse van de gegevens over de veiligheid van monacolines. Het panel concludeerde dat het consumeren van monacoline K in doses van slechts 3 mg per dag kan leiden tot ernstige bijwerkingen, waaronder rhabdomyolyse (overmatige afbraak van spierweefsel), spierpijn en lever- en nierschade. De bevindingen komen overeen met eerdere EFSA-beoordelingen, die veiligheidszorgen aangaven vanwege de chemische gelijkenis van monacoline K met lovastatine, een voorgeschreven statinemedicijn."
Met andere woorden: aangezien rode gist rijst monacolines bevat, kunnen bij gebruik dezelfde bijwerkingen optreden als bij statines. "Deze bijwerkingen zijn wel eerder zeldzaam en komen vooral voor bij hoge dosissen statines en in combinatie met bepaalde andere geneesmiddelen, zoals bepaalde antibiotica van de klasse van de macroliden, of met de gelijktijdige consumptie van pompelmoessap of alcohol," aldus De Maerteleire.
Lees ook: Pompelmoes gevaarlijk wanneer je geneesmiddel neemt
In het rapport werd ook gewezen op inconsistenties in de samenstelling van RYR-supplementen, met variaties in het gehalte aan monacoline K en mogelijke verontreinigingen.
"Daarenboven zijn er bepaalde producten op basis van rode gist rijst die citrinine kunnen bevatten (een schimmelmetaboliet en een gevaarlijke gifstof die als verontreiniging als gevolg van het productieproces kan aanwezig zijn) en daarom in verband gebracht zijn met soms ernstige lever- en nierschade," vertelt De Maerteleire.
Consumenten worden geadviseerd voorzichtig te zijn bij het gebruik van deze supplementen, vooral als ze al gezondheidsproblemen hebben.
Wie moet waakzaam zijn?
In de bevolking zijn er verschillende groepen die ernstige bijwerkingen kunnen ondervinden ten gevolge van het gebruik van producten op basis van rode gist rijst:
- zwangere vrouwen,
- personen met aandoeningen van de lever, nieren of spieren,
- personen ouder dan 70 jaar, kinderen en adolescenten,
- personen die geneesmiddelen nemen die kunnen interageren met statines,
- personen die intolerant zijn voor statines.
Conclusies
- Rode gist rijst, als middel om de cholesterol te verlagen, blijkt niet langer meer aan te bevelen om duidelijke gezondheidsredenen. Consumenten moeten zich hier bewust van zijn maar ook artsen die dit middel nog steeds (mogen) voorschrijven.
- Bepaalde bevolkingsgroepen moeten sowieso al dit product vermijden, maar een uitbreiding naar de gehele bevolking lijkt zinvol.
- Testaankoop testte een aantal van deze supplementen en stelde verschillende inbreuken vast. Zij raden stellig af om zulke supplementen te gebruiken. In dezelfde publicatie op het internet geeft de organisatie ook zinvolle adviezen om het cholesterolgehalte op een natuurlijke manier te verlagen.
- Zullen binnenkort monacolines definitief worden verboden in de EU? Als monacolines uit RYR op welke manier dan ook onveilig worden bevonden, zal de EU waarschijnlijk een verbod opleggen. En hoewel sommige fabrikanten buiten de EU nog steeds RYR-supplementen met monacolines aan EU-consumenten online proberen te verkopen, zou dit illegaal zijn in de toekomst.
Bronnen:
www.health.belgium.be
www.nutraingredients.com
www.gezondheidenwetenschap.be
www.lareb.nl
www.test-aankoop.be
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
