Blaasontsteking (cystitis): symptomen, oorzaken en behandeling

dossier De Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen (WVVH) heeft een 'Aanbeveling voor goede medische praktijkvorming' over de behandeling van cystitis bij de vrouw gepubliceerd.

Wat is een blaasontsteking (cystitis)?

Cystitis is een ongecompliceerde urineweginfectie bij een gezonde volwassen, niet-zwangere vrouw waarbij andere mogelijke oorzaken, zoals gynaecologische problemen, zijn uitgesloten. Er zijn geen tekenen van een afwijking aan de urinewegen. Er bestaat geen andere pathologie of specifieke situatie die het risico op opstijgende infecties verhoogt. Bovendien is er geen sprake van een herval binnen korte termijn (minder dan drie maanden). Men schat dat 3 tot 5% van de volwassen vrouwelijke populatie drie of meer ongecompliceerde urineweginfecties per jaar doormaakt. De kans op een urineweginfectie stijgt met de leeftijd. De helft van alle vrouwen maakt minstens eenmaal een symptomatische urineweginfectie door. Slechts de helft van de vrouwen bezoekt hiervoor een arts. 

Symptomen van een blaasontsteking

Mogelijke symptomen zijn:
- pijnlijke urinedrang (dysurie),
- pijnlijke urinelozing door kramp van de blaas (strangurie)
- frequenter urineren
- aandrang om te plassen
- drukpijn boven de pubis

Meestal ontstaan de klachten vrij plots. Als ze geleidelijk ontstaan wijst dit eerder op urethritis, een ontsteking van de urinebuis door een besmetting met Chlamydia trachomatis of Neisseria gonorrhoeae, twee seksueel overdraagbare aandoeningen.

Lees ook: SOA van A tot Z

Ook klachten die langer dan vijf dagen blijven aanhouden wijzen eerder in de richting van een urethritis.
Irritatie al dan niet bij het plassen, jeuk en veranderd witverlies wijst eerder op een gynaecologische aandoening van de vagina. De klachten van van urinaire en vaginale klachten kunnen elkaar overlappen. Pijnlijk plassen of dysurie komt zowel bij urinaire als vaginale infecties voor. Daarom zal de arts bij urinaire klachten steeds naar vaginale klachten vragen, zoals veranderd witverlies, irritatie en jeuk.
Wanneer het moeilijk plassen gepaard gaat met koorts, flankpijn en een algemeen ziektegevoel gaat het waarschijnlijk om een acute pyelonefritis, een ontsteking van het nierbekken en van de nier.

Lees ook: Vaginale infecties

Oorzaken van een blaasontsteking

Een urineweginfectie wordt bijna uitsluitend veroorzaakt door organismen afkomstig uit de fecale flora (vooral E. coli, verder o.m. Staphylococcus saprophyticus, Proteus spp...). Achtereenvolgens worden vagina, urethra en ten slotte de blaas gekoloniseerd.
De belangrijkste bevorderende factoren zijn:
- geslachtsgemeenschap
- de aanwezigheid van een vreemd voorwerp (bv. diafragma),
- de aanwezigheid van stenen,
- aanwezigheid van een urinaire katheter,
- gebruik van spermiciden
- de kwaliteit van het urogenitaal slijmvlies: atrofie door menopauze of door andere aandoeningen, doet het risico op een urine-weginfectie toenemen
- gebruik van antibiotica, veertien dagen tot een maand voordien, verhoogt de kans op een urineweginfectie

Diagnose van een blaasontsteking

Behandeling van een blaasontsteking

Een ongecompliceerde urineweginfectie wordt beschouwd als een goedaardige aandoening die in 3 à 4 gevallen op 10 spontaan geneest na drie dagen.

Meestal wordt aangeraden om veel te drinken om het plassen te bevorderen, maar het is niet bewezen dat dit het genezingsproces versnelt. Of dat ook geldt voor veenbessensap (cranberry juice) is niet zeker. 

Lees ook: Cranberries beschermen tegen bacteriële infecties

- Antibotica: In haar Aanbeveling opteert de WVVH voor een driedaagse behandeling met ofwel nitrofurantoïne, hetzij trimetroprim. Fluorochinoles worden alleen gebruikt bij gecompliceerde urineinfecties.

Om een urineweginfectie of herhaling ervan te vermijden worden volgende methoden aangeraden:
- frequent plassen
- diafragmagebruik staken
- plassen na coïtus
- bij vrouwen die twee of meer urineweginfecties op zes maand of meer dan drie infecties per jaar doormaken, wordt een preventieve antibiotica-therapie voorgeschreven die minstens 6 maanden moet duren. Ook kan worden aangeraden om na een coïtus preventief antibiotica te nemen.

Lees ook: 10 dingen die je moet weten over een blaasontsteking