Hoe betrouwbaar is een zelftest na vaccinatie?

Zowel de zelftest als de sneltest zijn antigeentesten. Antigeentesten meten de aanwezigheid van bepaalde eiwitten en moeten niet naar een labo gaan voor analyse. Ze kunnen meteen worden uitgevoerd en afgelezen waardoor het resultaat snel (meestal na 15 minuten) bekend is. Een antigeentest is echter minder betrouwbaar dan een PCR-test. Een negatief testresultaat sluit dus nooit volledig uit dat de geteste persoon alsnog besmet is. 

Een sneltest moet afgenomen worden door medisch geschoold personeel of speciaal opgeleid personeel, zoals vrijwilligers van het Rode Kruis. Bij een zelftest is dat niet nodig, en die kan men dus bij zichzelf afnemen. Beide testen hebben bovendien een ander doel: een zelftest is gericht op volksgezondheid, aangezien hij asymptomatische superverspreiders van het virus aan het licht kan brengen en zo de epidemie helpt te beheersen. Die test is dus veeleer een maatregel voor extra veiligheid. Een sneltest gebruikt men daarentegen om een correcte diagnose te stellen.

De betrouwbaarheid van de zelftest is afhankelijk van wie de test uitvoert. De kans op valsnegatieve of valspositieve resultaten is daardoor hoger bij zelftesten. Het juiste tijdstip van aflezen is onder meer belangrijk als je valspositieve resultaten wil vermijden doordat je te lang hebt gewacht. Daarnaast is het mogelijk dat een te oppervlakkige staalname te weinig viruspartikels oppikt, zodat de zelftest valsnegatief uitvalt.

Ook is de gevoeligheid van een zelftest sterk afhankelijk van de virale lading. De term ‘virale lading’ wordt gebruikt om na te gaan hoe besmettelijk iemand is en wijst op het aantal viruspartikels dat aanwezig is bij een besmet persoon. Hoe minder viruspartikels, hoe minder besmettelijk je bent. Een negatief resultaat bij een zelftest sluit waarschijnlijk uit dat de persoon sterk besmettelijk is, maar niet dat hij/zij besmet is (geweest).

Hoe zit het dan met de virale lading na een vaccinatie tegen corona? Ondertussen zijn de eerste gegevens beschikbaar die erop wijzen dat als je gevaccineerd bent en met het virus in contact komt, de virale lading kleiner wordt. Dat gebeurt al twee weken na je eerste vaccindosis. Dat wil zeggen dat een vaccinatie de besmettelijkheid van het virus vermindert.

Maar dat betekent ook dat zelftesten mogelijks niet voldoende gevoelig zijn om een besmetting na vaccinatie te detecteren. Want na elke vaccinatie daalt het aantal viruspartikels drastisch. Aangezien de gevoeligheid van de zelftest sterk afhangt van dat aantal, is het mogelijk dat corona-infecties met een lagere concentratie van het virus niet opgepikt worden met een zelftest. Daaruit kan je concluderen dat een zelftest dus niet nuttig is voor volledig gevaccineerde personen. Een zelftest kan wel aangewezen zijn als extra veiligheidsmaatregel voor personen zonder symptomen die vrezen besmet te zijn geraakt. Geeft die test een positief resultaat, dan moet je dat resultaat altijd nog laten bevestigen door een PCR-test.