Overdrijf niet met wortelsap

nieuws Aan wortels en wortelsap worden allerlei gezondheidsvoordelen toegeschreven.

Wortels bevatten veel bèta-caroteen. Bèta-caroteen is een oranje kleurstof die ook in andere groenten voorkomt zoals spinazie, boerenkool, broccoli, pompoen, en in fruit zoals mango, abrikozen en mandarijnen. Bèta-caroteen wordt in het lichaam omgezet in vitamine A. Het zorgt, net als vitamine A, voor een goede weerstand en is erg belangrijk voor het gezichtsvermogen, met name voor het aanpassen van de ogen aan de duisternis. Er zijn ook aanwijzingen dat bèta-caroteen anti-oxidatieve eigenschappen heeft en de lichaamscellen beschermt tegen vrije radicalen. Vrije radicalen zijn stoffen die schade aan cellen kunnen veroorzaken. Op die manier zou bèta-caroteen ook beschermen tegen ziekten zoals kanker.

Over dat laatste bestaat echter ernstige twijfel. Het toedienen van caroteen aan ratten en muizen voorkomt inderdaad kanker. Mensen met een hoog caroteengehalte in hun bloed hebben ook minder kans op kanker dan mensen met weinig caroteen in hun bloed. Het feit dat mensen met veel caroteen in hun bloed minder kans hebben op kanker suggereert dus dat het eten van groenten met veel caroteen de kans op kanker verkleint. Maar het zou ook kunnen dat mensen met veel caroteen in het bloed een gezondere leefwijze hebben (ze eten minder vlees, ze roken minder, ze sporten meer enzovoorts), en dat het caroteen dus niet de oorzaak is dat ze minder kanker krijgen, maar gewoon een aanduiding dat ze gezonder leven.

Meer zelfs, hoge dosissen caroteen zou bij mensen zelfs kanker kunnen veroorzaken. Twee onderzoeken in Finland en Amerika die het effect van caroteensupplementen op kanker bij mensen nagingen, kwamen bijvoorbeeld tot de verrassende conclusie dat rokers die caroteensupplementen namen respectievelijk 18 en 36% meer kans op longkanker hebben dan mensen die geen supplementen namen. De proefpersonen kregen capsules met 20 milligram caroteen, wat ongeveer overeenkomt met één glas wortelsap.

Moraal van het verhaal

• Het is wetenschappelijk nooit aangetoond dat béta-caroteen een positief effect heeft op de gezondheid (bv. versterking van het immuunsysteem, bescherming tegen kanker, bijvoorbeeld huidkanker, enz.). Het is ook nooit aangetoond dat beta-caroteen beschermt tegen zonnebrand.

• Het is anderzijds wél aangetoond dat te veel caroteen niet gezond is. Pillen met grote hoeveelheden caroteen verhogen de kans op kanker (o.m. long- en prostaatkanker), zeker bij rokers. Uit een onderzoek bij rokers die ook een verhoogd risico hadden op een hartinfarct, is ook gebleken dat het risico op de coronaire vaataandoeningen met 43% kon toenemen bij het gebruik van lage doseringen beta-caroteen. Beta-caroteen zou namelijk HDL-cholesterol kunnen verlagen.

De EFSA (European Food Safety Authority) adviseert daarom om niet meer dan 15 mg bèta-caroteen per dag via supplementen te gebruiken.

• Een overmaat aan beta-caroteen wordt opgeslagen in de vetweefsels en in mindere mate in de lever. Dit kan leiden tot een geelverkleuring van de huid (hypercaretonomie). Hypercaretonomie kan zich ontwikkelen wanneer er meer dan 30mg beta-caroteen per dag gedurende 5 weken wordt geconsumeerd. Deze verkregen kleur gaat weg als er minder beta-caroteen wordt ingenomen. Bruiningspillen kunnen tot 40 mg bèta-caroteen bevatten, dat is dubbel zoveel als de dosis die in de Finse en Amerikaanse onderzoeken werd gebruikt. Vermijd dergelijk pillen dus beter.

• Het caroteen in worteltjes is hetzelfde als dat in capsules. Maar in worteltjes zit veel minder caroteen dan in capsules. Wie twee keer per week worteltjes eet krijgt daaruit twintig keer minder caroteen binnen dan de vrijwilligers in de Finse en Amerikaanse studies binnenkregen uit hun capsules. Worteltjes eten zal dus geen kwaad doen.

• Eén glas wortelsap levert evenveel caroteen als een capsule uit het Finse onderzoek. Doe daarom kalm aan met wortelsap, want teveel caroteen is niet gezond.

The Alpha-Tocopherol Beta Carotene Cancer Prevention Study Group. The Effect of Vitamin E and Beta Carotene on the Incidence of Lung Cancer and Other Cancers in Male Smokers. New England Journal of Medicine. 1994;330(15):1029–35. DOI: 10.1056/NEJM199404143301501

Omenn GS. Effects of a combination of beta carotene and vitamin A on lung cancer and cardiovascular disease. N Engl J Med. 1996
Omenn GS. Chemoprevention of lung cancer: the rise and demise of beta-carotene. Annu Rev Public Health. 1998.

Druesne-Pecollo N, Latino-Martel P, Norat T, Barrandon E, Bertrais S, Galan P, et al. Beta-carotene supplementation and cancer risk: a systematic review and metaanalysis of randomized controlled trials. Int. J. Cancer. 2010 Jul 1;127(1):172–84.

Meer lezen
www.mkatan.nl/columns-en-kranten/volkskrant-columns/10-het-wortelsap-dilemma.html
www.pathofysiologie.nl/geneesmiddelen/zelfbruining-farmacotherapie/beta-caroteen/