Gerelateerde artikels
Selectief mutisme: angst om te praten
In dit artikel
Selectief mutisme: angst om te praten
dossier
Selectief mutisme is een angststoornis waarbij kinderen consequent zwijgen in bepaalde sociale situaties, zoals op school, terwijl ze thuis vaak moeiteloos praten. Hoewel het fenomeen op het eerste gezicht lijkt op extreme verlegenheid, is selectief mutisme veel complexer en heeft het grote invloed op de ontwikkeling en het welzijn van het kind.
Lees ook: Sociale angststoornis: als verlegenheid je sociaal leven beïnvloedt
Wat is selectief mutisme?
© Getty Images
Kinderen met selectief mutisme praten niet in situaties waarin dit wel van hen verwacht wordt, zoals in de klas, bij familieleden of in winkels. Thuis of bij vertrouwde vrienden kunnen ze echter vlot en zonder problemen communiceren. Belangrijk om te weten is dat deze kinderen wel willen en kunnen praten, maar dat hun angst hen blokkeert.
Selectief mutisme begint meestal tussen het derde en vijfde levensjaar en komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens. Bij tweetalige kinderen lijkt de aandoening ook vaker voor te komen, mogelijk door extra onzekerheid in nieuwe sociale en linguïstische omgevingen.
Lees ook: Verlegen zijn: hoe kan je verlegenheid overwinnen?
Oorzaken en risicofactoren
De precieze oorzaken van selectief mutisme zijn nog niet volledig bekend, maar een combinatie van genetische aanleg en omgevingsfactoren speelt een rol. Kinderen met een familiaire voorgeschiedenis van angststoornissen lopen meer risico. Ook traumatische ervaringen, een nieuwe omgeving of hoge verwachtingen kunnen een trigger zijn.
Lees ook: Wat is angst en wanneer spreekt men van een angststoornis?
Symptomen selectief mutisme
Kinderen met selectief mutisme hebben vaak een rijk palet aan interesses en talenten. Ze nemen graag deel aan activiteiten, zolang spreken niet vereist is. Ze communiceren non-verbaal, bijvoorbeeld door te knikken, schrijven of gebaren. In sommige gevallen is hun angst zichtbaar: ze vermijden oogcontact, bevriezen of durven nauwelijks te bewegen.
Het zwijgen wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd als koppig of ongehoorzaam gedrag, terwijl het in feite gaat om een intense angst om fouten te maken, kritiek te krijgen of niet aan verwachtingen te voldoen. Door deze angst vermijden ze praten, wat hun spreekvrees alleen maar versterkt.
Diagnose selectief mutisme
Om te spreken van selectief mutisme, moet aan de volgende voorwaarden voldaan zijn:
- Consistent zwijgen in specifieke situaties waarin communicatie verwacht wordt (bijvoorbeeld op school).
- Vlot praten in vertrouwde omgevingen, zoals thuis. Het kind beheerst de taal dus voldoende.
- Langdurige stilte, minimaal één maand. Bij tweetalige kinderen 6 maanden.
- Hinder in de ontwikkeling, zoals beperkingen op school of bij sociale interacties.
Diagnose en behandeling vragen een uitgebreide analyse door een team van specialisten, zoals een kinderpsychiater, orthopedagoog, psycholoog en logopedist. Via vragenlijsten, observaties en spelactiviteiten worden de sterktes en zwaktes van het kind in kaart gebracht. Het is belangrijk om eventuele bijkomende problemen, zoals een taalstoornis of autisme, te identificeren en aan te pakken.
Lees ook: Hoe herken je autisme bij baby’s en kleuters?
Behandeling selectief mutisme
Selectief mutisme gaat zelden vanzelf over. De meest effectieve aanpak is een combinatie van cognitieve gedragstherapie en ouderbegeleiding. De behandeling verloopt in kleine stappen:
- Opbouwen van zelfvertrouwen: Het kind leert positieve gedachten over zichzelf en anderen te ontwikkelen.
- Oefeningen in veilige situaties: Eerst wordt geoefend met geluiden, fluisteren en uiteindelijk praten, vaak via spelletjes en verhalen.
- Uitbreiden naar sociale situaties: Zodra het kind durft te praten met de therapeut, wordt geoefend in uitdagendere omgevingen, zoals de school.
Een goede samenwerking tussen ouders, leerkrachten en therapeuten is cruciaal. Ouders en leerkrachten krijgen begeleiding om het kind te ondersteunen en leren omgaan met de tussenstappen en uitdagingen.
Hoewel er in Vlaanderen centra en therapeuten zijn die gespecialiseerd zijn in selectief mutisme, blijft het aanbod beperkt. De therapie is intensief en vraagt vaak verplaatsingen naar school, wat een financiële en logistieke drempel kan vormen voor gezinnen. Nochtans is tijdige interventie cruciaal. Met de juiste begeleiding kan een kind met selectief mutisme leren om stap voor stap zijn angst te overwinnen. Op de website https://selectiefmutisme.be vind je meer info, en waar je hulp kan vinden. Ook logopedisten-stottertherapeuten behandelen ‘spreekvrees’. Op de site van de Vereniging Vlaamse logopedisten kan je een stottertherapeut in je buurt vinden.
Lees ook: Vormen van psychotherapie: wat is cognitieve gedragstherapie?
Bronnen:
https://selectiefmutisme.be
https://www.kinderneurologie.eu
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
