Ons brein overdrijft om beter te onthouden

We overdrijven allemaal wel eens. Soms met opzet, maar vaak ook onbedoeld omdat we ons zaken echt anders herinneren. Uit Amerikaans onderzoek blijkt nu dat ons brein bepaalde gedane waarnemingen in ons geheugen dikker aanzet om zo beter een onderscheid te kunnen maken tussen gelijkaardige herinneringen. Overdrijving zou in deze dus een nuttig geheugentrucje zijn van de hersenen.

Herinneringen stemmen dikwijls niet geheel overeen met de werkelijkheid. Zo was die spin die je als kind de stuipen op het lijf joeg, waarschijnlijk niet zo groot als je je herinnert. Hetzelfde geldt wellicht voor die visvangst waar je nonkel altijd over vertelt. 

Er spelen verschillende factoren mee bij een onbewuste vervorming van de werkelijkheid in je gedachten, maar neurowetenschappers van de Universiteit van Oregon en de New York-universiteit denken dat overdrijvingen in sommige gevallen slimme trucjes zijn van je brein. Ze zouden je namelijk helpen om het verschil te onthouden tussen vergelijkbare zaken.

De onderzoekers in de Verenigde Staten baseren zich op een experiment dat ze uitvoerden met 29 proefpersonen. Ze lieten deze gedurende twee dagen verschillende beelden zien, die ze zo goed mogelijk in hun geheugen moesten opslaan.

De deelnemers moesten onder meer de combinaties onthouden van gezichten met bepaalde gelijkaardige objecten, zoals verscheidene paraplu’s, die enkel licht van kleur verschilden. Zo was één paraplu bijvoorbeeld lichtgroen en een andere donkergroen.

Op dag twee konden de proefpersonen de combinaties beter onthouden dan op de eerste dag, wat uiteraard logisch is, want we leren door te oefenen. Maar de onderzoekers vonden ook bewijs van een zekere strategie die hun hersenen daarvoor toepasten. Het bleek namelijk dat mensen die de juiste combinaties goed konden herinneren, de kleurverschillen tussen gelijkaardige objecten sterk overdreven, zodanig dat ze niet meer overeenkwamen met de werkelijke kleuren.

De onderzoekers vulden deze bevinding aan met hersenanalyses uitgevoerd met zogenaamde fMRI-scanners. Die technologie bracht de hersenactiviteit van proefpersonen in bepaalde hersengebieden in kaart terwijl de mensen zich de beelden van objecten voor de geest haalden. De analyses wezen op het belang van verschillen tussen patronen van hersenactiviteit in deze hersengebieden. Deze verschillen waren meer uitgesproken wanneer mensen de kleurverschillen tussen objecten overdreven én ze de juiste combinaties beter konden herinneren.

Volgens de onderzoekers zal het brein niet enkel kleurverschillen overdrijven om herinneringen van elkaar te onderscheiden. Als je bijvoorbeeld op twee verschillende dagen een strandwandeling maakt, kunnen je hersenen onder andere onthouden dat er de ene dag meer wind stond dan de andere. Wanneer je een herinnering aan een van de twee wandelingen wil oproepen, kan je brein de winderigheid of de kalmte tijdens de wandeling overdrijven om de juiste herinnering te achterhalen.

“Ons geheugen is dynamisch”, stelde onderzoeksleidster Yufei Zhao van de Universiteit van Oregon. “Aan de ene kant kunnen herinneringen vervagen en minder nauwkeurig worden. Maar aan de andere kant kunnen bepaalde aanpassingen, vervormingen van herinneringen, nuttig zijn in het dagelijks leven.”

Alle deelnemers aan deze recente studie waren jonge, gezonde volwassenen met een goed geheugen. In de toekomst willen de onderzoekers ook het herinneringsvermogen van oudere mensen onder de loep nemen. Zo willen ze nagaan of iemands geheugen slechter gaat werken onder meer omdat zijn of haar brein na verloop van tijd niet meer in staat is om de verschillen tussen gelijkaardige herinneringen te overdrijven.