Een gezonde leefstijl kan kanker voorkomen

nieuws Bijna een derde van alle kankergevallen en bijna 40% van de sterfte aan kanker is toe te schrijven aan een minder gezonde leefstijl. Een gezonde levenswijze zou jaarlijks 40.000 kankerdiagnoses in Nederland kunnen voorkomen. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek in Nederland in opdracht van KWF Kankerbestrijding en gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

De studie berekende wat het percentage kankergevallen is dat te wijten is aan leefstijlfactoren op basis van de nieuwste wetenschappelijke gegevens voor Nederland. De onderzochte leefstijlfactoren waren: roken, alcoholgebruik, overgewicht, bewegen en 6 voedingsfactoren (consumptie van groente, fruit, vlees en vleeswaren en inname van calcium en voedingsvezel). De leefstijlfactoren werden zo ingedeeld dat de groep met het hoogste risico (bijvoorbeeld rokers) kon worden vergeleken met groepen met lagere risico’s (bijvoorbeeld ex-rokers en niet-rokers).

De onderzoekers schatten dat van de 98.971 nieuw gediagnosticeerde patiënten met kanker vanaf 20-jarige leeftijd in 2010 in Nederland, er 29.938 (30%) toegeschreven konden worden aan deze leefstijlfactoren. Roken had de grootste bijdrage (19% van alle nieuwe kankergevallen), gevolgd door niet-optimale voedingsgewoonten (10%), overgewicht (4%), alcoholgebruik (3%) en lichamelijke inactiviteit (2%).

Niet-optimale voedingsgewoonten droegen in belangrijke mate bij aan het ontstaan van dikke- en endeldarmkanker (38% van totale aantal gevallen), hoofd- en halskanker (29%) en luchtpijp- en longkanker (20%). Overgewicht (29%) en onvoldoende bewegen (15%) droegen sterk bij aan het ontstaan van baarmoederkanker. Overgewicht was ook een belangrijke factor voor adenocarcinoom van de slokdarm (29%) en nierkanker (17%) en iets mindere mate voor alvleesklier-, darm-, eier- stok-, en borstkanker, waarbij voor borstkanker werd verdisconteerd dat overgewicht enigszins beschermt tegen premenopauzaal gediagnosticeerde borstkanker (-3%), maar sterker bijdraagt aan postmenopauzale borstkanker (9%). Alcoholgebruik draagt vooral bij aan plaveiselcelcarcinoom van de slokdarm (44%) en hoofd-hals- kanker (26%), maar daarnaast ook aan lever- (17%), darm- (11%) en borstkanker (8%). Alcoholgebruik daarentegen droeg bij aan 30% minder nierkanker.

Roken droeg meer bij aan kanker bij mannen dan bij vrouwen (23 vs. 14%). Dit verschil kan verklaard worden doordat vrouwen vroeger minder rookten. De incidentie van longkanker bij vrouwen neemt echter nog steeds toe. Ook de mate waarin onvoldoende bewegen bijdraagt aan het ontstaan van kanker verschilde tussen mannen en vrouwen, namelijk bij 1% van de mannen en bij 3% van de vrouwen. Bij mannen werd de belangrijkste bijdrage van voeding geleverd door onvoldoende fruit- (3%) en groenteconsumptie (2%). Bij vrouwen was het grootste gedeelte eveneens te verklaren door onvoldoende fruit- en groenteconsumptie (2%), maar ook onvoldoende vezelinname had een vergelijkbare bijdrage (2%).
Van de sterfte aan kanker in 2010 was naar schatting 38% (ruim 16.000 personen) toe te schrijven aan leefstijlfactoren. Roken droeg bij aan 28% van de sterfgevallen, niet-optimale voeding aan 11%, overgewicht aan 4%, en alcoholgebruik en onvoldoende bewegen elk aan 2% van de sterfgevallen

Voorspellingen voor 2020 lieten zien dat bewegen en consumptie van alcohol en vlees minder gaan bijdragen, terwijl overgewicht, afnemende voedingsvezelinname en onvoldoende groente- en fruitconsumptie meer gaan bijdragen.
Deze resultaten komen grotendeels overeen met resultaten uit andere Europese landen.

Het gaat hier natuurlijk om schattingen en gemiddelden. De werkelijke bijdrage van leefstijlfactoren kan hoger zijn omdat nog veel andere kennislacunes bestaan. Zo zijn er voor borstkanker duidelijke aanwijzingen dat blootstelling aan schadelijke factoren op jonge leeftijd het risico op latere leeftijd verhoogt. Voor sommige soorten kanker, waaronder borst- en darmkanker, is het risico verhoogd voor langere mensen; dit kan wijzen op invloed van voeding tijdens de jeugd, maar het mechanisme hierachter is onduidelijk en vergt meer onderzoek. Bovendien zijn een aantal leefstijlgerelateerde risicofactoren niet opgenomen in dit onderzoek, zoals blootstelling aan zonlicht en het gebruik van de zonnebank, die sterk aan de 3 belangrijkste soorten huidkanker bijdragen, het geven van borstvoeding (beschermt tegen borstkanker), passief roken en besmetting met een hoogrisicotype van het humaan papillomavirus via seksueel contact.

De onderzoekers benadrukken ten slotte dat de onderzochte leefstijlfactoren vrijwel allemaal een aanzienlijk effect hebben op andere chronische ziekten. Roken draagt sterk bij aan de ziektelast door COPD, hart- en vaatziekten en diabetes mellitus, overgewicht aan diabetes mellitus en hart- en vaatziekten, gebrek aan beweging en te weinig groenten- en fruitconsumptie aan hart- en vaatziekten, en overmatig alcoholgebruik aan het optreden van een CVA.