Wat kunnen postbiotica doen voor onze gezondheid?

Kim De Paepe, postdoctoraal onderzoeker bij het Centrum voor Microbiële Ecologie en Technologie aan UGent, legt uit wat postbiotica precies zijn en hoe ze niet alleen kunnen bijdragen aan onze gezondheid, maar ook specifieke westerse beschavingsziektes kunnen bestrijden.

Postbiotica bevatten niet-levende microbiële celcomponenten of micro-organismen. Micro-organismen, zoals de bacteriën in gefermenteerde voedingsproducten of onze darmbacteriën, maken tal van celcomponenten en metabolieten aan die onze gezondheid kunnen beïnvloeden. Dergelijke metabolieten of celcomponenten blijven actief, ook al worden de micro-organismen waar ze van afstammen geïnactiveerd of afgedood. Microbiële metabolieten zijn bijzonder divers en hebben uiteenlopende functies in ons lichaam.

De gunstige postbiotische functies omvatten onder andere het aanleveren van componenten die de groei van andere bacteriën hinderen, waaronder eventuele ziekteverwekkers of pathogenen. Voorbeelden van dergelijke antimicrobiële stoffen zijn melkzuur en bacteriocines. 

Daarnaast kunnen dode cellen of celfragmenten ook concurreren met opportunistische pathogenen door het innemen van aanhechtingsplaatsen. Dit interfereert met het binden en vervolgens binnendringen van de ziekteverwekkers in ons bloedbaan en de rest van ons lichaam. De micro-organismen in het menselijk lichaam zijn namelijk gecompartimentaliseerd, i.e. geconcentreerd en geïsoleerd op daartoe voorbestemde plaatsen (zoals de darmholte, de vagina en de huid) die voorzien zijn op micro-organismen en goed afgescheiden zijn van de bloedbaan en de rest van ons lichaam. In de darmen bestaat de afscheiding uit een stevige laag menselijke epitheelcellen die invasies en infecties door micro-organismen voorkomen. Een goede epitheliale barrièrefunctie is daarom essentieel voor onze gezondheid. En hiertoe kunnen postbiotica ook bijdragen. Bepaalde korteketenvetzuren (acetaat, propionaat, butyraat), eiwitten en suikers (exopolysachariden) die bacteriën uitscheiden, versterken de darmbarrière. 

Korteketenvetzuren kunnen daarnaast ook een invloed uitoefenen op de hormoonsignalisatie in de darm. Ze stimuleren bijvoorbeeld de productie van hormonen die een verzadigingsgevoel opwekken en voedselinname remmen. Butyraat heeft tevens anticarcinogene (kankerontwikkelingsremmende) en anti-inflammatoire (ontstekingsremmende) eigenschappen. 

Het immuunsysteem, dat ontstekingsreacties controleert, wordt niet enkel beïnvloed door metabolieten maar wordt ook getraind door de blootstelling aan celfragmenten van micro-organismen. Een goede training van ons immuunsysteem is van belang om schadelijke, potentieel gevaarlijke micro-organismen te kunnen onderscheiden van onschuldige, goedaardige micro-organismen. Daarnaast berusten postbiotische effecten ook op het vrijstellen van neuroactieve componenten die kunnen inwerken op het darm- en centraal zenuwstelsel. Serotonine, ook wel het gelukshormoon genoemd, wordt bijvoorbeeld aangemaakt door bepaalde soorten darmbacteriën. 

Tot slot kunnen postbiotica ook op nutritioneel vlak van belang zijn. Darmbacteriën zijn een belangrijke bron van vitamine K, een essentiële vitamine die ons eigen lichaam niet kan aanmaken.

Deze voorbeelden zijn slechts een greep uit het uitgebreide spectrum van microbiële componenten met postbiotische werking die nuttig en voordelig zijn voor ons lichaam. Postbiotica scheppen mogelijkheden in de strijd tegen beschavingsziektes als allergieën, obesitas, type II diabetes, metabool syndroom, darmkanker en inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn en ulceratieve colitis en prikkelbare darm syndroom, maar de vermarkting van postbiotica vergt een wetgevend kader en verder onderzoek van de veelbelovende bevindingen. Doorgedreven wetenschappelijk onderzoek is bovendien vereist om het tot nog toe onontgonnen buitengewone potentieel van onze micro-organismen ten volle te benutten.”