Hoogbegaafdheid: kenmerken bij kinderen

dossier Het woord hoogbegaafd roept nogal eens het stereotiep beeld op van een kind-professor. Een hoogbegaafd kind is ook een gewoon kind dat heel veel vragen stelt, vragen over zaken waar zijn leeftijdsgenoten nog niet mee bezig zijn. Een definitie geven over hoogbegaafdheid is dus niet makkelijk. Sommige auteurs en experts vinden het intelligentiequotiënt ( IQ) belangrijk. Heeft je kind een IQ van 130 of meer, dan is het hoogbegaafd.

Lees ook: Hoogsensitiviteit: leven zonder filter

Zijnskenmerken hoogbegaafdheid

Meer en meer zijn de wetenschappers er over eens dat hoogbegaafd zijn met veel meer te maken heeft dan alleen met het IQ of het verstandelijke. Hoogbegaafdheid is met andere woorden niet zomaar samen te vatten in een cijfer. Naast deze verstandelijke aspecten zijn er ook andere kenmerken bij hoogbegaafde kinderen vrij duidelijk. Deze persoonskenmerken (ook wel zijnskenmerken genoemd) zijn bijv. een sterk uitgesproken rechtvaardigheidsgevoel, een aanzienlijke gevoeligheid, de lat hoog leggen en een kritische instelling.

Men kan stellen dat het cognitieve aspect borg staat voor een grote leerhonger. Het zijnsluik wordt vertaald door het gevoel anders te zijn. Hierdoor zijn hoogbegaafde kinderen verschillend van wat normaal gangbaar. Dit is vaak knap lastig, voor het kind , voor de ouder, voor de omgeving. Hoogbegaafde kinderen vragen al zeer vroeg thuis meer aandacht dan een kind met een gemiddeld IQ. Ze vragen ook meer dan een doorsnee kind op school. Ze hebben duidelijk behoefte aan een vrij intensieve begeleiding. Als deze kinderen onvoldoende boeiende ervaringen worden aangeboden, is hun leerhonger niet gestild. Dit kan leiden tot verveling en niet-gemotiveerd zijn en onderpresteren tot gevolg. Ook het gevoel anders te zijn kan het kind parten spelen.

Lees ook: Wat zijn de symptomen van perfectionisme?

Lees ook: Hoe kan je ongezond perfectionisme aanpakken?

Hoogbegaafdheid bij kind

Bij kleuters wordt er nog niet gesproken van hoogbegaafdheid. Hier spreekt men van een ontwikkelingsvoorsprong.
Deze kleuters lopen meer risico dan andere kleuters om in de problemen te raken.
Uit recent onderzoek blijkt immers dat ouders van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong meer psychisch lijden melden in de kleuterschool dan andere ouders.

Vroege signalering en het stillen van de leerhonger kan problemen zoals maladaptief perfectionisme, faalangst, demotivatie en onderpresteren voorkomen. Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong hebben een specifieke eigenheid die maakt dat ze zich anders voelen dan leeftijdsgenootjes. Ze hebben vaak het gevoel dat andere kleuters hen niet begrijpen en zijn met thema’s begaan waarvoor andere kleuters nog geen interesse hebben. Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong zonderen zich geregeld af van hun leeftijdgenootjes waardoor ze een geïsoleerde indruk maken en vaak zichzelf bezighouden.

Lees ook: Buikpijn bij kinderen: een fysieke of psychische oorzaak?

In de lagere school vallen deze kinderen dikwijls op doordat ze al vroegtijdig bezig zijn met letters en cijfers. Ze zoeken oplossingsstrategieën die andere kinderen niet kunnen volgen en ze spelen dikwijls met oudere kinderen of ze zonderen zich af. De lagere school is voor deze kinderen meestal vrij makkelijk, waardoor ze een slechte werkhouding krijgen omwille van het feit dat ze geen moeite moeten doen om goede resultaten te behalen. Toch zijn er ook die slechte resultaten halen en op jonge leeftijd niet laten zien wat ze in hun marge hebben. Beide groepen hebben extra aandacht en ondersteuning nodig.

Eens in de middelbare school loopt het voor deze kinderen vaak mis. Met een leerling die in het begin van de middelbare school een bijzonder intelligente indruk maakt in de klas door bijvoorbeeld inzichtelijke en moeilijke opdrachten tot een goed einde te brengen, maar die weinig overtuigende resultaten neerzet, weten de leerkrachten meestal geen raad. Als deze leerling bovendien ook nog eens uitdagende opmerkingen maakt en de leerkracht doodleuk op zijn fouten wijst is het hek van de dam. Onderpresteren is hier dan ook dikwijls aan de orde en dient in deze levensfase aandacht te krijgen.

Daarnaast zijn er in de secundaire school ook heel wat hoogbegaafde leerlingen die goede prestaties neerzetten. Iedereen is vol lof over hen en ze voelen zich sterk gewaardeerd ten gevolge van prima resultaten. Enige alertheid is in deze echter wel geboden vermits sommige van deze presteerders ongezien een grote faalangst ontwikkelen waardoor ze eens aan de universiteit gekomen compleet afhaken doordat ze niet gewoon zijn om cursussen minder gedetailleerd onder de knie te hebben. Opgeven komt dan wel heel dichtbij… met het niet behalen van een diploma tot gevolg.

Het is in zijn totaliteit belangrijk om met de school op een positieve manier in communicatie te gaan. Probeer met de school op dezelfde golflengte te zitten en als ouder een weg te vinden in een goede begeleiding van je kind. 

Lees ook: Faalangst: soorten, symptomen en behandeling

Testen op hoogbegaafdheid?

Als je twijfelt of je kind hoogbegaafd is, dan kan je in eerste fase een lezing over hoogbegaafdheid bijwonen of literatuur raadplegen. “Als je kind (g)een Einstein” is, van prof. dr. Tessa Kieboom geeft een zeer duidelijke weergave van wat hoogbegaafdheid nu werkelijk is. Vervolgens kan je contact opnemen met een CLB medewerker op school of met de leerkracht. 

Sommige kinderen ondergaan een IQ test, dit is echter niet voor alle kinderen noodzakelijk.


Als je merkt dat je kind zich ongelukkig voelt, onderpresteert of psychische klachten vertoont omwille van zijn hoogbegaafdheid dan is het raadzaam een expert te consulteren. Coaching van onderpresterende kinderen kan dikwijls een oplossing bieden.


Op school is het noodzakelijk dat hoogbegaafde kinderen specifieke ondersteuning krijgen zoals differentiatie naar boven en kangoeroewerking. Zij hebben nood aan uitdagende projecten om zich op een positieve wijze te kunnen ontplooien. Elk kind functioneert goed als het dingen kan doen waar het zich aan interesseert en wat op zijn niveau is. Een kind dat een beetje achter is op zijn leeftijd heeft het dikwijls moeilijk om goed te functioneren tussen zijn leeftijdgenootjes. Op school moet het dingen doen waar het nog niet rijp voor is en die voor hem of haar veel te moeilijk zijn. Voor een hoogbegaafd kind is het net zo. Op school moet het dingen doen die voor hem of haar veel te gemakkelijk zijn en hem dikwijls ook niet interesseren.

De uitleg en de antwoorden die hij krijgt op vragen begrijpt hij dikwijls niet, want ze zijn niet op zijn niveau gegeven en dus voor hem of haar verwarrend. Als een hoogbegaafd kind in het eerste kleuterklasje vraagt voor een geel potlood aan zijn buurjongen en het krijgt van zijn medeleerlingen eerst een blauw en daarna een groen potlood, dan geraakt dit kind in de war. In de plaats van te denken oei zij kennen de kleuren nog niet, denkt dit kind 'is geel wel geel?' Het kind wordt zeer onzeker en de kans is groot dat het zich gaat gedragen zoals zijn leeftijdgenootjes. Een kleuterjuf die dergelijke signalen herkent en dit kind een gepaste uitleg geeft maakt hier een wereld van verschil. 

Lees ook: Hoe herken je autisme bij baby’s en kleuters?

Waar kan je terecht?

De website van Exentra biedt heel wat informatie over hoogbegaafdheid. Daarnaast bieden ze ook lezingen, cursussen, en begeleidingstrajecten voor scholen aan. De VZW onderneemt bovendien ook maatschappelijke acties om hoogbegaafde personen optimaal te laten functioneren.