Buikpijn bij kinderen: een fysieke of psychische oorzaak?

dossier Buikpijn komt veel voor bij kinderen. Van de kinderen op lagere schoolleeftijd heeft tien tot zelfs dertig procent er regelmatig last van. Behalve buikpijn hebben deze kinderen vaak ook andere klachten zoals misselijkheid, verstopping of diarree. Bij kinderen die nog niet spreken, is het zeer moeilijk uit te maken waar het kind pijn heeft, en ook grotere kinderen drukken de plaats en de kenmerken van de pijn niet steeds duidelijk uit. Maar zelfs oudere kinderen kunnen het moeilijk hebben de juiste plaats en de intensiteit van de pijn te beschrijven.

Als een kind jonger dan 2 jaar langer dan 1 uur weent of kreunt, als zijn gezicht bleek en verbeten is en zijn beentjes ingetrokken zijn, moet men alleszins denken aan buikpijn. Buikpijn bij kinderen kan verschillende oorzaken hebben. Meestal wordt er geen duidelijke lichamelijke oorzaak gevonden. Kinderen klagen echter nooit zomaar over buikpijn. Ook al is er geen lichamelijke oorzaak, er is altijd een reden voor de buikpijn. In 90 % van de gevallen zouden stress, spanningen of psychische problemen aan de basis liggen.

Lees ook: Tips om je kind bij te staan tijdens de examens

Soorten buikpijn

Acute buikpijn

Heeft je kind vrijwel nooit buikpijn en plotseling wel, dan kan het een infectie hebben. Een voorbeeld daarvan is buikgriep (acute gastro-enteritis). Vaak heeft het kind dan ook diarree, koorts en is het misselijk waardoor het moet braken. De pijn is hevig, maar duurt kort en is na een paar dagen meestal helemaal verdwenen. Een blindedarmontsteking veroorzaakt ook dit soort klachten. Maar de pijn zit dan vooral rechtsonder in de buik. Ook een blaasontsteking kan buikpijn en koorts veroorzaken.

Chronische buikpijn of terugkerende buikpijn

Het kind kan ook vaker en soms meerdere keren per week buikpijn hebben. De ene keer is de pijn hevig, de andere keer zeurend. Als deze klachten meer dan twee maanden duren of heel geregeld terugkomen, spreken we van chronische buikpijn. Soms heeft deze pijn een lichamelijke oorzaak, maar meestal niet. Kinderen kunnen ook door psychische problemen chronische buikpijn krijgen. Bijvoorbeeld door een scheiding of door het overlijden van een dierbaar persoon of dier. Of omdat het gepest wordt op school.

Lees ook: Wat is die knoop in je maag als je je slecht voelt?

Buikpijn met een psychische oorzaak

Buikpijn met een psychische oorzaak mag je niet afdoen als komedie. Kinderen voelen echt wel pijn. Dat er geen lichamelijke oorzaak gevonden wordt, betekent niet dat de pijn ingebeeld is. Het is belangrijk om de klacht ernstig te nemen en de oorzaak proberen te achterhalen zodat je deze kunt aanpakken.

Buikpijn met een psychische oorzaak is meestal niet hevig. Gewoonlijk komt die pijn geleidelijk op en wordt ze als niet erg en draagbaar beschreven. De pijn treedt doorgaans op rond de navel, soms net erboven. Hoe verder de pijn van de navel, hoe groter de kans op een lichamelijke oorzaak. Bestaan de klachten bij terugkerende buikpijn steeds alleen uit buikpijn en zijn er geen andere klachten aanwezig, dan is een psychische oorzaak zeer waarschijnlijk. Indien stress, emoties of spanningen de buikpijn veroorzaken, zal deze meestal niet ’s nachts optreden. Door de pijn is het evenwel mogelijk dat het kind moeilijk in slaap valt of vroeg wakker wordt.

Soms gaat de buikpijn gepaard met hoofdpijn. Vaak zijn er nog andere symptomen zoals braken, misselijkheid, darmspasmen, overmatig zweten.

Oorzaken

Diverse redenen kunnen aan de basis liggen van dit soort buikpijn.

• Spanningen door bijvoorbeeld: ziekte van een gezinslid, financiële problemen thuis, scheiding van ouders, te hoge verwachtingen van ouders
• Problemen op school door bijvoorbeeld: faalangst, leerproblemen, pestgedrag
• Stress-situaties door bijvoorbeeld: geboorte van broertje of zusje, verhuis, verandering van school, ruzie met vriendje, houden van een spreekbeurt
  
  

Lees ook: Tips voor faalangst bij kinderen

Risicofactoren

Sommige kinderen zijn vatbaarder voor buikpijn veroorzaakt door psychische factoren. 

• Kinderen die hun gevoelens van angst en verdriet nooit mogen uiten omdat ze steeds ‘flink moeten zijn’.
• Kinderen met een overbezorgde moeder of vader. Als ze buikpijn hebben, krijgen ze overdreven veel aandacht, moeten ze niet naar school of worden ze vrijgesteld van activiteiten die ze vervelend vinden (bv. turnen). De pijn wordt als het ware beloond, waardoor ze sneller weerkeert. Als ouder vraag je ook beter niet voortdurend hoe een kind zich voelt en of het geen pijn heeft. Want kinderen die deze vragen constant te horen krijgen, gaan wat ze voelen vaker als pijn interpreteren.
• Kinderen wiens ouders vaak klagen over ziekte en pijn.
  
  

Lees ook: Hoe ontstaat angst?

Buikpijn met een fysieke oorzaak

Slechts bij één op de tien kinderen met buikpijn vindt de arts een lichamelijke oorzaak.
Een lichamelijke oorzaak is waarschijnlijk als:

• de buikpijn op een andere plaats zit dan rond de navel (bijvoorbeeld: pijn in de lies, pijn in de balzak). Hoe verder de pijn van de navel afligt, hoe groter de kans op een lichamelijke oorzaak;
• de buikpijn samengaat met afwijkingen in de ontlasting (bijvoorbeeld: continu diarree, bloed bij de ontlasting);
• de buikpijn samengaat met afwijkingen bij het plassen (bijvoorbeeld: vaak plassen of pijn bij plassen, weer in bed plassen na eerder droog geweest te zijn);
• de buikpijn samengaat met koorts, gewichtsverlies, gewrichtsklachten of huiduitslag;
• de buikpijn samengaat met stoornissen die ongewoon zijn of als de buikpijn veel heftiger is of langer duurt dan normaal.
  
  

Lees ook: Kunnen jongens en mannen beter staand of zittend plassen?

Darmkrampen

Verstopping (obstipatie)

Gastritis of gastro-enteritis

Reflux

Urineweginfecties

Menstruatieklachten

Voedselovergevoeligheid

Lees ook: Koemelkallergie of lactose-intolerantie bij baby's: de verschillende symptomen

Lees ook: Hoe hou je een zandbak proper en waarom is dat belangrijk?

Heelkundig te behandelen aandoeningen

Maagaandoeningen 

Lees ook: Kinderziekten en hun symptomen

Darmaandoeningen

Darmobstructie: 
Bij een darmobstructie is de doorgang door de darm volledig afgesloten. Dit veroorzaakt een hevige buikpijn. Het kind maakt geen stoelgang en moet vaak braken, heeft een opgeblazen buik en men hoort veel borrelgeluiden. Bij zuigelingen is een darmobstructie meestal het gevolg van een specifieke erfelijke misvorming. Deze geeft doorgaans vrij snel aanleiding tot problemen, soms zelfs reeds na de eerste maaltijd. Bij oudere kinderen kan de obstructie een gevolg zijn van vergroeiingen, een ingeslikt voorwerp, een invaginatie, een verdraaiing ('knoop') in de darmen, een ingeklemde breuk, een slag of stoot op de buik, enz. Dit is net als invaginatie een medische urgentie.

Lees ook: Darmobstructie: mogelijke oorzaken en symptomen

• Een keelontsteking (angina) en een longontsteking (pneumonie) kunnen buikpijn veroorzaken door ontsteking van de lymfeknopen in de buik.
• Oor- of keelpijn: Vooral twee- tot vierjarigen geven buikpijn aan terwijl ze eigenlijk oor- of keelpijn hebben. Op die leeftijd is de buik immers een soort oerplaats van gevoelens van pijn en onbehagen, terwijl daar eigenlijk niets aan de hand is.
• Scheur in de milt komt zeer zelden voor bij kinderen behalve bij een trauma, bijv. een val met de fiets.
  Bepaalde nierziekten, meestal te wijten aan een misvorming.
• Een torsie van de teelbal of een eierstokcyste. Vooral tijdens het eerste levensjaar, maar mogelijk op elk ogenblik tijdens de kinderjaren. De pijn is zeer hevig, braken en shock volgen snel. Bij onderzoek vindt men een scrotale zwelling. Afgesnoerde teelballen moeten zo snel mogelijk behandeld worden, zoniet sterven ze snel af. De symptomen, gevolgen en behandeling van een torsie van de ovariumsteel of een breuk van ovariële cysten bij kleine meisjes zijn grosso modo dezelfde als bij jongetjes met een afsnoering van de teelballen.

Lees ook: 11 oorzaken voor klachten aan de teelballen en hoe behandelen

Bronnen:
www.mlds.nl
www.henw.org

Lees ook: Buikpijn bij kinderen: wat kan je zelf doen?