Gerelateerde artikels
Alles over de menstruatiecyclus
In dit artikel
Alles over de menstruatiecyclus
dossier
Onder menstruele cyclus verstaat men de maandelijkse veranderingen die je lichaam doormaakt om zich voor te bereiden op een mogeljke zwangerschap. Dit gebeurt onder invloed van hormonen en de eierstokken.
Lees ook: Inwendige vrouwelijke geslachtsorganen
De hypothalamus en de hypofyse
© Getty Images
De hypothalamus is het hersenweefsel dat in de nabijheid van de hypofyse ligt. De hypothalamus heeft een regulerende werking op de hypofyse door afscheiding van hormonen, namelijk LHRH (luteinizing hormone releasing hormone) of GnRH (gonadotropin releasing hormone).
De hypofyse is een minuscuul orgaantje gelegen onder de hersenen. De hypofyse produceert belangrijke hormonen: FSH (follikel stimulerend hormoon) dat zorgt dat een van de follikels gaat groeien en rijpen en LH (luteïniserend hormoon) noodzakelijk voor de eisprong of ovulatie en de vorming en instandhouding van het corpus luteum. Deze 2 hormonen worden gonadotrope hormonen genoemd en worden door de hypofyse vrijgegeven naar de bloedbaan.
Ook worden weeënopwekkende hormonen afgescheiden. De productie van de hypofysehormonen kan door verschillende factoren worden beïnvloed o.a. emotionele factoren, hormonale factoren (vb. pilgebruik).
Lees ook: Maandstonden: waarom is je bloed soms bruin?
De eierstokken
Elke vrouw heeft 2 eierstokken waarin niet-rijpe eitjes zijn opgeslagen (250000-400000 per eierstok). Per cyclus zal één van de volgroeide eitjes door de eierstok worden vrijgegeven in de eileider (= eisprong of ovulatie). Dit eicelletje kan door het sperma bevrucht worden.
Indien dit niet gebeurt en er dus geen zwangerschap intreedt, zal na 14 dagen de menstruatie volgen doordat het eicelletje wordt afgestoten. Menstruatie is dus periodiek bloedverlies uit de baarmoeder door afstoten van op de zwangerschap voorbereid endometrium nadat de eicel niet bevrucht werd.
Lees ook: Maandstonden uitstellen: hoe doe je dat?
Menstruele cyclus
Een normale menstruele cyclus kun je opsplitsen in vier grote fasen :
- de folliculaire fase is de fase waarin de eicel rijpt
- de ovulatie of eisprong
- de luteale fase is de fase waarin de baarmoeder zich klaarmaakt voor een eventuele innesteling van de bevruchte eicel
- de menstruatie is de fase waarin de baarmoeder de niet bevruchte eicel afstoot
Lees ook: Wat zijn de symptomen van endometriose?
De folliculaire fase : de eicel rijpt
De menstruele cyclus begint met de groei en rijping van een nieuwe eicel in een blaasje, follikel genoemdDe follikel zal onmiddellijk na de menstruatie in één van de eierstokken (zelden in beide) rijpen.
De groei en de rijping van eicellen gebeuren onder invloed van hormonen. Zowel het luteïniserend hormoon (LH) als het follikel stimulerend hormoon (FSH) spelen hierbij een rol.Naarmate de follikel groeit, scheidt hij in toenemende mate oestrogenen af.
De piekconcentratie aan oestrogenen in het bloed beïnvloedt de baarmoederhals en de slijmprop die zich daar bevindt. Normaal is dit slijm ondoorgankelijk voor zaadcellen, maar onder invloed van de oestrogenen verandert het en wordt het gedurende enkele dagen doorgankelijk.
Bovendien ontspannen de spieren rond de baarmoederhals zich onder invloed van de oestrogenen zodat hij zich iets opent en de zaadcellen doorgang verleent.
In een reactie op de piek in de oestrogenenproductie begint de hypofyse plots veel luteïniserend hormoon af te scheiden. Dat stimuleert het vrijkomen van de eicel uit de follikel. Ovulatie treedt op 34-36 uur na het begin van de LH piek, de LH piek duurt 48-50 uur. Ovulatie vindt plaats 10-12 uur na het maximum van de LH piek.
De follikel in de eierstokken groeit in nauwelijks twee weken tijd van hooguit enkele tienden van een millimeter in diameter bij aanvang van de cyclus tot ruim twee centimeter en meer aan het eind van de folliculaire fase. Een rijpe follikel puilt duidelijk zichtbaar uit de eierstok en is goed zichtbaar met het blote oog. Rijpe follikels zijn ook groot genoeg om ze via echografie op te sporen en aan te prikken (bijvoorbeeld voor het 'oogsten van eicellen' voor kunstmatige bevruchting).
De eisprong of ovulatie
De eisprong of ovulatie is het moment waarop de rijpe follikel barst en de eicel vrijkomt. Dat gebeurt ongeveer 14 dagen voor het einde van de menstruele cyclus. Kort voor de eisprong plooien de eileider en de franjes aan het uiteinde ervan zich rond de eierstok waar de rijpe eicel klaarzit voor de eisprong.
Wanneer de eicel loskomt, wordt ze gewoonlijk binnen enkele minuten opgevangen door de franjes van de eileider. Ritmische samentrekkingen van de baarmoeder en de eileiders zorgen voor een golfbeweging van vocht waarop de eicel de eileider verder binnendrijft. Het transport van de eicel vanuit de eierstok naar het middelste bredere deel van de eileider (ampulla) gebeurt in minder dan zeven uur. Nadien blijft de eicel ongeveer 72 uur in de ampulla. Maar ze is slechts gedurende 24 uur na de eisprong bevruchtbaar. De bevruchting moet zich bijgevolg ten laatste op die plaats voltrekken.
Na 72 uur begint het transport van de eicel, bevrucht of niet, naar de baarmoeder.
Lees ook: Wanneer ben ik vruchtbaar?
De luteale fase: de baarmoeder maakt zich klaar
Zodra het rijpe eiblaasje (=follikel) openbarst vult deze holte zich met bloed. De cellen van de follikelwand dringen de met bloed gevulde holte binnen en beladen zich met een gele kleurstof. Op die manier ontstaat het gele lichaam of corpus luteum. Dat gebeurt onder invloed van het luteïniserend hormoon. Vandaar de naam luteale fase.
Het gele lichaam maakt op zijn beurt progesteron aan, een hormoon dat het baarmoederslijmvlies stimuleert om zich klaar te maken voor de innesteling van de bevruchte eicel. Die laatste bereikt de baarmoeder vijf tot zes dagen na de eisprong.
Lees ook: Vrouwelijke cyclus: 9 handige apps
De menstruatie
Als de eicel na de eisprong niet werd bevrucht, dan raakt het gele lichaam snel uitgeput. Het wordt vervangen door bindweefselcellen die na enige tijd verschrompelen. Deze plek wordt bleek, het wit lichaampje of corpus albicans. De aanwezigheid van deze witte lichaampjes aan de oppervlakte van de eierstok vormen het bewijs dat er eisprongen hebben plaatsgevonden. Rond de 13de dag neemt de progesteronproductie in dat geval af. Hiermee houdt ook de stimulatie van het baarmoederslijmvlies op. Het baarmoederslijmvlies sterft af en wordt afgestoten. Dat is het begin van de vierde grote fase in de cyclus: de menstruatie (maandstonden of regels).
Het begin van de menstruatie markeert ook de aanvang van een nieuwe cyclus: er is geen zwangerschap. Het signaal staat op groen voor de rijping van een nieuwe eicel.
Lees ook: Is vrijen tijdens de menstruatie gevaarlijk?
Hoelang duurt een menstruele cyclus?
De gemiddelde duur van de cyclus bedraagt tussen de 25 en 35 dagen. Bovendien kan de duur van een cyclus bij eenzelfde vrouw wijzigen in de loop van haar leven. De meeste vrouwen hebben een cyclus van 28 dagen. Onregelmatige cycluslengte kan een aanduiding zijn voor eventuele vruchtbaarheidsproblemen.
Het berekenen van de cycluslengte gebeurt als volgt: men begint te tellen op de eerste dag van de menstruatie (= dag 1 van de cyclus) en men telt verder tot de laatste dag vòòr de volgende menstruatie. De menstruatie zelf duurt tussen de 3 en 7 dagen.
De menstruele cyclus wordt ingedeeld in 2 fasen: de folliculaire fase vanaf dag 1 van de menstruatie tot aan de eisprong, en de luteale fase vanaf de eisprong tot het begin van de volgende menstruatie.
Schommelingen in de duur van de cyclus situeert zich vooral in de folliculaire fase; de luteale fase heeft een tamelijk constante duur (11-14 dagen). Deze schommelingen zijn echter niet noodzakelijk onrustwekkend. Ze komen bij veel vrouwen voor en kunnen het gevolg zijn van tal van factoren (bijvoorbeeld veranderingen van leefgewoonten tijdens de vakantie, een drukke periode op het werk, een aangrijpende gebeurtenis in de familie- of vriendenkring).
Lees ook: Dysmenorroe (menstruatiepijn): wat doen bij pijnlijke maandstonden?
Grootste kans op bevruchting
Recent onderzoek leert dat de vruchtbare periode van de cyclus zeer sterk kan schommelen, zelfs bij vrouwen met een erg regelmatige cyclus. Er zijn slechts weinig dagen van de cyclus waarop een vrouw vruchtbaar is. Bij vrouwen met een regelmatige cyclus van 28 dagen ligt de meest vruchtbare periode tussen dag 11 en dag 16 van de cyclus.
Zonder rekening te houden met de dag van de cyclus of het moment van de eisprong heeft men de grootste kans op bevruchting wanneer men om de twee dagen, dus ongeveer twee tot drie maal per week seks heeft. Koppels die minder dan één maal per week vrijen, hebben veel minder kans dat de vrouw zwanger zal worden dan koppels die geregeld seks hebben. Men schat die kans op zo'n 16 % op zes maanden tijd. Bij koppels die zo'n drie maal per week vrijen zou die kans tot zo'n 50 % oplopen.
Houd rekening met het volgende:
- Mannelijk zaad blijft zo'n twee dagen vruchtbaar (gemiddeld ongeveer 48 uur), maar dat kan tot acht dagen gaan.
- De vrouwelijke eicel is slechts één dag vruchtbaar.
- De beste kansen tot bevruchting krijg je bijgevolg met volgend schema: om de twee dagen geslachtsgemeenschap vanaf vier dagen voor tot twee dagen na de verwachte eisprong.
De kans op een zwangerschap bij een vrouw die regelmatig seks heeft, geen voorbehoedsmiddelen gebruikt en een regelmatige menstruatie heeft, is gemiddeld 15%. Gemiddeld wordt 80 tot 90% van de vrouwen in het eerste jaar zwanger. Wanneer een paar serieus probeert zwanger te worden en dit na een jaar nog niet gelukt is, wordt gesproken van subfertiliteit. Dit is de medische term voor verminderd vruchtbaar zijn.
Lees ook: Bloedverlies tijdens menstruatie: wat is 'normaal'?
Onregelmatige cyclus
Het kan gaan om afwijkingen in de duur, de regelmaat en/of de sterkte van de menstruatie. Enkele van de meest voorkomende zijn:
- Amenorroe: het ontbreken of wegblijven van de menstruatie kan een gevolg zijn van stoornissen in de hypothalamus, de hypofyse, ovarium of uterus (hypoplasie, ziekten en afwijkingen) of door ondervoeding (vb anorexia nervosa). Verder kan amenorroe optreden bij afwijkingen van de schildklier, bijnierschorsaandoeningen, uitputtende ziekten... Men spreekt van primaire amenorroe als er geen menstruatie is op de leeftijd van 16 jaar. Van secundaire als er geen menstruatie gedurende een periode van 6 maanden, nadat er eerder wel menstruaties geweest zijn.
- Menorragie of hypermenorroe : de cyclus is normaal, doch de hoeveelheid bloedverlies is overvloedig. Deze toestand kan veroorzaakt worden door verschillende factoren o.a. vleesbomen in de baarmoederwand, overrekte baarmoeder ten gevolge van veel of snel op elkaar volgende zwangerschappen, ontstekingsprocessen, hypertensie.
- Hypomenorroe: te gering bloedverlies of te korte menstruatie (minder dan 3 dagen) menstruatie. Dit is, wanneer de cyclus regelmatig is, geen ernstige afwijking.
- Dysmenorroe : pijnlijke menstruatie. Bij bepaalde vrouwen kan de menstruatie met veel pijn gepaard gaan (ongeveer in 20% van de gevallen). Het is een krampachtige pijn die met misselijkheid en braken gepaard gaat en heel vaak tot werkonbekwaamheid aanleiding geeft. Oorzaken kunnen zijn: een te kleine baarmoeder met een te nauwe en te lange baarmoederhals, poliepen, ontstekingen,... Ook zouden psychische factoren hierin een rol kunnen spelen.
- Oligomenorroe: het te weinig frequent optreden van de menstruatie vb. om de 2 tot 3 maanden of zelfs langer. Dit kan te wijten zijn aan een tragere rijping van de follikel of een langer in stand houden van het corpus luteum.
- Metrorragie: onregelmatig bloedverlies, de structuur van de menstruele cyclus is niet meer herkenbaar. Een tussentijdse bloeding is meestal onschuldig en kan duiden op de eisprong. Wanneer er constant tussentijdse bloedingen optreden is dit echter niet normaal. De oorzaken kunnen zijn: poliepen, vleesbomen, wondjes ter hoogte van de cervix. Vanaf de leeftijd van 40 jaar dient bij onregelmatig bloedverlies ook aan kwaadaardige processen gedacht te worden. Hoe dan ook is het altijd veilig om in deze situatie een arts te raadplegen.
Lees ook: Sport en menstruatie: de invloed van je cyclus op je prestaties
Bronnen:
