11 fabels en feiten over mondspoelmiddelen

dossier Mondspoelmiddelen worden vaak aangeprezen voor een goede tand- en mondhygiëne. Omdat ze gaatjes of tandplak voorkomen, gezond voor het tandvlees zouden zijn, omdat ze zorgen voor een frisse adem, enzovoorts. Het effect van de meeste van deze middelen is evenwel beperkt en sommige kunnen schadelijk zijn. Wat zijn feiten en wat zijn fabels?

Lees ook: Wortelpuntontsteking: tandvleesontsteking door tandbederf

1. Helpen mondspoelmiddelen tegen gaatjes (cariës)?

Mondspoelmiddelen met fluoride versterken het tandglazuur. Voor de meeste mensen volstaat het echter om de tanden te poetsen met fluortandpasta. Een poetsbeurt biedt het grote voordeel dat naast de toediening van fluoriden, ook tandplaque mechanisch verwijderd wordt. Bovendien blijven mondspoelmiddelen slechts heel kort in de mond, waardoor de fluoride weer wordt uitgespuwd.

Soms kunnen dergelijke spoelmiddelen (tijdelijk) wel nuttig zijn als aanvulling bij het tandenpoetsen, bij mensen met een verhoogde kans op gaatjes, zoals bijvoorbeeld:

• kinderen of volwassenen met een vaste beugel;
• mensen met afwijkingen in de glazuuropbouw of met beginnende gaatjes;
• mensen met gevoelige tanden (als het tandvlees is teruggetrokken);
• om gaatjes in de tandwortel (wortelcariës) te voorkomen.
  

Ook bij jonge kinderen die zelf hun tandjes nog niet goed kunnen poetsen, kan een fluoride-mondspoelmiddel tijdelijk gebruikt worden als aanvulling bij het tandenpoetsen. Fluoride-mondspoelmiddelen worden echter afgeraden voor kinderen die nog niet kunnen spoelen omdat het risico bestaat dat ze het product inslikken. Meestal worden dergelijke producten afgeraden voor kinderen jonger dan zes jaar.

Voorbeelden van dergelijke spoelmiddelen zijn onder meer: ACT, Aquafresh Complete Care, Colgate Plax, Elmex Anti-Cariës, FluorAid, Listerine Total Care, Meridol Fluoride, Oral-B fluoride, Paradontax Mondwater, Sencefresh Mondwater, Sensodyne Mondwater, Vitis Orthodontic, Zendium Classic...

2. Beschermen tandspoelmiddelen tegen tanderosie?

Tanderosie is het oplossen van het tandglazuur door inwerking van zuren uit voedsel en dranken of uit de maag.
Om tanderosie te voorkomen is het belangrijk niet meer dan zeven keer per dag te eten of drinken en tweemaal de tanden te poetsen met een fluoridetandpasta.
Daarnaast adviseren tandartsen één uur voor het tandenpoetsen geen zure producten te nuttigen.

Lees ook: Tanderosie herkennen en herstellen

Sommige mondspoelmiddelen bieden mogelijk een aanvullende bescherming tegen tanderosie, maar daarvoor bestaat nauwelijks wetenschappelijk bewijs. Wellicht is het spoelen van de mond na het eten met zuiver water even effectief als die mondspoelmiddelen.
Voorbeelden van dergelijke mondspoelmiddelen zijn: Aquafresh Complete Care, Elmex Erosion Protection, FluorAid, Sensodyne Proglasur Mondwater.

3. Beschermen mondspoelmiddelen tegen gevoelige tanden?

Nogal wat mondspoelmiddelen worden aangeprezen tegen gevoelige tanden. Er bestaat echter nauwelijks of geen bewijs of ze ook effectief werken.

Lees ook: Wat kan u doen tegen ‘gevoelige tanden’?

Voorbeelden van dergelijke mondspoelmiddelen: Desensin Gevoelige Tanden, Repair Mondspoelmiddel, Elmex Sensitive, Listerine Total Care Sensitive, Listerine Professional Sensitivity Therapy.

4. Helpen mondspoelmiddelen tegen tandplak en tandvleesontstekingen? 

Veel mondspoelmiddelen beweren dat ze tandplak helpen voorkomen en tandvleesontstekingen (gingivitis) kunnen voorkomen of bestrijden. Voor veel van deze producten is evenwel niet of onvoldoende aangetoond dat ze een dergelijk effect hebben en een bijkomend voordeel bieden aan het poetsen van de tanden. Bovendien blijven deze spoelmiddelen meestal maar kortdurend in de mond. Eventuele actieve ingrediënten worden uitgespuugd of lossen op in het speeksel. En spoeldranken komen niet onder het tandvlees, de plek waar vaak de oorzaak van een ontsteking zit. De beste manier om tandplak en tandvleesontstekingen te voorkomen, is de tanden twee keer per dag goed te poetsen, eventueel gecombineerd met een interdentale reiniging met tandenstokers, ragers of flossdraad.

Lees ook: Mogelijke oorzaken van tandpijn

Sommige desinfecterende mondspoelmiddelen kunnen soms wel tijdelijk gebruikt worden ter aanvulling of ter vervanging van tandenpoetsen als tandenpoetsen niet volstaat of moeilijk is.
Omdat deze producten ook bacteriën kunnen doden die nodig zijn in een gezonde mond, mogen ze meestal slechts gedurende een beperkte tijd worden gebruikt.
Gebruik deze producten alleen op advies van je tandarts. 

Lees ook: Hoe vaak moet je je tandenborstel vervangen?

5. Helpen mondspoelmiddelen tegen een slechte adem?

Mondspoelmiddelen kunnen tijdelijk een slechte adem verbergen. Maar een frisse smaak wil nog niet zeggen dat je een frisse adem hebt. De verfrissing van de mond kan een slechte adem (halitose) gedeeltelijk en tijdelijk verdoezelen, maar lost het probleem niet op.
Vaak wordt een slechte adem veroorzaakt door bacteriën achteraan op de tong. Deze bacteriën kan je tweemaal per dag wegschrapen met een tongreiniger. Mogelijk kunnen ook mondspoelmiddelen met een antibacteriële werking hierbij helpen. Vooral producten die chloorhexedine bevatten (zoals Halita) zouden effectief zijn tegen een slechte adem, maar mogen slechts gedurende korte tijd worden gebruikt.
Indien je een slechte adem (halitose) hebt, raadpleeg je toch het best uw tandarts. Mogelijk is er sprake van een tandinfectie of een ander medisch probleem.

Voorbeelden van dergelijke (antimicrobiële) mondspoelmiddelen zijn Aquafresh Complete Care, Halita, Laugeman Fresh and Close, Meridol Halitoses, Lactona Clear Breath, Odol mondspray.

Lees ook: Slechte adem (halitose): oorzaken en behandeling

6. Helpen mondspoelwaters om de tanden witter te maken?

Sommige mondspoelmiddelen zouden de tanden witter maken en/of verkleuring van tanden kunnen voorkomen.
Een dergelijke werking is echter nooit aangetoond. Deze mondspoelmiddelen kunnen in het beste geval helpen om aanslag van bijvoorbeeld etensresten, rode wijn of koffie te voorkomen of te verwijderen, maar ze zullen de tanden niet witter maken.
Waarschijnlijk werkt een zelf gemaakt mondspoelmiddel op basis van baksoda of bicarbonaat (1 theelepel oplossen in een half glas water) even goed.

Voorbeelden van dergelijke mondwaters: Beyond Whitening, Colgate Plax Whitening, Colgate Max White One Mondwater, Listerine Advanced White, Vitis Whitening, Yotuel Whitening.

Lees ook: Gele tanden witter maken: helpt 'whitening' tandpasta?

7. Helpen mondspoelmiddelen tegen een droge mond?

Een droge mond ontstaat door een tekort aan speeksel. De speekselklieren geven bijvoorbeeld te weinig speeksel af of werken helemaal niet meer. Dat kan een gevolg zijn van heel wat geneesmiddelen (bv. de meeste antidepressiva, sommige middelen tegen astma, enzovoorts), van sommige ziekten (bv. het syndroom van Sjögren) of bestraling (radiotherapie).

Als je te weinig speeksel produceert, is tanden poetsen extra belangrijk omdat een droge mond de kans op cariës verhoogt. Mogelijk kan een mondspoelmiddel of -spray extra bescherming bieden. De mondspoelmiddelen mogen dan geen alcohol of menthol bevatten, omdat die de mond nog meer kunnen uitdrogen.

Ze kunnen gedurende een korte periode verlichting bieden. Speekselvervangers en mondbevochtigers worden bij voorkeur toegepast vóór het slapengaan, voor het eten, wanneer je langdurig moet spreken...
Voorbeelden van dergelijke producten zijn: Biotène mondspoeling, Biotène OralBalance, BioXtra, Dentaid Xeros, Evodry, Glandosane, Xialine.

Vraag bij gebruik van dergelijke producten alleszins raad aan de tandarts.

Lees ook: Wat kan je doen tegen een droge mond?

8. Kan mondspoelwater seksueel overdraagbare aandoeningen voorkomen?

Volgens een studie die eind 2016 verscheen in het tijdschrift Sexually Transmitted Infections, zou gedurende één minuut gorgelen met mondwater (in de studie werd alleen Listerine Cool Mint en Listerine Total Care, beide met 21,6 % alcohol, getest) de groei van Neisseria gonnorhoeae, de bacterie die gonorroe veroorzaakt, kunnen afremmen. Of hierdoor ook de kans op gonorroe vermindert, werd echter niet onderzocht. Bovendien werden slechts een beperkt aantal mannen die seks hebben met mannen onderzocht. Men kan dus op basis van die ene onderzoek niet bevestigen dat mondwater (in dit geval Listerine) gonorroe kan voorkomen. Daarvoor is meer onderzoek op grotere groepen mensen en gedurende langere tijd nodig.

Lees ook: Is een elektrische tandenborstel beter dan een gewone tandenborstel?

9. Bevatten mondwaters alcohol?

Veel mondspoelmiddelen bevatten inderdaad alcohol om niet-in-water oplosbare stoffen toch te kunnen verwerken in het mondspoelmiddel. Alcohol dient tevens als smaakmiddel en het heeft een antibacteriële werking.
Het alcoholgehalte van sommige spoelmiddelen kan soms meer zijn dat 20 %, wat hoger is dan heel wat dranken. Deze kunnen de slijmvliezen in de mond irriteren en de mond uitdrogen.
Kies daarom het best een mondspoelmiddel zonder alcohol.

10. Verhogen mondspoelmiddelen de kans op mondkanker?

Enkele studies suggereren dat mondspoelmiddelen die alcohol bevatten het risico op mondkanker verhogen. Maar deze studies vertonen tal van methodologische problemen, waardoor een dergelijk verband zeker niet overtuigend is aangetoond.
Als er al een verband zou zijn, dan is het alleszins zeer klein.

11. Hoe moet je een mondspoelmiddel gebruiken? 

Volg altijd de gebruiksaanwijzing en/of de instructies van uw tandarts, want sommige mondspoelmiddelen, zoals producten die chloorhexedine bevatten, mag je slechts kort (meestal 1 à 2 weken) gebruiken.

1. Houd het product minstens 0,5 tot 1 minuut in de mond, en draai het rond in de mond zodat het overal komt.
2. Spuw het product na gebruik uit en slik het niet in.
3. Gebruik het mondspoelmiddel bij voorkeur nadat je de tanden hebt gepoetst.
4. Drink, eet of rook niet in het eerste half uur na gebruik van een mondspoelmiddel omdat de werking hierdoor vermindert.
   
   

Lees ook: Hoeveel tandpasta hebben volwassenen en kinderen nodig om hun tanden goed te poetsen?

Bronnen:
www.medicalnewstoday.com
www.ncbi.nlm.nih.gov
www.healthline.com
www.ntvt.nl
www.tandartsplein.nl
https://www.ada.org