Hoe strikt is euthanasie geregeld in ons land?

Eind oktober nam rolstoelatlete Marieke “Wielemie” Vervoort afscheid van het leven door euthanasie, na een lange strijd tegen de ongeneeslijke spieraandoening reflex sympathische dystrofie. Sinds België in 2002 als tweede land ter wereld euthanasie legaliseerde, gingen ongeveer 20.000 landgenoten haar voor, waaronder schrijver Hugo Claus en oud-premier Wilfried Martens.

Tot en met 2018 hadden 19.435 mensen in België euthanasie aangevraagd, waarbij 2.357 in 2018 zelf. Het staat dus zo goed als vast dat er nu meer dan 20.000 landgenoten hun lijden zo hebben laten beëindigen door een arts. Hun aantal is sterk gestegen sinds het eerste jaar na het invoeren van de wet, toen er maar 235 mensen in België gebruik van maakten.

Bij euthanasie brengt de arts de patiënt eerst in een diepe coma door – meestal intraveneus –medicatie toe te dienen, waarna met spierverslappers een definitieve  ademhalingsstilstand wordt teweeggebracht.

Het toestaan van euthanasie is bijzonder strikt geregeld in België. Bij een urgent of actueel verzoek moet de patiënt zich in een medisch uitzichtloze toestand bevinden en aanhoudend en ondraaglijk fysiek en/of psychisch lijden als gevolg van een door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening. Hij of zij moet wilsbekwaam en bij bewustzijn zijn, dus zelfstandig beslissingen kunnen nemen. Het verzoek moet “vrijwillig, overwogen en herhaaldelijk” gesteld worden, onder andere met een schriftelijk document. Sinds 2014 kunnen ook minderjarigen een dergelijke aanvraag indienen, indien hun ouders of voogd akkoord gaan en ze begeleid worden door een kinder- of jeugdpsychiater.

Meerderjarigen die lijden aan een ernstige en ongeneeslijke ziekte kunnen ook een zogenaamde wilsverklaring opstellen, een document waarmee je vraagt om euthanasie indien je onomkeerbaar buiten bewustzijn zou raken, in een coma bijvoorbeeld. Euthanasie met een wilsverklaring is vooralsnog niet mogelijk als je “wilsonbekwaam” bent geworden, bijvoorbeeld door dementie, maar daar is wel discussie over. Een wilsverklaring is nu vijf jaar geldig maar die termijn zou in de nabije toekomst uitgebreid kunnen worden.

Artsen hebben het recht om een euthanasieverzoek te weigeren. Ze moeten dan de patiënt tijdig verwittigen, zodat deze zich tot een andere arts kan wenden.

Het zijn vooral patiënten tussen de 60 en 89 jaar die euthanasie plegen en meestal lijden ze aan een kwaadaardige aandoening, in de eerste plaats kankers, of een combinatie van verschillende aandoeningen die zware handicaps veroorzaken. De overgrote meerderheid van de patiënten zijn terminaal, wat betekent dat hun overlijden binnen afzienbare termijn verwacht was. Bij slechts 2,4% van de euthanasieverzoeken lagen psychische en gedragsstoornissen aan de basis. Euthanasie bij minderjarigen is nog zeldzamer, sinds de toelating kwam het maar drie keer voor en vorig jaar helemaal niet.