Handleiding Lichamelijke & Seksuele Integriteit voor sportclubs

nieuws Sportclubs die een beleid willen voeren tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag aan de slag met een laagdrempelige handleiding en een zogenaamd Vlaggensysteem.

In de handleiding staat hoe sportclubs kinderen kunnen beschermen tegen grensoverschrijdend gedrag van andere kinderen of volwassenen. De clubs wordt gevraagd gedragsregels op te stellen, bijvoorbeeld over het gebruik van kleedkamers. Ook wordt uitgelegd hoe ze kunnen reageren op seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De handleiding bevat een opsomming van zes elementen:

1. Elke club met jeugdleden zou minstens de Wegwijzer moeten kennen en verspreiden onder de bestuurders en begeleiders.

2. Elke club zou de Panathlonverklaring ondertekend moeten hebben. Zo legt u de basis voor een veiliger sportomgeving. Een andere onmisbare actie is dat u als club een gedragscode opstelt (of uitbreidt) met concrete regels over de bescherming van de lichamelijke en seksuele integriteit.

3. Clubs die iets meer willen doen, wordt aangeraden om met het Vlaggensysteem. Dat reikt concrete criteria aan waarmee u de vaak delicate situaties van (mogelijk) seksueel grensoverschrijdend gedrag beter kunt inschatten en aanpakken. Met het Vlaggensysteem kunnen sportclubmedewerkers en jongeren, via getekende situaties uit de sport, leren reageren op eventuele incidenten.

4. Het wordt aanbevolen om binnen de club iemand te benoemen tot aanspreekpunt integriteit (API) (eventueel in combinatie met pestgedrag of discriminatie).

5. Het reactieplan kunnen toepassen bij een vermoeden,
onthulling of vaststelling van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

6. Clubs die het grondig willen aanpakken, verankeren hun beleid in een op maat gesneden actieplan voor de bescherming van de lichamelijke en seksuele integriteit van jonge sporters.

Het vlaggensysteem "sport, een spel met grenzen" is een handig instrument voor bestuurders van een sportorganisatie, sportbegeleiders en sporters om bewust te leren omgaan met lichamelijk of seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport.

Aan de hand van zes criteria leert u lichamelijk of seksueel grensoverschrijdend gedrag correct inschatten. Zo kunt u een situatie beoordelen met een groene, gele, rode of zwarte vlag. Die kleur geeft ook aan hoe u gepast kunt reageren.

Om situaties goed in te schatten, zijn volgende zes
criteria belangrijk: toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, ontwikkeling, context en zelfrespect.

1. Toestemming - Een lichamelijke of seksueel getinte situatie is alleen oké als alle betrokkenen akkoord gaan en er zich goed bij voelen. Wie betrokken is, begrijpt wat er gebeurt en wat de gevolgen kunnen zijn. Toch is het niet zo dat indien iemand zich niet verzet tegen een bepaalde situatie, dat hij of zij sowieso akkoord gaat of toestemming geeft. Hier kan bijvoorbeeld een trainer alvorens met een bepaalde beweging te helpen, uitleggen wat hij zal doen en vragen of het goed is.

2. Vrijwilligheid- Dit criteria hangt nauw samen met ‘toestemming'. Er mag nooit sprake zijn van dreiging, chantage, groepsdruk of geweld. Een trainer mag bijvoorbeeld zijn sporters niet dwingen om naakt te douchen na een training.

3. Gelijkwaardigheid - De betrokken personen zijn gelijkwaardig in leeftijd, ontwikkeling, kennis, intelligentie en macht. Een relatie tussen een 14-jarige sporter en een 19-jarige trainer kan bijvoorbeeld niet door de beugel.

4. Ontwikkeling - Bij elke levensfase zit men in een andere seksuele ontwikkelingsfase. Als een 5-jarige in zijn blootje een showt geeft in de kleedkamer waar ook meisjes bij zijn, is dat een groot verschil met als iemand van 16 jaar dit zou doen.

5. Context - Seksueel gedrag wordt anders ervaren naargelang de omgeving en de omstandigheden. Het is ontwikkelingsadequaat als een 17-jarig koppel seks heeft, maar dit zou niet passen op bijvoorbeeld een sportkamp of sportstage.

6. Zelfrespect - Seksueel getinte situaties gaan niet samen met zich beschaamd voelen, zichzelf vernederen of zichzelf in gevaar brengen. Hier hoort bijvoorbeeld veilig vrijen bij, zich goed voelen bij de situatie... Als trainer kunt u in het beschermen van jongeren hun zelfrespect zeker een (pedagogische) rol hebben.

Naargelang er aan bepaalde categorieën al dan niet voldaan wordt, krijgt de situatie een bepaalde gekleurde vlag. Bij elke kleur van vlag hoort een gepaste reactie als sporter, trainer en/of bestuurslid. Een groene vlag is aanvaardbaar seksueel gedrag, een gele vlag staat voor licht grensoverschrijdend seksueel gedrag, rood voor een ernstig overschrijdende situatie en zwart voor zwaar grensoverschrijdend gedrag.