Er bestaat al langer het vermoeden dat er een oorzakelijk verband is tussen slaaptekort of slaapdeprivatie en de ziekte van Alzheimer. Te weinig slaap zou de ziekte bevorderen, maar hoe precies is onduidelijk. Onderzoek gepubliceerd in Science licht een tipje van de sluier op. 

De onderzoekers vonden in hersenvocht van mensen met een slaaptekort niet alleen verhoogde gehalten van amyloïd-beta, maar ook van tau-eiwit, twee mogelijke signalen van Alzheimer-dementie. Uit hun onderzoek blijkt dat in perioden van wakker en actief zijn het tau-eiwit zich opstapelt en dat dit ook gebeurt als mensen niet of te weinig slapen. Bovendien vonden ze bij muizen met slaaptekort dat de tau-opstapeling in een bepaald hersengebied zich vrij snel uitbreidt naar andere regio’s. Verstoorde slaap overdag deed daar nog eens een schepje bovenop.  

Volgens de onderzoekers zou het tau-eiwit worden afgegeven door neuronen als mensen wakker en actief zijn, en deze afgifte vermindert gedurende de slaapfase. Het tau zou dan worden ‘opgeruimd’. De onderzoekers menen daarom dat slaaponthouding deze cyclus verstoort, en dus leidt tot opeenhoping van tau-eiwit. Dat kan uiteindelijk leiden tot de vorming van de voor Alzheimer kenmerkende, schadelijke ‘tau-tangles’. Omgekeerd zou voldoende slaap mogelijk een beschermend effect hebben tegen Alzheimer-dementie. 

Ook een recent Japans onderzoek gepubliceerd in het Journal of the American Geriatrics Society wijst op een mogelijk verband tussen slaaptekort en de ziekte van Alzheimer. Tien jaar lang werden ruim 1500 Japanse zestigplussers gevolgd. 294 kregen dementie, 282 overleden. Dementie en vroegtijdig overlijden bleken vaker voor te komen bij mensen die minder 5 uur en meer dan 10 uur per nacht sliepen. Wie 5 tot 7 uur sliep, liep minder risico. Wie te weinig sliep maar fysiek nog zeer actief was, liep geen groter risico.

Gezien de gunstige effecten van fysieke activiteit op het risico van slaapstoornissen, wijzen deze bevindingen erop dat niet alleen het aanhouden van de juiste slaapduur maar ook een aanpassing van de levensstijl met betrekking tot slaap een effectieve strategie kan zijn om dementie en vroegtijdig overlijden sterfte bij oudere volwassenen te voorkomen, stellen de auteurs.

Anderzijds kan dementie het slaappatroon verstoren, en kan slecht slapen kan het verloop van dementie ook verergeren. Het is daarom belangrijk om mensen met dementie overdag te stimuleren actief te blijven en te zorgen voor voldoende blootstelling aan daglicht. 

De ziekte van Alzheimer verstoort het normale en gezonde slaappatroon en Lewy body dementie veroorzaakt slaperigheid overdag en een verstoorde REM-slaap. Ook bij andere vormen van dementie verandert het slaapritme, naarmate de ziekte vordert. Dit kan zich uiten in bijvoorbeeld langer wakker liggen, rusteloos slapen of intensief dromen, vaker wakker worden en dwalen in de nacht. 

Een slechte nachtrust heeft een negatieve invloed op mensen met dementie. Ze functioneren minder goed en het kan zorgen voor eiwitopstapelingen en daardoor verdere achteruitgang. Mensen met dementie worden overdag vaak minder actief. Hierdoor zijn ze ’s avonds in bed minder moe. Sommige mensen vallen overdag zelfs in slaap. Ook dat zorgt voor een verminderde nachtrust.  

Je kunt deze vicieuze cirkel voorkomen door mensen met dementie overdag meer te stimuleren om actief te blijven. Licht speelt ook een belangrijke rol. Zorg ervoor dat er overdag veel licht is en dat de slaapkamer juist donker is. 

Slecht slapen of slapeloosheid kan meerdere oorzaken hebben. Probeer te ontdekken wat bij iemand de reden is. Somberheid, pijn of niet moe zijn, komt regelmatig voor. Zodra je de oorzaak achterhaalt hebt, kun je probeer het op te lossen. Wees voorzichtig met het geven van slaapmiddelen. Mensen met dementie kunnen daar nog verwarder van worden.