Chikungunya: tropische ziekte in opmars door klimaatverandering

Chikungunya is een virale infectieziekte die voornamelijk overgedragen wordt door de Aedes aegypti en Aedes albopictus muggen, dezelfde soorten die ook dengue en zika verspreiden. Chikungunya werd voor het eerst geïdentificeerd tijdens een uitbraak in Tanzania in 1952.

De incubatietijd van chikungunya, oftewel de tijd tussen de beet van een geïnfecteerde mug en het begin van de symptomen, varieert meestal van 3 tot 7 dagen. De symptomen van chikungunya lijken op die van dengue, wat soms leidt tot misdiagnose in gebieden waar dengue veel voorkomt. De voornaamste symptomen zijn:

Hoewel de meeste patiënten binnen een week herstellen, kunnen de gewrichtspijnen weken tot maanden aanhouden. In sommige gevallen kan de pijn zelfs chronisch worden en jaren duren.

Er is geen specifieke antivirale behandeling beschikbaar voor chikungunya. De behandeling richt zich voornamelijk op het verlichten van de symptomen, waaronder het gebruik van  paracetamol of niet-steroïdale ontstekingsremmers (bv. ibuprofen) en voldoende rust. Het is belangrijk om middelen zoals aspirine te vermijden totdat dengue kan worden uitgesloten om het risico op bloedingen te verminderen.

Chikungunya-virussen worden overgedragen van mens op mens door de beten van vrouwelijke muggen die voornamelijk overdag actief zijn. Deze muggen kunnen het virus dragen nadat ze bloed hebben opgenomen van een persoon die al besmet is. 

Chikungunya komt voornamelijk voor in gebieden met tropische en subtropische klimaten waar de Aedes-muggen gedijen: delen van Afrika, Zuidoost-Azië, het Indiase subcontinent, en sommige eilanden in de Indische en Stille Oceaan. Intussen heeft het virus zich verspreid naar Zuid- en Midden-Amerika en delen van Noord-Amerika, en ook in Europa zijn al uitbraken gemeld. Vooral in landen rond de Middellandse Zee zoals Italië en Frankrijk, waar lokale transmissie heeft plaatsgevonden door de aanwezigheid van Aedes-muggen. Dit waren echter meestal geïsoleerde gevallen en kleine uitbraken als gevolg van klimatologische omstandigheden die gunstig zijn voor de muggenpopulatie.

Wat België betreft, is het risico op een lokale uitbraak van chikungunya vrij laag, vooral vanwege het koelere klimaat dat minder gunstig is voor de levenscyclus van de Aedes-muggen. Maar door de klimaatverandering en de daarmee samenhangende opwarming en veranderde weerspatronen, wordt ook onze omgeving aantrekkelijker voor Aedes-muggen, waardoor de ziekte hier ook ook in opmars kan komen. Bovendien kunnen reizigers die uit endemische gebieden komen chikungunya naar België brengen. Dat is eerder al gebeurd. De Aedes albopictus heeft zich tot nu toe echter nog niet blijvend kunnen vestigen in ons land.  

Wetenschappelijk onderzoek naar chikungunya moet helpen om het virus beter te kunnen begrijpen. Er zijn wel al een aantal potentiële vaccins in verschillende stadia van ontwikkeling, wat hoop biedt voor een effectievere preventie in de toekomst.