Hypospadias en cryptorchidie

dossier Hypospadies en cryptorchidie zijn twee afwijkingen van het mannelijk geslachtsorgaan die bij pasgeborenen vrij veel voorkomen.
In Vlaanderen heeft men nog geen precies idee over het exacte aantal gevallen, maar men schat dat er jaarlijks 1 op 200 à 300 jongetjes geboren worden met hypospadias en 1 op 100 met cryptorchidie.
In ongeveer in 10 % van de gevallen komen beide afwijkingen samen voor. Het aantal gevallen zou de laatste decennia toenemen.

Hypospadias

Bij hypospadias bevindt het plasgaatje zich niet op de top van de penis, maar in de buurt van de eikel, ergens halverwege de penis, ter hoogte van de teelballen of zelfs in de buikholte.

Soms gaat dit gepaard met een kromming van de penis en een omslag van de voorhuid. Hypospadias geeft problemen bij het plassen en ejaculeren. Des te verder de opening naar beneden zit (richting scrotum dus), des te meer de penis gekromd is. Bij het overgrote merendeel van de mannen met hypospadie, betreft het een matige of gemiddelde hypospadie. Bij een ernstige hypospadie kunnen de genitalia na de geboorte dubbelzinnig uitzien, waardoor er initiële twijfel kan bestaan sekse van de baby.
Deze afwijking kan het best chirurgisch gecorrigeerd worden vanaf de leeftijd van 6 maanden. Een operatie gebeurt tegenwoordig bij voorkeur rond de 10de maand. Dit vanwege het feit dat de penis de eerste maanden nog relatief sterk groeit. Het streven is om de chirurgische behandeling af te ronden rond de 18de levensmaand. Hierbij bestaat wel het risico van littekenvorming aan de urinebuis, vernauwing van de urinebuis of kromming van de penis.

Cryptorchidie

Cryptorchidie is het niet of onvolledig indalen van één of beide testikels in de balzak. De testes kunnen zich in het lieskanaal (inguinaal kanaal), in de buikholte of elders bevinden, of ze kunnen helemaal afwezig zijn.
Wanneer cryptorchidie bij de geboorte wordt vastgesteld, is de kans groot dat de testes binnen het eerste levensjaar toch op natuurlijke wijze op de juiste positie terecht komen, in de balzak. In het andere geval is er een medische ingreep nodig: chirurgische correctie of hormoontherapie. Cryptorchidie verhoogt de kans op onvruchtbaarheid. Mannen die cryptorchidie gehad hebben, lopen ook een hoger risico op teelbalkanker.

Lees ook: Niet ingedaalde teelbal (cryptorchidie)

Oorzaken/risicofactoren

Beide afwijkingen kunnen ontstaan wanneer er iets fout loopt tijdens de embryologische ontwikkeling van de mannelijke geslachtsorganen. Deze gebeurt bijna volledig onder invloed van de mannelijke hormonen: androgenen en in het bijzonder testosteron.
Over de preciese oorzaken en risicofactoren bestaan echter nog veel vraagtekens en tegenstrijdige onderzoeksresultaten. Waarschijnlijk spelen een genitische aanleg, een gebrekkige placenta en zaken die de hormoonhuishouding verstoren een rol bij het ontstaan van hypospadie en/of cryptorchidie.

Erfelijkheid

Bij één op de drie kinderen met hypospadias is er duidelijk sprake van familiaire hypospadie (neefjes, vader, opa, etc.)

Zwangerschapsfactoren

• Bij te vroeg geboren kinderen is de kans op cryptorchidie groter.
• Een te laag geboortegewicht of de leeftijd van de moeder op het ogenblik van de zwangerschap zou volgens sommige onderzoeken wel, volgens andere geen invloed hebben.
• Roken tijdens de zwangerschap verhoogt volgens sommige onderzoeken het risico, volgens andere niet.
• Een meerlingenzwangerschap zou volgens sommige onderzoeken de kans verhogen.
• Problemen tijdens de zwangerschap of bevalling (bloedingen, hypertensie, vroegtijdige weeën, keizersnede) tonen vaak een verband met cryptorchidie en hypospadias. Het kan hier gaan om een dysfunctie van de placenta waarbij het estradiolniveau te hoog is en het endocriene evenwicht verstoord wordt.
• Gebruik van ijzertabletten tijdens de zwangerschap zou volgens sommige onderzoeken de kans verhogen;
• Over de invloed van medicatie tijdens de eerste helft van de zwangerschap (anticonceptiva, hormoontherapie, psychofarmaca, andere) is tot nu toe weinig bekend.

Hormonale factoren

• Bij kinderen waarvan de moeder een DES-dochter is, bestaat een verhoogd risico.
• Een vruchtbaarheidsbehandeling zou volgens sommige onderzoeken wel, volgens andere de kans op hypospadie en cryptorchidie niet verhogen.
• Bij subfertiliteit van de vader zou er een verhoogd risico bestaan.

Omgevingsfactoren

Wanneer het hormonale (endocriene) evenwicht wordt verstoord blijkt de kans op hypospadias en cryptorchidie toe te nemen. Omgevingsfactoren zoals xeno-oestrogenen en/of anti-androgenen kunnen zo een schadelijke interactie veroorzaken. Deze androgeenverstoorders komen onder meer voor in bestrijdingsmiddelen, maar ook in verpakkingen van voedingsmiddelen, in sommige cosmetica, in kledij en in bepaalde geneesmiddelen. Er bestaan aanwijzingen dat kinderen van vaders en/of moeders die vaak in aanraking komen met pesticiden, een hogere kans hebben op hypospadias en cryptorchidie, maar ook dit dient verder onderzocht te worden.

Vegetarische voeding

Een opmerkelijke factor is het vegetarische dieet van de moeder. Voornamelijk een grote hoeveelheid aan sojaproducten zou de kans verhogen. Deze producten bevatten meer fytoestrogenen dan andere vegetarische producten en hebben een invloed op de oestrogenen (zowel positief als negatief) waardoor er mogelijk verstoring is van de aanmaak van testosteron en dus ook van de ontwikkeling van de mannelijke foetus. Maar ook hierover is verder onderzoek nodig.

Lees ook: Gynaecologen waarschuwen voor fyto-oestrogenen

Lees ook: Soja en phyto-oestrogenen

Onderzoek

De kennis over oorzaken, toename en spreiding van hypospadias en cryptorchidie is nog niet volledig opgehelderd is. Er zijn veel studies die niet altijd even vergelijkbaar zijn of zelfs zeer tegenstrijdige resultaten publiceren. Daarom is enkele jaren geleden ook in Vlaanderen een onderzoek gestart om deze factoren te bestuderen. Dit onderzoek loopt aan de dienst Urologie van het UZ te Gent, in samenwerking met Kind & Gezin. Het belangrijkste doel van deze studie is informatie bekomen over het aantal gevallen van hypospadias en cryptorchidie in Vlaanderen. Ook worden mogelijke invloedsfactoren onderzocht.

Meer informatie over hypospadias en cryptorchidie:
Prof. Dr. P. Hoebeke, Dienst Urologie, UZ, De Pintelaan 185, 9000 Gent.
www.hypospadias.be