Is er eindelijk een anticonceptiepil voor mannen?

Wie als man wil delen in de contraceptieve zorgen, had tot voor kort twee opties: condooms gebruiken of een sterilisatie (vasectomie) ondergaan. Binnenkort komt daar waarschijnlijk een derde optie bij: een oraal voorbehoedsmiddel voor mannen werd getest bij muizen en bleek 99 procent effectief. Eind dit jaar zal de pil getest worden bij mensen.

De beperkte anticonceptiemogelijkheden die er tot nu toe waren voor mannen, komen met enkele nadelen. Een vasectomie is in principe definitief. Als je de ingreep wil terugdraaien, kost het je veel en het is niet altijd succesvol. Wetenschappers zoeken dus al tientallen jaren naar alternatieven, maar men botst steeds op bijwerkingen. De nieuwe pil – ontwikkeld door Amerikaanse wetenschappers van de universiteit van Minnesota - zou de zaadcellen van muizen drastisch verminderen zonder de bijwerkingen van hormonale anticonceptie.

De contraceptieve werking van de vrouwenpil berust op het gebruik van hormonen die de menstruatiecyclus manipuleren. Ook de mannenpil probeerde men op die manier te ontwikkelen, door het mannelijke geslachtshormoon testosteron te gaan manipuleren. Maar dit zorgde voor bijwerkingen zoals gewichtstoename, depressie, en verhoogde niveaus van een bepaalde cholesterolsoort die het risico op hartziekten verhoogt.

De vrouwelijke pil heeft ook bijwerkingen, waaronder bloedstollingsrisico's. Maar vrouwen kunnen zwanger worden als ze geen anticonceptie gebruiken, en dus is de risicoberekening anders.

De nieuwe mannenpil werkt niet met hormonen, maar grijpt in op een ander delicaat mechanisme: de werking van vitamine A. In het lichaam wordt vitamine A omgezet in verschillende vormen, waaronder retinoïnezuur, dat een belangrijke rol speelt bij de celgroei, de vorming van sperma en de ontwikkeling van embryo's.

Retinoïnezuur moet evenwel interageren met de receptor RAR-alfa om deze functies te vervullen. Uit laboratoriumexperimenten bleek dat muizen zonder het gen dat RAR-alfa aanmaakt, steriel zijn. De onderzoekers ontwikkelden dus een verbinding die de werking van RAR-alfa blokkeert: de stof YCT529.

Bij orale toediening aan mannelijke muizen gedurende vier weken, verminderde YCT529 drastisch het aantal zaadcellen en was het 99 procent effectief in het voorkomen van zwangerschap. De onderzoekers hielden het gewicht, de eetlust en de algemene activiteit in de gaten en vonden geen duidelijke nadelige gevolgen, hoewel muizen natuurlijk geen bijwerkingen als hoofdpijn of stemmingswisselingen kunnen melden. Vier tot zes weken nadat ze van het medicijn waren gehaald, konden de muizen weer jongen verwekken.

Het onderzoeksteam werkt samen met een bedrijf genaamd YourChoice Therapeutics om menselijke proeven te starten tegen het derde of vierde kwartaal. Men voorziet dat de mannenpil binnen de vijf jaar op de markt zal komen.

Uit andere wetenschappelijke hoeken weerklinkt dan weer dat men dit vooruitzicht met de nodige voorzichtigheid moet benaderen. De succesvolle experimenten bij muizen garanderen nog geen positieve resultaten bij de mens. Verder blijken farmaceutische bedrijven niet happig om te investeren uit angst dat de vruchtbaarheid van mannen bijvoorbeeld niet volledig herstelt na het nemen van zo’n pil. En dan rest nog het commerciële argument: aangezien anticonceptiemiddelen voor vrouwen een goudmijn zijn voor de farma-industrie, zien bedrijven geen reden om ook nog te investeren in anticonceptie voor mannen.