Moet de school 's morgens later beginnen?

nieuws

Moet de school later beginnen om rekening te houden met het bioritme van schoolkinderen? Uit heel wat onderzoek in onder meer Nederland, Engeland en de Verenigde Staten blijkt dat de vroege aanvangstijd van de school een belangrijke oorzaak is van slaaptekort en slechte slaapkwaliteit van leerlingen van 10 tot 18 jaar. Een later aanvangsuur zou ook tot betere schoolresultaten leiden.

Lees ook: Waarom beter geen smartphones en tablets op de slaapkamer?

Naar aanleiding van die onderzoeken lopen onder meer in Engeland en Nederland experimenten met latere aanvangstijden in een aantal secundaire scholen. Terwijl in de Verenigde Staten een aantal belangrijke medische organisaties zoals de American Medical Association (AMA), de American Academy of Pediatrics (AAP), de American Psychological Association (APA) en de National Sleep Foundation recent oproepen hebben gelanceerd om secundaire scholen ten vroegste om 8u30 en liefst later te laten beginnen. Ook volgens de overheidsdienst Centers for Disease Control and Prevention (CDC) kan een later schooluur de gezondheid en de leerprestaties van jongeren verbeteren. Ook bij ons gaan er stemmen in de richting op. Onder meer slaapexperts Johan Verbraecken van het UZ Antwerpen en Karlien Dhondt van het UZ Gent zijn voorstander van een later schooluur.

Bioritme

Er bestaan meerdere redenen om de school later te laten beginnen. De vroege aanvangstijd van de school zou volgens heel wat onderzoeken een belangrijke oorzaak van slaaptekort en slechte slaapkwaliteit bij middelbare scholieren zijn. Bovendien blijken veel leerlingen op toetsen tijdens het eerste lesuur slechtere resultaten halen (tot een half punt op tien) dan wanneer de toetsen in het vierde of zesde uur worden gehouden.

Dat zou te maken hebben met een verschuiving van het slaapritme bij het begin van de puberteit. Waar de meeste jonge kinderen een ‘ochtendritme’ hebben – wat betekent dat ze vroeg gaan slapen en ’s morgens vroeg wakker zijn – evolueren pubers in meerdere of mindere mate naar een ‘avondritme’: ze raken ’s avonds moeilijker in slaap, en worden ’s morgens moeilijker wakker. Het zou gaan om een verschuiving in het slaap-waakritme van gemiddeld ongeveer twee uur. Dit effect is niet bij alle jongeren even groot, en bij jongens zou dit effect doorgaans iets sterker zijn dan bij meisjes.
Dat heeft mogelijk te maken met een verschuiving van het moment waarop ’s avonds het slaaphormoon melatonine wordt vrijgegeven. De hoeveelheid melatonine daalt drastisch vanaf ongeveer dertien jaar. Het hormoon piekt namelijk later in de nacht dan bij een volwassene. Niet rond middernacht, maar pas tussen twee en vier uur 's nachts. Daardoor zijn ze 's avonds minder snel moe, maar kunnen ze 's ochtends minder makkelijk uit bed. Mogelijk speelt ook de hersenontwikkeling een rol, want de frontaalkwab, het voorste deel van de hersenen, is tussen 18 en 25 jaar nog volop in ontwikkeling. Rond de leeftijd van 20-25 jaar vervroegt het slaapritme weer, en dit is ook het moment dat de hersenen min of meer ontwikkeld zijn.
Omwille van hun gewijzigde bioritme haalt het voor veel tieners niet veel uit dat ze 's avonds vroeger naar bed gaan: voor ongeveer 11 u 's avonds kunnen ze meestal toch niet slapen.
Dat leidt onvermijdelijk tot een slaaptekort. De meeste tieners hebben gemiddeld ongeveer 8,5 à 9,5 uur slaap per nacht nodig om voldoende uitgerust te zijn. Als ze pas rond 11 u 's avonds in slaap raken, zouden ze tot 7u30 à 8u30 's morgens moeten kunnen slapen om voldoende nachtrust te hebben. Uit onderzoek, ook in ons land, blijkt dat ruim 25 tot 50 % van de tieners van 15 tot 18 jaar kampt met een chronisch slaaptekort.

Wat kunnen we hieruit besluiten?

Heel wat wetenschappelijk onderzoek toont overtuigend aan dat het verlaten van het aanvangsuur van de school (ten vroegste om 8u30, en beter nog later) leidt tot een gemiddelde stijging van de slaapduur met 45 tot 60 minuten. Het aantal leerlingen dat daardoor meer dan 8 u per nacht slaapt, stijgt met ongeveer de helft.
Uit dezelfde onderzoeken blijkt ook dat de leerlingen daardoor minder slaperig en alerter zijn, zich beter voelen en betere resultaten halen.
Diverse onderzoekers pleiten ervoor om de zwaarste vakken zoals wiskunde en toetsen alleszins niet in het eerste uur 's ochtends, maar pas aan het eind van de ochtend te laten plaatsvinden om iedereen gelijke kansen te geven.
Daarnaast is het belangrijk om ook andere factoren aan te pakken die de slaapduur en slaapkwaliteit van tieners beïnvloeden. Onder meer de blootstelling aan televisie, computer, tablet en smartphones in de uren voor het slapengaan, zou een nefaste invloed hebben op slaapduur en -kwaliteit.

Bronnen:

http://www.kennislink.nl/publicaties/laat-scholieren-in-bed-liggen
Universiteit Groningen
American Academy of Pediatrics (AAP)
American Psychological Association (APA)
National Sleep Foundation
http://www.startschoollater.net
Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6430a1.htm?s_cid=mm6430a1_w