Winterdepressie: oorzaken, symptomen en remedies

dossier

Iedereen heeft wel eens last van een zwaar gemoed wanneer het dagenlang somber weer is. Maar naar schatting één op tien tot twintig mensen hebben hiervan zoveel last hebben dat ze moeite hebben om nog normaal te functioneren. 

Vrouwen hebben vier maal meer last van zo'n winterdepressie dan mannen. De aandoening heeft te maken met de seizoensvariaties in licht waardoor onze biologische klok verstoord raakt en niet meer 'gelijk loopt' met het daglicht. De moeilijkste maanden zijn doorgaans januari en februari.

Lees ook: Omgaan met een depressie: wat kan je doen als partner?

Symptomen winterdepressie

• Aanhoudende somberheid
• Het gevoel constant moe te zijn, ondanks voldoende slaap, en een grote behoefte om langer te slapen.
• Moeite hebben om plezier te vinden in dagelijkse activiteiten en een gebrek aan motivatie om actief deel te nemen.
• Minder behoefte aan sociale contacten, en soms zelfs volledige afsluiting van de buitenwereld.
• Moeite om je op taken te concentreren en helder te denken.
• Snel prikkelbaar zijn, of kampen met angstgevoelens.
• Voortdurende drang naar (zoet) eten.

Er bestaan enkele opvallende verschilpunten tussen niet-seizoensgebonden depressies en winterdepressies. Iemand met een niet-seizoensgebonden depressie voelt zich ook voortdurend moe, maar kan -in tegenstelling tot iemand met een winterdepressie - de slaap niet vatten. Ze zijn moe omdat ze onvoldoende slapen (ze willen wel, maar ze kunnen niet), terwijl de winterdepressieven moe zijn ondanks vele uren slaap.
Een tweede verschilpunt is de trek in zoetigheid, die typisch is voor een winterdepressie. Wie lijdt aan een niet-seizoensgebonden depressie heeft helemaal geen eetlust, en zal eerder vermageren in plaats van te verdikken.

Lees ook: Wat is een depressie en wat zijn de symptomen?

Diagnose winterdepressie

Vaak is het moeilijk om een diagnose te stellen, maar bij een winterdepressie is er meestal sprake van deze criteria: 

• De klachten moeten gedurende tenminste twee opeenvolgende winterseizoenen optreden.
• De klachten verdwijnen spontaan in de lente.
• Er zijn geen andere redenen om de depressie te verklaren (verlies van een geliefd persoon, verlies van werk, vereenzaming,... )
  

Lees ook: Test: ben ik depressief?

Oorzaken winterdepressie

Er bestaan verschillende theorieën over de oorzaken van winterblues.

• De lichttheorie zegt dat het te maken heeft met een gebrek aan (zon)licht. Op een zonnige dag schommelt de verlichtingssterkte (uitgedrukt in lux) tussen 10.000 en 100.000 lux. Op een sombere, bewolkte dag kan dit soms slechts 1000 lux zijn en in een kantooromgeving slechts 500 lux.
  Wanneer er minder licht is, schakelt de natuur over op een trager ritme. Bij mensen met wintermoeheid wordt de activiteit echter in die mate vertraagd, dat een normaal leven verstoord raakt. Licht, dat via de ogen bij ons binnendringt, heeft immers een grote invloed op het menselijk lichaam. De pijnappelklier in onze hersenen scheidt gedurende de nacht het hormoon melatonine af. Melatonine zet het slaapmechanisme in gang en speelt ook een rol in de interne regeling van de biologische klok. Men gaat ervan uit dat een teveel aan melatonine een deprimerende invloed heeft.
  Het feit dat lichttherapie mensen met een winterdepressie weer opmontert, pleit sterk voor de lichttheorie.
• Lichtgebrek kan ook leiden tot een daling van serotonine, een neurotransmitter die bijdraagt aan een positief gemoed en stabiliteit in stemming.
• Andere onderzoeken hebben bij patiënten met winterdepressie een verminderde lichtgevoeligheid van de retina in het oog aangetoond waardoor de hersenen minder lichtsignalen zouden krijgen. De precieze betekenis hiervan is echter niet duidelijk.
• Er wordt ook geopperd dat een verstoring van onze biologische klok, die de dagelijkse levenscyclus controleert, de oorzaak is van winterdepressies. Deze klok waakt er over dat de structuren in ons lichaam afwisselend in een rust- en in een actieve fase komen. Ze ziet er bijvoorbeeld op toe dat we vooral overdag alert zijn en ons ‘s avonds moe voelen, dat onze bloeddruk in de loop van de dag stijgt, net als onze lichaamstemperatuur en dat de productie van sommige hormonen overdag op volle toeren draait, terwijl andere hormonen vooral ‘s nachts geproduceerd worden, enz. Mensen met een winterdepressie zouden een “gevoeliger” interne klok hebben, die makkelijker ontregeld raakt dan bij gezonde mensen. 
  
  

Lees ook: Hoe genees je een depressie: praten of pillen?

Wat kan je doen tegen een winterdepressie?

Het toonaangevende Amerikaanse National Institute for Health and Care Excellence (NICE) beveelt aan om een seizoensgebonden depressie op dezelfde manier te behandelen als een andere soort depressie: aan de hand van gesprekstherapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), of medicijnen zoals antidepressiva.

Daarnaast zou ook lichttherapie kunnen helpen, al is dat niet altijd het geval. Het felle licht beïnvloedt de biologische klok (circadiaans ritme) van het lichaam en onderdrukt de productie van melatonine, een hormoon dat ons slaperig maakt. Hierdoor voelt men zich alerter en energieker overdag. Meer daglicht kan al een verschil maken, maar er zijn ook bijvoorbeeld lichtbakken beschikbaar. Alhoewel dergelijke toestellen tegenwoordig vrij te koop zijn of zelfs kunnen worden gehuurd, is het toch ten zeerste aan te raden om je arts te raadplegen voor je met dergelijke therapie start. In sommige gevallen (bv. bij manisch-depressiviteit, bepaalde oogaandoeningen) is lichttherapie af te raden.

Lees ook: Tips voor lichttherapie bij winterdepressie

Bronnen:
https://www.nhs.uk
https://www.mayoclinic.org
https://my.clevelandclinic.org
https://www.nimh.nih.gov