Constipatie bij kinderen

dossier "Constipatie is vandaag waarschijnlijk de meest voorkomende cultuurgebonden aandoening bij kinderen," zo meent de Gentse pediater dr. E. Robberecht. Vooral bij schoolgaande kinderen komt het zeer frequent voor en wordt het vaak miskend.
"Waarschijnlijk werden er al tal van kinderen geopereerd wegens een zogeheten chronische appendicitis terwijl hun buikpijn in werkelijkheid het gevolg was van constipatie," zegt dr. Robberecht.

Taboe

Hij ziet twee mogelijke verklaringen voor het probleem van kinderconstipatie.
Aan de ene kant bestaat er een zeker taboe rond alles wat met de ontlasting te maken heeft. "In onze Barbie-tijd moet alles clean en proper zijn en is 'kaka' iets vies, terwijl het voor een kind de meest natuurlijke zaak ter wereld is, en zelfs in zekere zin kan beschouwd worden als een geschenk van het kind aan zijn ouders. Maar dat 'geschenk' wordt niet langer geappreciëerd. De oude 'kakstoel' die het kind bv. toeliet om te reageren op de natuurlijke reflex om stoelgang te produceren kort na het eten, is zo goed als verdwenen."

Een kind voelt dit taboe rond stoelgang snel aan en zal zijn natuurlijke ontlastingsreflex beginnen te onderdrukken. Uitstel zorgt echter altijd voor een verharding en verdikking van de stoelgang, waardoor de ontlasting pijnlijker wordt ... en dus maar liever nog wat wordt uitgesteld. Op die manier dreigt men in een vicieuse cirkel terecht te komen.

Een tweede fenomeen is dat toiletten vaak bijzonder kindonvriendelijk zijn. "De vroegere Amerikaanse president Thomas Jefferson beschrijft in zijn memoires wat een vreugde hij als scholier ondervond telkens hij na een week internaat naar huis kon. Want daar kon hij eindelijk rustig naar toilet. Ook nu nog kennen veel kinderen dit gevoel als ze na een dag school of zelfs na een vakantiekamp thuiskomen: vaak hebben ze zich de hele dag 'opgehouden'." Dat heeft volgens dr. Robberecht te maken met het feit dat de toiletten op school dikwijls vies zijn, de toiletbril ontbreekt of is nat, er is geen WC-papier, enz. Bovendien ontbreekt vaak elke privacy: de deuren sluiten niet goed, vriendjes komen onderaan of bovenaan piepen, iedereen kan de intiemste geluiden horen&

Maar zelfs als de toiletten wel in behoorlijke toestand zijn, moeten de kinderen vaak veel te lang wachten. Tijdens de lessen mogen ze niet gaan, tijdens de speeltijd moeten ze aanschuiven, het moet allemaal snel gaan... Allemaal factoren die constipatie in de hand werken.

Alarmsignalen

Aanvankelijk zal een kind met een ontregeld ontlastingspatroon hiervan weinig hinder ondervinden. Wanneer er echter verschillende dagen na elkaar geen stoelgang is gemaakt, geeft dit een ongemakkelijk, opgeblazen gevoel en vermindert de eetlust. Pogingen om toch stoelgang te maken, worden snel opgegeven wegens te moeizaam en te pijnlijk.
Op die manier kan chronische constipatie ontstaan: de dikke darm blijft voortdurend gevuld met harde brokken stoelgang en het kind klaagt over buikpijn. Een bijkomend probleem is dat, door de voortdurende druk in de darm, het volume van de blaas kleiner wordt, waardoor het risico op natte broeken 's nachts en zelfs overdag toeneemt.

Erger nog is dat een kind met chronische constipatie vaak ook wat stoelgang verliest: het gaat dan om verse stoelgang die over de oudere, verharde stoelgang heen loopt, zonder dat het kind dit voelt of er iets kan tegen doen. Hierdoor kunnen onder- en soms ook bovenkleding bevuild worden en onaangenaam gaan ruiken. Dit onwillekeurig stoelgangverlies (encopresis) is bijzonder frustrerend: het kind krijgt allerlei verwijten te horen, terwijl het er niets aan kan doen.

Naar de dokter

Wanneer men bij een kind een probleem van constipatie vermoedt, is een doktersbezoek aangewezen. Het probleem kan immers snel escaleren. Zelf experimenteren met allerlei laxeermiddelen is beslist uit den boze.

Een tijdelijke constipatie is dikwijls een gevolg van uitdroging ten gevolge van een ziekte die gepaard gaat met koorts en braken. Ook sommige geneesmiddelen kunnen een dehydraterend effect hebben. Bij jonge kinderen kan constipatie ook een gevolg zijn van wijzigingen in de voeding (bv. overschakeling van fles- of borstvoeding op gewone koemelk).
Je raadpleegt best een dokter wanneer het normale stoelgangritme plots verandert en wanneer het kind klaagt van buikpijn, een opgeblazen gevoel, enz. Ook wanneer je chronische constipatie vermoedt (bv. omdat je vloeibare ontlasting aantreft in het ondergoed), doe je best beroep op je huisarts.

Bij een lichte vorm van constipatie geldt de gouden regel van drie: méér drinken, méér groenten en fruit eten, méér bewegen. Eventueel kan ook wat lactulose (bv. Duphalac®) aan de voeding worden toegevoegd. Verdovende zalf rond de anus vermindert de eventuele pijn bij ontlasting.
Wanneer de constipatie met onwillekeurig stoelgangverlies gepaard gaat, zijn reinigende lavementen aangewezen om de darm grondig te ledigen. Samen met de lavementen zal de arts ook een behandeling met een glijmiddel voorschrijven. Eventueel zal hij gedurende een beperkte tijd het gebruik van paraffine aanraden.

Lees ook: Behandeling van kloofjes in de anus (fissura ani)

Voeding

Veel groenten en fruit en veel drinken zijn de beste remedies tegen constipatie. Ook vezelrijke producten (bruin brood, ontbijtgranen, enz.) zijn belangrijk. Helaas vinden de meeste kinderen dit niet altijd lekker, ondermeer omdat ze er lang op moeten kauwen. Soepelheid en vindingrijkheid zijn dan ook de boodschap. Geef bijvoorbeeld bruin brood, maar smeer er wél iets zoets op. Roer een beetje granen en/of vers fruit door de yoghurt. Kant-en-klare vezelpreparaten of gommen kunnen in pudding en andere dessertjes worden verwerkt. Ook gedroogde abrikozen en vijgen, rozijntjes en noten zijn zeer vezelrijk.
Weinig kinderen drinken met plezier gewoon water. Een scheutje grenadine in het glas kan echter wonderen doen. Of beloon het kind nà de maaltijd met wat frisdrank, liefst aangelengd met een beetje water. Omdat melk echter eerder constiperend werkt, moet er met andere dranken worden afgewisseld.

Om te voorkomen dat een dergelijk probleem zich nog eens voordoet, is het ook belangrijk om de mogelijke oorzaken op te sporen. In dit verband is het verhaal van het kind ontzettend belangrijk. Door allerlei vragen te stellen over het ritme van de ontlasting, de toiletsituatie, de eet- en drinkgewoonten, de leef- en schoolomgeving, de dagelijkse activiteiten en het bewegingspatroon… moet het mogelijk zijn om de knelpunten te achterhalen die voor het kind zelf een gezonde toilethygiëne in de weg staan.

Lees ook: Verstopping of constipatie: oorzaken en tips