Waarom is de één gelukkiger dan de ander?
Laatst bijgewerkt: november 2019
nieuws
Tevreden zijn met de huidige levensomstandigheden. Wie het woord ‘geluk’ googelt, krijgt die omschrijving te zien. Maar op zich is geluk een zeer subjectief gegeven. Iemand kan zich bijvoorbeeld ongelukkig voelen in een bepaalde situatie waarin een ander dan weer perfect gelukkig is. Waarom is dat nu, dat de één gelukkiger is dan de ander? Wij vroegen het aan Elisah D’Hooge, doctor in de Psychologie aan de AP Hogeschool.
Voor de vraag correct beantwoord kan worden, is het belangrijk om te weten dat de psychologie in tegenstelling tot vele wetenschappen geen ‘wetten’ heeft.
“In de psychologie is er nooit één oorzaak of één verklaring”, legt Elisah D’Hooge uit. “Theorieën en effecten die we vinden, gaan over gemiddelden. Je kan ze nooit zomaar overzetten op één specifiek individu. We kijken immers naar tendensen op populatieniveau. Gedrag en denken wordt bovendien steeds bepaald door een complex samenspel van factoren. En dat is ook zo met het geluksgevoel van mensen.”
Met die uitleg in het achterhoofd: waarom is de één gelukkiger dan de ander?
D’Hooge benadert de vraag zelf vanuit de zogenaamde zelfdeterminatietheorie. Volgens die theorie hebben alle mensen drie grote basisbehoeften: competentie, autonomie en verbondenheid.
- Competentie is de nood om competent of goed te zijn in wat je doet én steeds meer te evolueren naar een betere beheersing van je vaardigheden. “In het leven moet iedereen bepaalde doelen behalen”, klinkt het. “De mate waarin je vertrouwen hebt in je eigen kunnen om die doelen te behalen, is positief geassocieerd met welzijn. Daarbij is het cruciaal dat de doelen die je wil of moet bereiken ook voor jou belangrijk zijn. Verder weten we dat voornamelijk de mate waarin je vooruitgang maakt in het behalen van je doelen, een groter geluksgevoel geeft. De doelen mogen verder niet te makkelijk of te moeilijk zijn, want dan daalt je geluksgevoel weer.”
- Autonomie is de behoefte om zelf de touwtjes in handen te hebben en zelf beslissingen te kunnen nemen. De mate waarin je zelf beslissingen kunt nemen, is belangrijk in het bepalen van je geluksgevoel. “Dat gaat zowel over het bepalen van de doelen zelf als het bepalen van hoe je ze wil bereiken”, aldus D’Hooge. “Het bereiken van doelen die je worden opgelegd door anderen, zal je volgens deze theorie geen geluksgevoel geven.”
- Verbondenheid is de behoefte om een betekenisvolle connectie te hebben met anderen. “Mensen die zich verbonden voelen met anderen, zijn doorgaans gelukkiger. Daarbij gaat het niet over het aantal relaties, maar over de kwaliteit ervan. Zo merk je ook dat mensen die zich eenzaam voelen, een lager geluksgevoel rapporteren. Onderzoek toont aan dat deze factor wel eens één van de belangrijkste zou kunnen zijn in de mate waarin we ons gelukkig voelen.”
Samengevat: wanneer je competentie, autonomie en verbondenheid ervaart, zal je geluksgevoel of welzijn groter zijn.
“Het vervullen van die basisbehoeften leidt tot een groter gevoel van wat wij in de psychologie ‘well-being’ of welzijn noemen”, zegt D’Hooge. “Welzijn is niet helemaal hetzelfde als geluk, het is breder, maar de bovenstaande theorie is zeker bruikbaar bij vragen rond geluk.”
Naast die theorie zijn er echter nog een aantal empirische bevindingen die interessant kunnen zijn. Die gaan allemaal over verbanden, wat niet wil zeggen dat er een oorzakelijk verband is.
- Zo is er bijvoorbeeld een verband tussen persoonlijkheidstrekken en je geluksgevoel. Mensen die extravert zijn en mensen die altruïstisch ingesteld zijn, zijn doorgaans gelukkiger. “Natuurlijk betekent dat niet dat elke persoon die extravert is gelukkig zal zijn. Er zijn ook extraverte mensen die minder gelukkig zijn. Maar gemiddeld gezien zijn extraverte mensen gelukkiger dan introverte mensen.”
- Er is ook een omgekeerde relatie voor emotionele stabiliteit. Zo is iemand die emotioneel onstabiel is doorgaans minder gelukkig.
- Ook de ‘bril’ die je op hebt, speelt een rol in je geluksgevoel. Mensen die gebeurtenissen positiever interpreteren, zijn doorgaans gelukkiger.
Er zijn ook een aantal factoren waarvan vaak gedacht wordt dat ze een effect hebben op ons geluksgevoel, maar waarvan in onderzoek geen effect wordt gevonden. “Vaak wordt bijvoorbeeld gesproken over grote mijlpalen in het leven van mensen zoals pensionering en de geboorte van kinderen”, zegt D’Hooge. “Het effect op je geluksgevoel blijkt echter van korte duur. Ook een plotse verbetering in je financiële situatie is doorgaans niet gerelateerd in een stijging van je geluksgevoel.”
Ook opvallend: hoe meer je focust op financiële en materialistische doelen, hoe lager je geluksgevoel.
Wat kan je zelf doen om gelukkiger te worden?
Volgens de zelfdeterminatietheorie zullen alle acties die je drie basisbehoeften vervullen, bijdragen tot je geluksgevoel. Elisah D’Hooge legt uit:
- Zorg ervoor dat je een doel hebt in je leven dat je zelf gekozen hebt. Het doel moet haalbaar zijn, maar niet te makkelijk of te moeilijk. Zoek met andere woorden iets dat je graag doet en dat voor jou belangrijk is. Dat kan gerelateerd zijn aan je carrière, maar het kan ook een hobby zijn.
- Zorg ervoor dat je voldoende autonomie ervaart in je leven. Gezien we veel tijd spenderen op onze werkplek, is autonomie in je job voor veel mensen erg belangrijk. Denk actief mee na over je rol in het bedrijf waar je werkt en de doelen die je wil bereiken. Durf de stap te zetten om hierover met je baas te praten. Kan je geen autonomie vinden op je werkplek? Zoek dan verder in je privéleven.
- Investeer in relaties met anderen. Dat kunnen enkele goede vrienden zijn, maar ook familie zoals je kinderen of ouders. Trek er samen op uit, organiseer een etentje… zodat je je meer verbonden begint te voelen met anderen.
“Professionele hulp is dus zeker niet altijd nodig”, klinkt het. “Maar het kan wel helpen als je zelf even door de bomen het bos niet meer ziet. Daarnaast zijn er ook positieve effecten van mindfulness of meditatie op ons geluksgevoel gevonden.”
Ben je ook vatbaarder voor een depressie als je je wel eens ongelukkig voelt?
“Belangrijk om op te merken is dat een depressie niet hetzelfde is als de keerzijde van je gelukkig voelen”, legt D’Hooge uit. “Tegenwoordig horen we vaak “ik voel me depri” wanneer mensen zich niet goed in hun vel voelen. Maar depressie gaat veel verder dan je even niet goed in je vel voelen. Het is een psychische ziekte gekenmerkt door verschillende symptomen zoals een sombere stemming, verlies van interesse, verandering in eetpatroon, slapeloosheid of net meer slapen...”
Wanneer je de vatbaarheid voor bijvoorbeeld een depressie bekijkt, moet je dus rekening houden met een belangrijk samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren.
Met dank aan de AP Hogeschool en de opleiding Toegepaste Psychologie, verbonden aan het kenniscentrum ISOS.
