Hittegolf en ozonpieken

dossier Wat is een hittegolf
In België wordt een hittegolf gedefinieerd als een periode van minstens 3 opeenvolgende dagen met een gemiddelde minimum (nacht)temperatuur (gemiddelde over de 3 dagen en niet per dag) die hoger ligt dan 18,2 °C in Ukkel en een gemiddelde maximum dagtemperatuur van 29,6 °C in Ukkel.
Een hondsdag is een dag waarop de minimale (18,2 °C) en de maximale temperatuur (29,6 °C) overschreden wordt. Een opeenvolgende periode van hondsdagen staat dus gelijk met een hittegolf.

Risico's voor de volksgezondheid

Hittesymptomen

Hittekrampen
Hittekrampen zijn spierkrampen, vooral van buik, armen en benen die plotseling komen als men overvloedig zweet tijdens lastige en zware fysieke inspanningen.

Hitte uitputting

Uitputting die aan de warmte te wijten is, komt plotseling na verscheidene dagen hitte: de hevige transpiratie vermindert de vervanging van de niet-vaste stoffen en zouten in het lichaam. De uitputting wordt gekenmerkt door duizeligheid, flauwte en vermoeidheid, slapeloosheid of ongewone nachtelijke onrust.

Symptomen
- lichaamstemperatuur: < 40°C.
- Mentale toestand: normaal
- Zweten
- tachycardie of hartkloppingen (Na+- en H2O verlies)
- Zwakte, moeheid, duizeligheid, hoofdpijn, braaklust en braken, syncope, slapeloosheid

Wat doen?
- Rust in liggende positie op koele plaats (liefst met airco of ventilatie)
- Afkoeling (uitkleden). Leg vochtige doeken op lichaam
- Water en rehydatatiezout
- Verwittig zo nodig arts

Zonnesteek

Zonnesteek heeft te maken met het directe effect van de zon op het hoofd en gebeurt vooral bij kinderen na een rechtstreekse blootstelling aan de zon. Een zonnesteek wordt door de hitte in de hand gewerkt en heeft als belangrijke kenmerken: hevige hoofdpijn, slaperigheid, misselijkheid, eventueel bewustzijnsverlies en hoge koorts met soms huidbrandwonden.

Symptomen
- lichaamstemperatuur: < 40°C
- Roodheid en pijn van de huid, eventueel zelfs blaren,
- Mentale toestand: normaal
- Zweten en tachycardie of hartkloppingen (Na+- en H2O verlies)
- Zwakte, moeheid, duizeligheid, hoofdpijn, braaklust en braken, syncope (bewustzijnsverlies)

Wat doen?
- Neem een douche met zeep om de zonnecrèmes weg te spoelen die de huidporiën verstikken zodat uw lichaam kan afkoelen.
- Als de huid rood en pijnlijk is, raadpleeg dan een arts of apotheker.
- Drink genoeg water.
- Als er blaren optreden, dek ze af met droge, steriele verbanden.
- Blijf een paar dagen buiten de zon…

Lees ook: Hitteslag en zonneslag: symptomen en behandeling

Hitteslag

De blootstelling van een persoon aan een hoge temperatuur gedurende een langere periode kan bij gebrek aan thermische regulatie van het menselijke lichaam ernstige complicaties met zich meebrengen zoals de hitteslag, een beroerte met bewustzijnsverlies en shock, een echt medisch urgentiegeval dat in enkele uren de dood ten gevolge kan hebben.

Symptomen
- lichaamstemperatuur: > 41 °C
- Mentale toestand: onrust en agressiviteit, verwardheid tot delirium en coma
- warme, rode en droge huid, meestal niet zweten
- hoofdpijn,braakneigingen en braken, soms stuipen
- Oligurische acute nierinsufficiëntie (spierafbraak)
- Geelzucht na 24 u
- Gedissemineerde intravasculaire stollingsstoornissen (DIC)

Wat doen?
- Vlugge therapie is vitaal. Het slachtoffer is in levensgevaar. Bel de dienst 100-112
- Alle kleren uit en afkoeling
- Breng de persoon in afwachting naar een koele ruimte, besproei en/of koel af met koud water. Water spuiten op het naakte lichaam en lucht blazen . Ventileer met ventilator indien ter beschikking of zet de airco aan.

Lees ook: Hitteslag en zonneslag: symptomen en behandeling

Symptomen te wijten aan ozonpiek en luchtpollutie

- Kortademigheid of abnormaal ademen,
- oogirritatie,
- hoofdpijn,
- keelprikkeling.
Deze symptomen kunnen voorkomen zowel bij gezonde mensen als bij chronisch zieken.

Lees ook: Zon en Ozon

Hoe voorkom je problemen?

- Drink koele (geen ijskoude), niet alcoholische dranken die geen cafeïne bevatten.
- Blijf drinken zelfs als je geen dorst hebt.
- Eet normaal op regelmatige tijdstippen, liefst frisse gerechten, groenten en fruit.
- Als uw arts u heeft aangeraden in het kader van een ziekte om minder te drinken of als u waterafdrijvende geneesmiddelen inneemt, contacteer dezelfde dag nog uw behandelende arts.
- Rust en stop iedere inspanning.
- Neem een koele douche of bad.
- Zoek indien mogelijk thuis de meest koele ruimte op. Scherm zoveel mogelijk uw vensters af met een gordijn of rolluik. Hou de vensters gesloten overdag en open ze ‘s nachts.
- Als je toch buiten gaat, zoek de schaduw op, draag een hoofddeksel, lichte katoenkledij, helder van kleur.
- Neem steeds een fles water mee.
- Beoefen geen sport overdag (gevaar van hitte en ozonpiek).

- Laat nooit een kind alleen in een geparkeerde wagen of in een warme plek. Laat ze veel en regelmatig drinken (zo weinig mogelijk te gesuikerde limonades). Kleed ze licht aan en verbied ze (ten minste te lang) in de zon te gaan spelen. Vermijd alleszins de middag en vroege namiddagzon (verbrandt zeer vlug de huid). Wrijf de kinderen goed in met hoog beschermende zonnecrèmes.
- Bezoek ouderen en zieken , vooral zij die alleen zijn, 1 à 2 maal per dag en geef hen voldoende te drinken. Zorg dat ze een ventilator gebruiken. Koel de ruimtes af zoals bij u thuis. Ga na of er in de gemeente of stad afgekoelde ruimtes ter beschikking zijn gesteld voor de risicopersonen. Breng ze indien nodig een paar uur per dag naar die ruimtes. Neem ze eens mee naar afgekoelde of frisse ontspanningsruimtes.

Risicopersonen

Heel jonge kinderen lopen een bijzonder risico, omdat hun vochtreserves onvoldoende zijn. Een baby weegt 20-maal minder dan een volwassene, maar zweet evenveel. De blootstelling aan de zon of hun verblijf in een afgesloten en te warme omgeving (wagen, kamer zonder verluchting, ...) kan tot een hitteberoerte leiden, voornamelijk bij gebrek aan een goede hydratatie. Er werd tevens een verband aangetoond tussen de plotse dood van de zuigeling en de te hoge omgevingstemperatuur. Baby's en jonge kinderen maar ook jongeren die inspanningen doen moeten naast hun klassieke voeding, water en vocht krijgen.

Lees ook: Wat is wiegendood?

Bejaarden zijn vrij kwetsbaar voor oververhitting, omdat ze enerzijds de omgevende hitte veel minder aanvoelen door de verzwakking van de centrale informatie in de hersenen, anderzijds via de broze werking van hun zweetklieren, die minder kunnen verdampen.
Bejaarden moeten afgekoeld worden met koude kompressen, handdoeken, lakens, drinken, regelmatig kleine hapjes eten, en kunnen genieten van een airco en/of ventilator.

Personen die leven in armere wijken, in overbevolkte gebouwen (gebrek aan isolatie), met een verlies van autonomie en een moeilijke mobiliteit vormen ook een risicogroep.

Andere risicopersonen:
- Mensen met een alcoholverslaving en abstinentiesyndroom
- Mensen met hartaandoeningen
- Mensen met aandoeningen van het centraal zenuwstelsel (Parkinson, dementie, Alzheimer)
- Mensen met acute dehydratatie van welke oorzaak ook (bv. gastroenteritis)
- Gezonde personen die zware sportinspanningen leveren, kunnen dit beter vermijden tijdens de dag. Zij moeten erover waken dat ze voldoende vocht innemen
- Personen die geneesmiddelen innemen

Geneesmiddelen die de hittesymptomen verergeren

a) Geneesmiddelen die dehydratatie en elektrolytenstoornissen kan verergeren: diuretica
b) Geneesmiddelen die de nierfunctie aantasten: NSAID (niet steroide antiinflammatoir), angiotensine II inhibitoren, sulfamiden, indinavir
c) Geneesmiddelen beïnvloed in hun kinetische werking door dehydratatie: lithiumzouten, anti-arythmica, digoxine, anti-epileptica, hypoglycemierende sulfamiden, statines (anticholesterol)
d) Geneesmiddelen die het calorisch verlies verhinderen (en afkoeling tegengaan):
• neuroleptica, serotonineheropnameremmers
• tricyclische antidepressiva, antihistaminica (1-ste generatie), sommige anti-parkinsonmiddelen, urinaire antispasmodica, neuroleptica, antiarythmica
• Vasoconstrictiva, waaronder sympaticomimetica, antimigrainemiddelen
• Hartdebietverlagende middelen: b-Blokkers, diuretica
• Thyroidhormonen
e) Geneesmiddelen die hyperthermie kunnen veroorzaken: neuroleptica, serotonineheronameremmers
f) Geneesmiddelen die de bloeddruk verlagen: antihypertensiva, antianginosa

Op welke ziekten moeten wij letten bij oververhitting bij bejaarden?

- Infecties van de urinewegen, die frequenter zijn in een hitteperiode.
- Huidletsels en speciaal doorligwonden.
- Buikloop, braken en koorts die het vochtverlies doen toenemen.

Voorzorgsmaatregelen chronische zieken

(diabetici, astma, chronische ademhalingsstoornissen, hart- en longfalen, nierlijden, Alzheimer, dementie, Parkinson, epilepsie...)

• Help ze zware en brutale inspanningen te vermijden.
• Raadpleeg ten minste telefonisch de behandelende arts en/of specialist, om hen advies te vragen hoe de geneesmiddelen moeten aangepast worden (geneesmiddelen om water af te drijven en tegen de hoge bloeddruk zijn aan te passen alsook een gedoseerde inname van zout)
• De met de oververhitting gepaarde ozonpieken in de lucht zorgen voor bijkomende neusloop, hoesten, snakken naar adem, algemeen ongemak. Overmatige ozon kan ook astmacrisissen veroorzaken.
• Bevochtig de mond, geef genoeg te drinken en als de patiënt(e) onder O2- therapie staat moet men ervoor zorgen dat de O2-fles niet aan hoge temperatuur blootgesteld is (opgelet > 50 °C).
• Bij psychisch gestoorde risicopersonen moet men geduld aan de dag leggen. Herhaaldelijk uitleggen waarom drinken, zich niet dekken, eten enz. Een Alzheimerpatiënt(e) moet zeer regelmatig bezocht worden

• Bij suikerzieken zal de dehydratatie zeer vlug leiden naar verhoging van de bloedspiegel en coma. Geef dus genoeg te drinken, weliswaar geen suikerdranken (buiten soms bij suikerpatiënten die te weinig eten of zeer onregelmatig hun geneesmiddelen innemen –cave hypoglycemie) en zorg dat ze regelmatig (kleine hoeveelheden) vocht innemen. De bloedspiegel moet regelmatig gecontroleerd worden.

Hoeveel moeten we drinken tijdens hitte?

Bij zeer warm weer moet je meer drinken dan je dorst hebt.
• Ideaal moet men een 1,5 liter/dag drinken. Dat zijn 8 glazen per dag buiten de maaltijden.
• Wanneer je fysische inspanningen doet, moet je minstens 2 à 4 glazen per uur drinken, liefst minerale dranken die zout bevatten, verse fruitsappen, sportdranken die zout bevatten.
• Tracht een bejaarde of zieke regelmatig halfgevulde glazen toe te dienen, zo ontmoedigt u hem of haar minder.
• De dranken om 'te drinken zonder dorst' zijn: waters, mineraal of lichtbruisend met zout (NaCl) plus een licht slokje grenadine-munt-etc.siroop als bijsmaak, fruitsap indien het koud bewaard, gezouten soep, oxo, gazpacho, tisanes, vloeibare joghurt en milkshakes.
• Geen koffie, thee, alcohol, limonade.

Lees ook: Water doet leven!

Lees ook: Frisdranken: snel tot 7 klontjes suiker

Wat kunnen we best eten?

• Conserven, gepasteuriseerde, gebakken en gestoofde eetwaren zijn het meest aan te raden. Ook frisse salades en andere rauwe groenten, maar deze moet u grondig wassen en zo vlug mogelijk na aankoop nuttigen.
• Vers seizoenfruit, meloenen, pruimen, perziken tenzij u buikloop heeft. Leg het fruit in kleine stukjes gesneden in een bereikbaar bordje smakelijk gepresenteerd, zodat de bejaarde of zieke aangetrokken wordt om regelmatig een hapje te eten.
• Producten die men uit de diepvries haalt om onmiddellijk klaar te maken en te verbruiken.

Wat moet ik vermijden?
• vlug bederfbare producten zoals vleeswaren,voorbereide salades allerhande, traiteurproducten (tenzij ze zeer vers voorbereid werden en onmiddellijk worden opgegeten),
• charcuterie met uitzondering van gebakken of gedroogde charcuterie,
• melk, boter en verse kazen, melkdesserten, gebak dat niet onmiddellijk wordt opgegeten en alle andere melkproducten die onder een temperatuur van 8 °C moeten bewaard worden.

Lees ook: Voedselinfecties

Info
callcenter van Volksgezondheid: 02 524 97 97
info@health.fgov.be
www.health.fgov.be