Haartransplantatie

dossier De transplantatie van eigen haarwortels, ofwel het herverdelen van lichaamseigen haarzakjes uit de haarkrans naar onbehaarde gebieden, heeft door gebruik van een microchirurgisch procédé een duidelijke kwaliteitsverbetering ondergaan.
Vanwege vaak niet bevredigende esthetiek stond de transplantatie van eigen haarwortels in het verleden controversieel ter discussie. In de jaren 60 en 70 werden huidtransplantaties met een doorsnee van 2 tot 4,5 mm direct in verhouding in het onbehaarde gedeelte ingeplant. Daardoor ontstond een zogenaamd "poppenhoofdeffect". In de jaren 80 maakte men de standaardtransplantaten de helft of een derde kleiner en bracht deze kleinere eenheden -voornamelijk minigrafts (graft=transplantaat) met 3-5 haren- in de huid, wat esthetisch een aanzienlijke verbetering was.
Sinds de invoering van de microchirurgische technieken zijn de transplantaten steeds kleiner geworden, is de preparatie-inspanning gestegen en worden er steeds hogere eisen aan het team gesteld. Tegenwoordig is men in staat uitsluitend micrografts met 1-2 haarzakjes per transplantaat te transplanteren.

Lees ook: Haaruitval (alopecia): soorten, oorzaken en behandeling

Donorgebied/uitnametechniek

Androgenetische haaruitval kan dynamisch verlopen. Daarom lijkt een stadia-indeling zinvol. De beoordeling van de progressie is vaak moeilijk en daarom moet vooral bij jonge patiënten zeer voorzichtig geschat worden. Het staat echter wel vast dat onder de gedachtenlijn, die ongeveer 4-6 cm boven de helix van beide oren loopt, de haarzakjes niet ontvankelijk zijn voor dihydrotestosteron (DHT), de veroorzaker van de androgenetische haaruitval. Alleen uit dit gebied kan men 50 % van de haarzakjes wegnemen om ze op haarloze plekken te herverdelen. Neemt men uit andere gebieden haarzakjes, dan worden die later zelf alopetisch, waardoor de getransplanteerde haren op de andere plaats analoog uitvallen.
De stempel- of punchuitname, die enkele jaren geleden grote bekendheid genoot, is tegenwoordig achterhaald omdat gebleken is dat er bij iedere stempel een kans op beschadiging van de haarzakjes aan de buitenrand bestond. Tegenwoordig wordt een strip van ca. 8-20 cm lengte en 1-2 cm breedte weggenomen. Belangrijk is de snijrichting, die op een dusdanige manier moet worden uitgevoerd, dat de huideinden spanningsvrij gesloten kunnen worden. Bij hernieuwde uitname kan men dan in het oude litteken snijden.
Beginnende haarchirurgen verwijderen vaak een te grote strip, omdat ze de daarmee samenhangende personeels- en tijdsintensieve preparatie niet goed kunnen inschatten en verwerken. Haarzakjes moeten daardoor weggeworpen worden en het donorgebied wordt onnodig gereduceerd. Wij adviseren daarom een preoperatieve trichodensitometrie. Door een meetsjabloon worden de haarzakjes, die overwegend in groepen groeien, als eenheden in getal en kwaliteit geanalyseerd. Daardoor is een berekening van de grootte van de weg te nemen strip mogelijk.

Preparatie van de grafts

Het prepareren (trimmen) van de transplantaten in micrografts (1-2 haarzakjes) en minigrafts (3-5 haarzakjes) is een van de belangrijkste en meest veeleisende bezigheden bij de haartransplantatie. Het vereist een team van 2-5 medische assistenten. Een beginner kan bij goede kwaliteit ca. 100 transplantaten per uur trimmen. Daarom moet het aantal transplantaten voor beginners niet hoger liggen dan maximaal 500. Daarmee zijn volgens de huidige standaard slechts de haargrens en de inhammen bij de slapen te corrigeren. Na ca. 3 maanden intensieve training kan het aantal transplantaten per operatie stijgen naar 800-1600.
Vanwege de afnemende werking van de bloedvaten en de plaatselijke anesthesie mag de preparatie niet langer dan 3 uur duren (aanbevolen operatietijd 2-3 uur bij 500-1000 grafts).
De preparatie gebeurt met speciale instrumenten met optische hulpmiddelen. Beslissend is de kwaliteit van de transplantaten.

Implantatietechnieken

De implantatie van de transplantaten(grafts) moet onder microchirurgische omstandigheden plaatsvinden. Bij het maken van implantatiekanalen kan in principe gekozen worden uit twee verschillende basistechnieken, de zogenaamde holes-(gaten) techniek of de slit- (sleuf) techniek.

De gaten worden aangebracht met rondmessen (punches) met een doorsnede van 0,7 tot 1,2 mm. Slechts in uitzonderingsgevallen moet de doorsnede meer dan 1,0 tot 1,2 mm bedragen.
Door de cilindrische verwijdering van alopetische huid wordt aan de ene kant de kale plek gereduceerd en wordt aan de andere kant een even groot equivalent aan gezond weefsel met DHT-resistente haarzakjes ingebracht. Bovendien wordt door het cilindrische gat de toekomstige haargroeirichting driedimensionaal exact vastgelegd.
Bij de sleuftechniek wordt de huid met speciale scalpels ingesneden, waarna de transplantaten in overeenkomstige grootte worden ingebracht. Door de sleuf wordt in het donorgebied geen huid verwijderd en is de latere haargroeirichting tweedimensionaal vastgelegd.
Beide technieken worden soms kontrovers besproken. Hoe groter de transplantatiedoorsnede, des te meer waren ook de voor- en nadelen zichtbaar. Te grote holes vertoonden een langzamere genezingstendens. Grote transplantaten in sleuven vertoonden zo nu en dan oneffenheden op het huidreliëf en een compressie van de groepen haarzakjes. Als beide technieken op hoog niveau en adequaat worden uitgevoerd, zijn er geen verschillen meer zichtbaar. Ook het argument dat een verdichtingoperatie beter met behulp van de sleuftechniek uitgevoerd kan worden, is niet meer relevant.
De invoering van moderne hoogenergetische CO2-lasersystemen heeft het mogelijk gemaakt dat er met behulp van een laser eigen haarzakjes getransplanteerd kunnen worden door slits of holes in de hoofdhuid in te brengen. Wordt het weefsel slechts gevaporiseerd, dan vertonen de geïmplanteerde haarzakjes normale haargroei, precies zoals bij de oorspronkelijke methoden. Het voordeel van de laser ligt intraoperatief; men verkrijgt een goed overzicht van het nauwelijks bloedende operatiegebied. Het nadeel is de ietwat gecompliceerde operatietechniek. Bovendien kunnen de implantatiekanalen niet al te groot gemaakt worden vanwege verbrandingsgevaar, waardoor overwegend micrografts getransplanteerd moeten worden. Bij vlakdekkend gebruik resulteert dit vaak in een pover uiterlijk. Bij gebruik in het haargrensgebied worden zeer goede esthetische resultaten bereikt. Het goede operatieoverzicht mag de beginner er niet toe verleiden, eerste behandelingen met de laser te doen.
Een nieuw en zeer goed geschikt lasersysteem is de Er:YAG-laser. Deze laser werkt met een 10 x hogere bindingsaffiniteit aan water dan de CO2-laser, zodat hier verbrandingen zo goed als uitgesloten zijn en er een overwegend ablatief effect te melden is. De Er:YAG laser is met speciale software voor haartransplantaties uitgerust, zodat hij ook voor beginners geschikt is. Het voordeel ligt echter in de hoge transplantatiedichtheid en het vermogen om zowel mini- als microholes in de huid aan te brengen zonder dat het tot verbrandingen leidt. Vooral ter reconstructie van de haargrens is deze laser geschikt, omdat hij een zeer natuurlijk uiterlijk en een hoge haardichtheid realiseert.

Trichodensitometrie

Beslissend criterium voor een succesvolle of mislukte transplantatie van eigen haarzakjes is de optische werking. Iedere patiënt biedt individuele bijzonderheden met betrekking tot haarzakjesdichtheid, haarkleur, haardikte, haarstructuur, huidskleur en huidtype. Door meting van de dichtheid van de groepshaarzakjes in het donorgebied en de transplantaatdichtheid in het ontvangende gebied kan men uitspraken doen over de optische werkzaamheid.
Bovendien wordt een berekening van het totale aantal transplantaten en de reserves mogelijk. Aanvullend is het maken van een berekening van het aantal niet gegroeide transplantaten binnen het transplantatiegebied.
De trichodensitometrie kan verifiëren hoe dicht transplantaten per oppervlakte-eenheid ingebracht kunnen worden. Hoe hoger de transplantatiedichtheid, des te fijner is de transplantatiedoorsnee per oppervlakte-eenheid. Overigens bestaat er wel een grens aan de te bereiken dichtheid. Wordt deze grens overschreden, dan zal dit leiden tot necrose. Een zogeheten dense-packing, zoveel mogelijk transplantaten op een klein oppervlak inbrengen, vermindert het aantal verdichtingbehandelingen, maar brengt ook een hoger complicatierisico met zich mee en moet daarom aan ervaren haarchirurgen worden overgelaten.

Vanaf welke leeftijd?

De indicatie voor transplantatie van eigen haarzakjes om cosmetische redenen bij mannen, zou op grond van ethische overwegingen en na kritische beoordeling van de psyche van de patiënt door een ervaren chirurg zelf gedaan moeten kunnen worden. De indicatie is onderhevig aan vloeiende overgangen. Slechts enkele jaren geleden werd nog geadviseerd, jonge mannen niet voor hun 24-ste levensjaar te behandelen. Wij stellen een tendens naar jongere leeftijdsgroepen rond de 20 jaar vast. Door de prestatiedruk in onze tijd wensen veel mannen een correctie. Zij willen niet wachten tot ze zich maatschappelijk, beroepsmatig en privé gevestigd hebben en totale haaruitval bereiken. Juist door een vroegtijdige correctie hebben zij zich beter dan anderen gevoeld en konden hun doelen als zelfbewuste mensen realiseren.

Wat mag je verwachten?

Om foute indicaties te vermijden, moet een rechtlijnige duidelijke conceptie van iedere transplantatie van eigen haarzakjes vooropgesteld worden. Duidelijk moet zijn, dat haaruitval een dynamisch proces is, waarvan de uitbreiding niet altijd te voorspellen is. Een vroegtijdige operatie moet dus ruimte voor correcties laten in geval van voortschrijdende alopetia. Wij behandelen bij voorkeur de voorste helft van het voorhoofd, de "communicatievlakte". Hier zijn optisch de meest indrukwekkende resultaten te behalen en zijn correcties en verdichtingen te allen tijde en ook bij kleine donorgebieden mogelijk. De haargrens moet niet te laag gemaakt worden, omdat dat als men ouder wordt onnatuurlijk en opvallend is.
De herverdeling van eigen haar kan ook slechts eigen haar met al zijn voor- en nadelen en individuele eigenschappen opleveren! Een patiënt met dun en pluizig blond haar mag niet op stevig zwart haar hopen! Dit gegeven wordt vaak door de betrokkene vergeten, als ze de tot de verbeelding sprekende "voor-na-foto’s" van de reclame-industrie op hun eigen verwachtingspatroon projecteren. Goede optische resultaten zijn bij kroes- en dicht haar te verwachten.
De haardichtheid zal niet de oorspronkelijke toestand van voor de haaruitval bereiken. Tussen de transplantaten moeten nog onbeschadigde huidbruggen overblijven, opdat de groei gewaarborgd is. Een verhoging van het aantal transplantaten per operatie betekent niet een hogere implantatiedichtheid, maar slechts de verzorging van een grotere kale plek. Een verhoging van de haardichtheid is slechts door nog een operatie, op zijn vroegst 3-6 maanden na de eerste ingreep, mogelijk.

Complicaties

Omdat uitsluitend lichaamseigen haarzakjes gebruikt worden, zijn afstotingsreacties zo goed als uitgesloten. Bij een normaal doorbloede hoofdhuid zijn ook infecties uiterst zelden. Een perioperatieve antibioticaprofylaxis kan uitgevoerd worden. De patiënt moet rekening houden met verscheidene bijwerkingen van voorbijgaande aard en moet zich derhalve voor 5-10 dagen uit het actieve beroepsleven en de openbaarheid terugtrekken. Een postoperatief verband is niet vereist. Ongeveer 2-3 dagen na de ingreep kunnen zwellingen op het voorhoofd en bij de ogen optreden. Gevoeligheid in het implantatiegebied en ook boven het donorgebied is enkele weken en maanden mogelijk. Na de genezing en het loskomen van de wondkorst treedt in de meeste gevallen een tijdelijke uitval van de getransplanteerde haren op. De echte haargroei begint 2-3 maanden na de operatie.
Hoe beter alle mogelijke complicaties met de patiënt in de voorbereiding besproken worden, des te minder zorgen maakt hij zich indien ze optreden. Het consult dat vooraf plaatsvindt is daarom uitermate belangrijk voor het verwachtingspatroon dat de cliënt heeft van zijn of haar haartransplantatie.