Hoe kan je prostaatkanker voorkomen?

dossier Prostaatkanker is een van de meest voorkomende kankers bij mannen. Waarom cellen zich ongecontroleerd gaan vermenigvuldigen en zo een kankergezwel vormen, is nog niet volledig duidelijk, maar men heeft wel al de belangrijkste risicofactoren in kaart kunnen brengen. Een aantal daarvan (zoals leeftijd of erfelijkheid) heb je niet in de hand, maar er zijn ook dingen die je zelf kan doen om het risico op prostaatkanker (of een andere kanker) te voorkomen. 

Lees ook: 15 tips om je risico op kanker te verlagen

Niet-vermijdbare risicofactoren

© Getty Images

1. Leeftijd: Dit is de belangrijkste risicofactor. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans dat je prostaatkanker krijgt. Bij mannen jonger dan 40 jaar komt prostaatkanker nauwelijks voor, vanaf 55 jaar stijgt het risico en bij mannen boven de 70 komt prostaatkanker geregeld voor. Maar dan groeien de kankercellen vaak zo langzaam dat ze geen enkel probleem veroorzaken.
2. Erfelijkheid / familiale voorgeschiedenis: Vijf tot tien procent van alle gevallen van prostaatkanker zijn erfelijk bepaald. Bij mannen die voor de leeftijd van 55 jaar prostaatkanker krijgen, is dat zelfs 40%. Mannen met een eerstegraadsverwant met prostaatkanker hebben een twee tot vier keer verhoogde kans om ook prostaatkanker te krijgen. Voor mannen met twee of meer eerstegraadsverwanten met prostaatkanker is dat risico zelfs vijf tot tien keer verhoogd. Mannen van wie een eerstegraadsverwant (bv. moeder) borstkanker heeft gehad (of een erfelijke genafwijking voor borstkanker), hebben eveneens een verhoogd risico op prostaatkanker.
3. Lichaamslengte: Hoe langer een man is, hoe hoger zijn risico op prostaatkanker. Hoewel lichaamslengte op zichzelf waarschijnlijk geen directe oorzaak is van de ziekte, weerspiegelt het wel bepaalde groeipatronen vroeg in het leven.
4. Andere kankers: Mannen die blaaskanker, nierkanker, longkanker, schildklierkanker of huidkanker hebben gehad, hebben een verhoogd risico op prostaatkanker.
5. Lynch syndroom Mannen met het Lynch syndroom, een erfelijke vorm van darmkanker, hebben ook een verhoogd risico op prostaatkanker.
6. Ziekte van Parkinson Sommige mensen die lijden aan de ziekte van Parkinson lopen blijkbaar een hoger risico op melanoom (huidkankersoort) en prostaatkanker. Dat verband blijkt erfelijk te zijn. Ook bij verwanten van dergelijke Parkinsonpatiënten komen melanoom en prostaatkanker vaker voor.
   
   

Lees ook: PSA-test voor opsporing van prostaatkanker

Lees ook: Hebben alle 80+ mannen prostaatkanker?

Vermijdbare risicofactoren

1. Hoge bloeddruk: De kans dat een man overlijdt aan prostaatkanker ligt hoger als hij een verhoogde bloeddruk heeft. Er zijn ook aanwijzingen dat een verhoogde bloeddruk de kans op het ontstaan van prostaatkanker zou verhogen.
2. Verhoogd cholesterolgehalte: Zowel een verhoogd totaal cholesterol als hogere waarden voor LDL-cholesterol (‘slechte’ cholesterol) zijn geassocieerd zijn met een verhoogd risico op prostaatkanker. Vooral bij agressieve vormen van prostaatkanker wordt een verband vastgesteld. Mogelijk zou een behandeling van een te hoog cholesterolgehalte (bijvoorbeeld met statines) kunnen leiden tot een lagere kans op (agressieve) prostaatkanker of een herval kunnen voorkomen.
3. Tekort aan vitamine D: Sommige studies suggereren dat een tekort aan vitamine D (door te weinig blootstelling aan de zon) de kans op prostaatkanker zou opleveren. Of vitamine D supplementen de kans op prostaatkanker verlagen, is echter niet aangetoond.
4. Dieet: Een voeding met een zeer hoge calciuminname (meer dan 2 mg calcium per dag) verhoogt waarschijnlijk het risico op prostaatkanker. Overmatige consumptie van rood vlees (van rund, varken en lam) en bereide vleeswaren zouden de kans op prostaatkanker ook verhogen. Het risico blijkt vooral samen te hangen met de manier waarop het vlees bereid werd, namelijk met gegrild of gebarbecued vlees. Daarbij kunnen kankerverwekkende stoffen, heterocyclische amines (HCA's) en polycyclische aromatische hydrocarbonen (PAC's), ontstaan. Ook transvetzuren (verharde vetten) zouden het risico mogelijk verhogen. Of onverzadigde vetten (bv. olijfolie, koolzaadolie) een gunstig effect hebben, is niet duidelijk. Consumptie van vis, en dan vooral van vette vis die rijk is aan omega-3 vetzuren, zou daarentegen een beschermend effect hebben, vooral dan tegen agressieve vormen van prostaatkanker. En ook groene thee en groenten, en dan vooral kruisbloemigen (zoals alle koolsoorten), uien, look en wortelen, hebben een beschermend effect. Mogelijk hebben lycopeen (een stof die aanwezig is in onder meer gekookte tomaten) en fyto-oestrogenen (aanwezig in sommige sojaproducten) ook een gunstig effect op het voorkomen van prostaatkanker. Er zijn daarentegen geen bewijzen dat supplementen met lycopeen of fyto-oestrogenen eenzelfde gunstig effect hebben. Het is evenmin aangetoond dat supplementen van bijvoorbeeld selenium en vitamine E de kans op prostaatkanker verminderen. Ze zouden in hoge dosis zelfs de kans op prostaatkanker kunnen verhogen.
5. Overgewicht: Overgewicht is gelinkt aan allerlei soorten kanker. Zo zouden overgewicht en obesitas de kans op agressieve vormen van prostaatkanker en overlijden ingeval van prostaatkanker verhogen.
6. Hormonen: Anabole steroïden die gebruikt worden als doping in de sport en bij bodybuilding, kunnen mogelijk prostaatkanker veroorzaken en de evolutie ervan versnellen.
7. Sterilisatie (vasectomie): Of sterilisatie het risico op prostaatkanker verhoogt, is zeer omstreden. Sommige onderzoeken tonen een verband aan, vooral dan met agressieve kankertypes. Andere onderzoeken tonen geen enkel verband. Als er al een verhoogd risico zou bestaan, dan is dat alleszins verwaarloosbaar klein.
   
   

Lees ook: Verhoogt sterilisatie kans op prostaatkanker?

Lees ook: Kan ik het risico op prostaatkanker verkleinen door tomaten te eten?

Lees ook: Helpen sojaproducten het risico op prostaatkanker te verkleinen?

Geen risicofactoren

Factoren die geen invloed hebben op het ontstaan van prostaatkanker:

1. Vergrote prostaat: Bij de meeste mannen wordt de prostaat groter met de leeftijd, vooral na 50 jaar. Deze ziekte wordt prostaatadenoom genoemd (of BHP: benigne prostaat hyperplasie). Het fenomeen is waarschijnlijk te wijten aan hormonale veranderingen; in bepaalde gevallen geeft dit problemen bij het urineren, omdat de prostaat op de urinewegen drukt. Een prostaatadenoom betekent niet dat er aanleg is om prostaatkanker te ontwikkelen.
2. Ontsteking van de prostaat:Tot nu toe is er geen bewijs dat acute of chronische ontstekingen van de prostaat (prostatitis) de kans op prostaatkanker verhoogt.
3. Kaalheid:
   Er is geen bewijs dat mannen met hormonale haaruitval (androgenetische alopecie) een verhoogd risico op prostaatkanker hebben.
4. Verstoring van het circadiane ritme door bijvoorbeeld ploegenarbeid of nachtwerk.
   
   

Lees ook: Minder kans op prostaatkanker door meer seks?

Lees ook: Hoe groot is de kans dat je kanker krijgt?

Lees ook: Prostaatkanker: Waarom is systematisch screenen met PSA-test niet in bevolkingsonderzoek opgenomen?

Bronnen:
www.kanker.be
www.cancer.org
www.cancerresearchuk.org
www.wkof.nl
www.prostaatwijzer.n